Μπορεί ορισμένοι σπουδαστές και σπουδάστριες που πιάνουν 19.000 μονάδες αντί των «δημοφιλών» σχολών να επιλέγουν να φοιτήσουν στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ), γιατί «έχουν τη θάλασσα μέσα τους», όμως από την άλλη πλευρά, σχεδόν ο ένας στους τρεις σπουδαστές που εισέρχεται κάθε χρόνο στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού εγκαταλείπει τις σπουδές του πριν από την ολοκλήρωσή τους.

Παράλληλα, λόγω της κρίσης, όλο και περισσότεροι νέοι στρέφονται προς τη θάλασσα και τις ΑΕΝ, ωστόσο ο περιορισμένος αριθμός εισακτέων (περίπου 1.100 κάθε χρόνο) δεν τους επιτρέπει να βρουν μία θέση σε αυτές.

Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που παρουσίασε η «Ν» σε έρευνά της το περασμένο καλοκαίρι και αφορούσε τους εισαχθέντες και αποφοίτους της τελευταίας δεκαετίας από τις ΑΕΝ.

Από το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009 μέχρι και το έτος 2015-2016 εισήλθαν στις ΑΕΝ συνολικά 10.168 πλοίαρχοι και μηχανικοί και το ίδιο διάστημα αποφοίτησαν 6.843, δηλαδή περίπου το 67% των εισαχθέντων.

Το ποσοστό αυτό, που ποικίλλει ελαφρώς από χρονιά σε χρονιά, αποδεικνύει ότι το ανθρώπινο δυναμικό των ΑΕΝ που τελικά θα απασχοληθεί επαγγελματικά στη ναυτιλία είναι μικρότερο από το αρχικώς υπολογισθέν με βάση τους εισαχθέντες στις ΑΕΝ. Η εξέλιξη αυτή δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό και τη μη επιλογή της ελληνικής σημαίας από ένα τμήμα της πλοιοκτησίας, καθώς φανερώνει το έλλειμμα πλοιάρχων και μηχανικών.

Ο κυριότερος λόγος, βέβαια, που δεν προτιμάται η ελληνική σημαία είναι το υψηλότερο κόστος επάνδρωσης του πλοίου σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη εξίσου ποιοτική σημαία, όμως και η έλλειψη πλοιάρχων και μηχανικών συντελεί στο έλλειμμα αυτό. Άλλωστε, το έλλειμμα ικανών αξιωματικών είναι γνωστό ότι τροφοδοτεί και τις «κόντρες» στην Ακτή Μιαούλη μεταξύ ναυτιλιακών εταιρειών που διεκδικούν έτοιμους «καπεταναίους και μηχανικούς» από άλλες εταιρείες, δίνοντας μάλιστα και μπόνους μεταγραφής.

Πάντως, υπολογίζεται ότι ο ελληνόκτητος στόλος θα μπορούσε να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του σε πλοιάρχους και μηχανικούς εάν κάθε χρόνο για την επόμενη δεκαετία ο αριθμός των πτυχιούχων έφθανε τους 2.000 σπουδαστές. Ειδικά για τα υπό ελληνική σημαία πλοία απαιτούνται περί τους 1.200, προκειμένου να υπάρχει και μία ισορροπία στην προσφορά και τη ζήτηση.

Σε ό,τι αφορά τη διαρροή σπουδαστών, όπως εκτιμούν ναυτιλιακοί κύκλοι, οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Το Ίδρυμα Ευγενίδου, μάλιστα, είχε πραγματοποιήσει μία αρχική μελέτη για τους λόγους που εγκαταλείπουν τις σπουδές τους φοιτητές των ΑΕΝ. Μεταξύ αυτών είναι οι εξής:

•  Ένας αριθμός σπουδαστών διαπιστώνει στη διάρκεια της φοίτησης ότι δεν ταιριάζει για το συγκεκριμένο επάγγελμα. Δεν είναι τυχαίο ίσως ότι πολλοί λαμβάνουν την απόφαση να αποχωρήσουν από τις Ακαδημίες στη διάρκεια του πρώτου εκπαιδευτικού ταξιδιού το οποίο πραγματοποιείται μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου διδακτικού εξαμήνου.
• Επίσης, ένας αριθμός διαρροών αποδίδεται στο γεγονός ότι ορισμένοι σπουδαστές εγγράφονται στις σχολές μόνο για λόγους αναβολής ή άλλους κατά τον επόμενο χρόνο. Ένα μέρος της παρατηρούμενης διαρροής οφείλεται στις γυναίκες-σπουδάστριες που αποχωρούν, καθώς θεωρούν ότι τελικά οι δυσκολίες είναι πολύ περισσότερες απ’ ό,τι ίσως αρχικά υπολόγιζαν.
• Τέλος, ένα ποσοστό διαρροής μπορεί να αποδοθεί στις συνθήκες που βιώνουν οι σπουδαστές τόσο στις σχολές όσο και στη διάρκεια των ταξιδιών, καθώς οι ιδιομορφίες του ναυτικού επαγγέλματος είναι δεδομένες.

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, οι συνθήκες διαβίωσης στα πλοία έχουν βελτιωθεί σημαντικά, ενώ σημαντικές είναι και οι προσπάθειες για βελτίωση των συνθηκών εργασίας επί των πλοίων με την υλοποίηση διεθνών συμβάσεων.

Ο υπουργός Ναυτιλίας Παναγιώτης Κουρουμπλής έχει προδιαγράψει, πάντως, ένα πλαίσιο άσκησης πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της ναυτικής εκπαίδευσης.

Στη βάση αυτή περιλαμβάνονται ορισμένοι στόχοι όπως η διερεύνηση δυνατότητας ίδρυσης πρόσθετων σχολών μέσω ιδρυμάτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, η διενέργεια νέας ειδικής έρευνας σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ευγενίδου για τους λόγους απομάκρυνσης ενός μεγάλου τμήματος των σπουδαστών από τις ΑΕΝ, η ανακατασκευή των ΑΕΝ Ασπροπύργου και της Μηχανιώνας, Κύμης και Οινουσσών σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών κ.ά.

Επίσης μία από τις βασικές δράσεις αφορά περαιτέρω αναμόρφωση και αναβάθμιση των υφιστάμενων προγραμμάτων σπουδών, σύμφωνα με τις προτεραιότητες και προτάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας (IMO). Ήδη υπάρχει αρμόδια επιτροπή η οποία επεξεργάζεται τα προγράμματα.

Η ναυτική εκπαίδευση στις ελληνικές σχολές
H εκπαίδευση των Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού γίνεται σε δέκα Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) στις οποίες κάθε χρόνο εισάγονται 986 σπουδαστές (με κατανομή 50%-50% σε πλοιάρχους και μηχανικούς). Τρεις από αυτές παρέχουν εκπαίδευση και για τις δύο ειδικότητες, πλοιάρχου και μηχανικού, ενώ οι υπόλοιπες -πλην της Χίου- παρέχουν εκπαίδευση μόνον για την ειδικότητα του πλοιάρχου. Η ΑΕΝ Χίου παρέχει εκπαίδευση μόνον για την ειδικότητα του μηχανικού. Επιπρόσθετα, λειτουργούν τρία Κέντρα Επιμόρφωσης Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού (ΚΕΣΕΝ) όπου πραγματοποιούνται υποχρεωτικές μετεκπαιδεύσεις, καθώς και τρεις Σχολές Μετεκπαίδευσης και Κατάρτισης στελεχών (κυρίως σωστικά / πυροσβεστικά μέσα).

Το σύνολο των φοιτούντων σήμερα στις ΑΕΝ είναι 4.588, εκ των οποίων οι 998 φοιτούν στην ΑΕΝ Ασπροπύργου, οι 1.100 στη Μακεδονία, οι 660 στην Κρήτη, οι 417 στην Ήπειρο και οι 1.413 στις υπόλοιπες ΑΕΝ.

Τα επόμενα δέκα χρόνια οι αναλυτές εκτιμούν ότι θα υπάρξει ανάγκη για 150.000 κατάλληλα πιστοποιημένους, σύμφωνα με τα πρότυπα των διεθνών συμβάσεων ναυτικούς. Βασικός στόχος της στρατηγικής ενότητας «Ναυτική Εκπαίδευση» αποτελεί η συνεχής αναβάθμισή της με ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών, προσέλκυση νέων στα ναυτικά επαγγέλματα και επίτευξη κάλυψης ενός σημαντικού μεριδίου της μελλοντικής ζήτησης από Έλληνες κυβερνήτες, μηχανικούς και τεχνικούς.

Οι ιδιωτικές σχολές
Να σημειωθεί ότι τον τελευταίο χρόνο άνοιξαν τις πύλες τους και ιδιωτικές Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, όπως η Ναυτική Ακαδημία του Μητροπολιτικού Κολλεγίου, που ανοίγει πανιά στον Πειραιά, σε συνεργασία με τη ναυτική ακαδημία του Solent University με έδρα το Southampton της Μ. Βρετανίας.

Το Μητροπολιτικό Κολλέγιο προχώρησε σε συνεργασία με τη ναυτική ακαδημία Warsash School of Maritime Science and Engineering του Solent University με έδρα το Southampton και με ιστορία 70 ετών, με στόχο να προσφέρει ολοκληρωμένη ναυτική και ναυτιλιακή εκπαίδευση με διεθνή προοπτική. Η Ναυτική Ακαδημία θα αρχίσει τη λειτουργία της από το νέο ακαδημαϊκό έτος 2018-19 στις νέες εγκαταστάσεις 3.500 τ.μ. του Μητροπολιτικού Κολλεγίου, στην καρδιά του Πειραιά. Η νέα Ναυτική Ακαδημία καλύπτει όλο το εύρος της ναυτικής εκπαίδευσης, αρχίζοντας από αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού (πλοιάρχους και μηχανικούς), αξιωματικούς Yacht και Superyacht και πληρώματα και συνεχίζοντας με προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στη Διοίκηση Ναυτιλιακών Επιχειρήσεων και Διοίκηση Λιμένων. Επιπλέον, έχει συνάψει συνεργασία με τον Professional Yachting Association (PYA) για την παροχή εξειδικευμένων πιστοποιήσεων με διεθνή αναγνώριση στον χώρο του Yacht και Superyacht.

Σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Μέγαρο Μουσικής, επίτιμος προσκεκλημένος της βραδιάς ήταν ο captain Παναγιώτης Τσάκος, ιδρυτής και πρόεδρος της Tsakos Group, στον οποίο το Solent University απένειμε τιμητικό διδακτορικό τίτλο στον τομέα της ναυτικής εκπαίδευσης, για την πολύτιμη προσφορά του στον χώρο της ναυτιλίας, βάσει του επίσημου τελετουργικού αναγόρευσης που ισχύει στην έδρα του πανεπιστημίου.