Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]

Σε μια απόπειρα να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο πόλους, η σκηνοθέτις και ηθοποιός Μαρία Μαγκανάρη διασκευάζει και σκηνοθετεί τον «Τριστάνο» τού Τόμας Μαν που γράφτηκε σαν αντίστιξη στην όπερα του Ρίχαρντ Βάγκνερ «Τριστάνος και Ιζόλδη», και μας μιλά για την παράσταση που παρουσιάζεται από την ομάδα «προτσές», στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, αλλά και για τη σημερινή Ελλάδα.

Τι διερευνά ο Τόμας Μαν μέσα από τον «Τριστάνο»;

«Τη συγκρουσιακή σχέση μεταξύ τέχνης και πραγματικότητας, χρησιμοποιώντας μια πρωτότυπη εκδοχή του μύθου του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Μια νέα γυναίκα, σύζυγος ενός πλούσιου εμπόρου, που, λίγους μήνες πριν, γέννησε το πρώτο της παιδί, πηγαίνει σε ένα σανατόριο για κούρα. Εκεί, γνωρίζει έναν εστέτ συγγραφέα ενός και μόνο βιβλίου. Οι συζητήσεις της μαζί του θα τη γυρίσουν πίσω, στην εποχή που δεν ήταν σύζυγος και μητέρα, αλλά έπαιζε πιάνο. Η ένωση των δύο θα συντελεστεί μέσω της μουσικής του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Παρά το ρομαντικό του θέμα, ο “Τριστάνος” είναι γραμμένος σε έντονα ειρωνικό - κωμικό ύφος. Θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε δραματική κωμωδία».

«Η βασική ηρωίδα, η Γκαμπριέλε, βιώνει, σχεδόν ασυνείδητα και εντελώς σωματικά, τη σύγκρουση μεταξύ μητρότητας και καλλιτεχνικής ανάγκης. Την ίδια στιγμή, η “διεκδίκησή” της ως αντικείμενο πόθου, από σύζυγο και θαυμαστή, θα εικονοποιήσει το βασικό ερώτημα του έργου: τι είναι πιο αληθινό, η τέχνη ή η ζωή; Στη μια πλευρά του ερωτικού τριγώνου, βρίσκεται ο δραστήριος αστός, πρακτικός και ζωικός σύζυγος. Στον αντίποδά του, ο θαυμαστής της ομορφιάς και του θανάτου, εστέτ, αναχωρητής, συγγραφέας. Ο πρώτος, ως γνήσιος εκφραστής της λογικής, αρνείται να δει ό,τι δεν καταλαβαίνει, ο δεύτερος, ίσως από φόβο στην ίδια τη ζωή, προτείνει μιαν άλλη φανταστική πραγματικότητα. Κομβικά πρόσωπα στο έργο είναι ακόμα ο γιατρός και η προϊσταμένη του σανατορίου, καθώς και μία ακόμα τρόφιμος, φίλη της Γκαμπριέλε. Όλοι τους παρακολουθούν τα όσα εκτυλίσσονται, προσπαθώντας να τα εξηγήσουν. Τέλος, υπάρχει ένα πρόσωπο που ενώνει τους δύο κόσμους -ζωής και ονείρου, πραγματικότητας και φαντασίας. Πρόκειται για μια τρόφιμο του σανατορίου, που θα μπορούσε να αποτελεί και το φάντασμά του -είναι ο ρόλος που ερμηνεύω εγώ».

«Όσο δυναμώνει η σχέση της Γκαμπριέλε με τον συγγραφέα, τόσο κλονίζεται η προηγούμενή της πραγματικότητα. Οι μεταξύ τους συνομιλίες τη μετακινούν σε πολλά επίπεδα. Το δεδομένο της ευθραυστότητάς της -λόγω της κλονισμένης της υγείας- είναι καθοριστικό για το πώς τη βλέπουν οι άλλοι, αλλά και για το πού θα οδηγήσει η ίδια τη ζωή της».

«Η παράστασή μας, όπως και το έργο του Μαν, συνομιλεί ανοιχτά και σε πολλά επίπεδα με την όπερα του Βάγκνερ. Το έργο είναι μια ειρωνική αντίστιξη στα μεγάλα ρομαντικά πάθη, μια παραδοχή πως το γελοίο βρίσκεται πολύ κοντά στο τραγικό. Η παράστασή μας επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους. Η αισθητική φόρμα που έχουμε ακολουθήσει αντλεί από τον μηχανισμό και την εικονοποιία του ονείρου. Του χώρου, όπου οι αντιθετικές πραγματικότητες μπορούν να συνυπάρχουν, εκφράζοντας τις αντιφάσεις που υπάρχουν και προσπαθούν να εκφραστούν στον ψυχισμό του καθένα μας».

«Τα τελευταία χρόνια, τα χρόνια της κρίσης, πέρασα, όπως ίσως και οι περισσότεροι, από διάφορες συναισθηματικές φάσεις: υπήρξα πολύ θυμωμένη, πέρασα περιόδους ελπίδας, αλλά και απογοήτευσης. Νομίζω πως η κατάσταση, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν επιτρέπει την καλλιέργεια ψευδαισθήσεων. Τα πράγματα συμβαίνουν με μια απίστευτη ωμότητα, που μας υπενθυμίζει τον διαρκή πόλεμο που εκτυλίσσεται δίπλα μας. Ο καπιταλισμός, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι, ίσως, σκληρότερος από ποτέ. Η χώρα μας, ως μια κοινωνία χωρίς ισχυρούς θεσμούς, εικονοποιεί πολύ γλαφυρά την παρακμή που συντελείται διεθνώς. Οι ορδές των τουριστών που καταφθάνουν σε μόνιμη πλέον βάση αποδεικνύουν την παλιά πρόβλεψη πως θα γίνουμε τα “γκαρσόνια της Ευρώπης”. Η Ελλάδα, όπως συμβαίνει με ό,τι αγαπάμε, μου δημιουργεί πολύ αντιθετικά συναισθήματα: με απωθεί, αλλά καταφέρνει πάντα να με συγκινεί βαθειά».

«Η φετινή μου εμπειρία με την παράσταση των “Παραθεριστών” στη Στέγη, που απευθυνόταν και σε εφηβικό κοινό, και η επαφή μου με τα σχολεία και τους εφήβους, επιβεβαίωσε και ενίσχυσε την αίσθηση που πάντα είχα για τον κομβικό ρόλο της Παιδείας σε μια κοινωνία. Όποια κι αν είναι η ερώτηση, η Παιδεία είναι η απάντηση. Αν υπάρχει μια ελπίδα να νικηθεί ο φασισμός, η βλακεία, η δουλοπρέπεια, μόνο μέσω της Παιδείας μπορώ να τη δω. Νομίζω, επίσης, πως αυτό που σίγουρα δεν χρειαζόμαστε είναι άλλος ναρκισσισμός».

«Είμαι φύσει και θέσει αισιόδοξος άνθρωπος. Θέλω τα πράγματα να πηγαίνουν καλά και αυτό προσπαθώ πάντα. Σε πολιτικό επίπεδο, δεν αισθάνομαι πως υπάρχει αυτήν τη στιγμή ένα ελπιδοφόρο τοπίο, ούτε το βλέπω να διαμορφώνεται. Η Ιστορία, ωστόσο, είναι δυναμικό πράγμα και πάντα επιφυλάσσει εκπλήξεις. Σε προσωπικό επίπεδο, με τροφοδοτεί και με γεμίζει δύναμη κι ελπίδα, καταρχάς, το χαμόγελο του γιού μου, οι αγαπημένοι μου άνθρωποι και η δουλειά μου. Η τέχνη μού δίνει πάντα ελπίδα και παρηγοριά».

Ταυτότητα παράστασης

Μετάφραση: Κυριάκος Κεντρωτής, διασκευή - σκηνοθεσία: Μαρία Μαγκανάρη, σκηνικά: Διδώ Γκόγκου, Ελένη Κανακίδου, Σόνια Σαμαρτζίδου, κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος, φωτισμοί: Μαρία Γοζαδίνου, μουσικός σύμβουλος: Χαράλαμπος Γωγιός, βοηθός σκηνοθέτη: Ανδριάνα Χαλκίδη, βοηθός παραγωγής: Μαργαρίτα Γοζαδίνου, φωτογραφίες: Δομνίκη Μητροπούλου, παραγωγή: ομάδα «προτσές». Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Σύρμω Κεκέ, Κώστας Κορωναίος, Γιώργος Κριθάρας, Μαρία Μαγκανάρη, Βασιλική Σκευοφύλαξ.

Θέατρο του Νέου Κόσμου - Κεντρική Σκηνή: Αντισθένους 7 & Θαρύπου - Αθήνα, τηλ.: 210 9212900. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη και Πέμπτη: 21.15, Σάββατο: 18.30, Κυριακή: 21.30. Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: Τετάρτη και Πέμπτη: κανονικό: 14 ευρώ, φοιτητικό: 12 ευρώ, ανέργων: 10 ευρώ, Σάββατο και Κυριακή: κανονικό: 17 ευρώ, φοιτητικό και ανέργων: 15 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: Seven Spots, Reload, Media Markt, βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, τηλεφωνικά: 11876, ηλεκτρονικά: viva.gr και αθηνόραμα.gr.