Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Δύο μυθιστορήματα που πρόσφατα κυκλοφόρησαν στη σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg συστήνουν στο ελληνικό βιβλιόφιλο κοινό μία από τις σημαντικότερες πένες της βικτωριανής εποχής.
Πρόκειται για τον βαθιά πολιτικό και με καυστικό και ευφυές χιούμορ λόγο του Άντονι Τρόλοπ (1815–1882) και τα έργα του «Ο Επίτροπος» (1855) –σε μετάφραση Σάντυς Παπαϊωάννου- και «Οι Πύργοι του Μπάρτσεστερ» (1857) –σε μετάφραση Ισμήνης Καπάνταη. Αν και αυτόνομα, είναι δύο από τα έξι μυθιστορήματα της σειράς «Τα Χρονικά του Μπάρτσεστερ» (1815-1882). Οι εκδόσεις συνοδεύονται με πολυδιάστατα χρήσιμες Εισαγωγές από τον Ντέιβιντ Σκίλτον και τον Τζον Σάδερλαντ, αντίστοιχα.
Ο «Επίτροπος», συγκρινόμενος με σύγχρονες της εποχής του συγγραφικές δημιουργίες, παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία, είναι, ωστόσο, εμπλουτισμένος με ελαφρές και κωμικές στιγμές. Απεικονίζει αριστοτεχνικά τα κοινωνικά στρώματα που συγκροτούσαν τη ζωή εκείνη την εποχή, ενώ στο επίκεντρό του, με τρόπο θαυμάσιο, ξετυλίγονται η ιεραρχία της εκκλησίας, η δυσκολία του ατόμου να επιλέξει ανάμεσα στην αγάπη και τις αρχές του καθώς και η επίδραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης στη διαμόρφωση της λαϊκής άποψης –επίδραση που περνά τόσο μέσα από ηθικές όσο και από αμοραλιστικές οδούς.
Ήσυχο και αργό στην εξέλιξη, μα ιδιαίτερης ομορφιάς, «Ο Επίτροπος», το πρώτο από τα έξι χρονικά της σειράς, ασχολείται με τον αιδεσιμότατο Σέπτιμο Χάρντινγκ, πρωτοψάλτη της μητροπολιτικής πόλης του Μπάρτσεστερ. «….Ας την ονομάσουμε εδώ Μπάρτσεστερ. Αν αναφέραμε συγκεκριμένα το Γουέλς ή το Σάλσμπερι, το Έξετερ, το Χέρεφορντ ή το Γκλόστερ, πιθανόν να μας καταλόγιζε κανείς προσωπική σκοπιμότητα. Και καθώς αυτή η ιστορία θα περιστραφεί γύρω από τους αξιωματούχους του καθεδρικού της εν λόγω πόλης, αγωνιούμε μη θεωρηθεί ότι υπονοούμε ορισμένο πρόσωπο. Ας υποθέσουμε ότι το Μπάρτσεστερ είναι μία ήσυχη πόλη στα δυτικά της Αγγλίας…». Έτσι μας παρουσιάζει ο Τρόλοπ τη φανταστική πόλη όπου εκτυλίσσεται η ιστορία του, και παράλληλα μάς συστήνει το ιδιαίτερο χιούμορ του, καθώς μοιάζει αυτή η παρουσίαση σαν ένα πρώτο κλείσιμο του ματιού στον αναγνώστη, σχετικά με τα όσα, πιθανόν, συνέβαιναν τότε σε άλλες αγγλικές πόλεις. Εξάλλου, την εποχή εκείνη διερευνούνταν πολλά θέματα σχετικά με τη διαχείριση φιλανθρωπικών ιδρυμάτων από την εκκλησία –με πασίγνωστες τις υποθέσεις του Σεντ Κρος και του Ρότσεστερ.
Ο Σέπτιμος Χάρντινγκ, λοιπόν, είναι επίσης ο Επίτροπος του Γηροκομείου Χάιραμ, που κληροδότησε, μαζί με κτήματα, ένας πλούσιος έμπορος στην εκκλησία, και φιλοξενεί δώδεκα γέροντες τροφίμους. Ο Τζον Μπολντ, ένας νεαρός χειρουργός, φανατικός μεταρρυθμιστής, είναι πεπεισμένος ότι τα κεφάλαια του Γηροκομείου δεν κατανέμονται σωστά και κατηγορεί τον Χάρντινγκ και τις εκκλησιαστικές αρχές ότι χρησιμοποιούν προς όφελός τους τα έσοδα από τα κτήματα.
Ο Χάρντινγκ έχει τη στήριξη του Επισκόπου και του γιού τού Επισκόπου, Δρς Γκράντλι, που είναι σύζυγος της μεγαλύτερης κόρης του. Ωστόσο, ο –λεπτομερώς παρουσιαζόμενος - αμοιβαίος έρωτας του Μπολντ για τη μικρή κόρη του Χάρντινγκ περιπλέκει την κατάσταση. Όλα ξεφεύγουν από τον έλεγχο των εμπλεκομένων όταν με την υπόθεση ασχολείται η μεγαλύτερη εφημερίδα της χώρας.
Ο Χάρντινγκ, άνθρωπος ήπιων τόνων και αδιάφορος για τα πλούτη, δεν φέρει ευθύνη για την κατάσταση. Ευρισκόμενος , όμως, στο επίκεντρο της διαμάχης και αποδέκτης αρνητικών δημόσιων σχολίων, οδηγείται στην αντίδραση. Συνέχεια του «Επιτρόπου» αλλά και αυτόνομο έργο της σειράς, «Οι Πύργοι του Μπάρτσεστερ» θέτουν στο επίκεντρό τους άλλα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα, εκκλησιαστικές υποθέσεις και μεταρρυθμίσεις, πάντα στην ίδια πόλη, κάποια χρόνια μετά. Συναντάμε πρόσωπα που γνωρίσαμε στον «Επίτροπο», αλλά εδώ οι χαρακτήρες είναι πολύ περισσότεροι όπως και οι καταστάσεις. Φιλοδοξίες, ερωτικά παιχνίδια και διλήμματα δε λείπουν από τον καμβά του έργου, με το φως να πέφτει πάντα όχι στη δράση αλλά στη λεπτομερή περιγραφή συμπεριφορών, σκέψεων, ανθρώπων.
Ο ίδιος ο Τρόλοπ αναφέρει στην «Αυτοβιογραφία» του, ότι δεν ήταν βασικό του μέλημα η περίτεχνη πλοκή, αλλά να καταφέρει να περιγράψει τόσο καλά τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών του, ώστε να μοιάζουν ολοζώντανοι.
Ο συγγραφέας Ναθάνιελ Χόθορν (1804-1864) σε επιστολή που έστειλε στον εκδότη του, το 1860, μιλώντας για τον Τρόλοπ, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Έχεις διαβάσει ποτέ μυθιστορήματα του Άντονι Τρόλοπ; Είναι ακριβώς του γούστου μου. Συμπαγή, ουσιώδη, γραμμένα με δύναμη που σου δίνει το μοσχαρίσιο κρέας και έμπνευση που παίρνεις από τη μπύρα. Μοιάζουν τόσο αληθινά, τόσο ρεαλιστικά λες και ένας γίγαντας έκοψε μια φέτα από την υδρόγειο και την έβαλε σε μια βιτρίνα, με όλους τους κατοίκους της να είναι αφοσιωμένοι στις καθημερινές τους ασχολίες και χωρίς να υποψιάζονται ότι τους έβαλαν στη μόστρα».
