Της Ανθής Αγγελοπούλου
Έρευνα η οποία ανακοινώθηκε χθες από το Ίδρυμα για Έναν Κόσμο Χωρίς Κάπνισμα (The Foundation for a Smoke-Free World) αποκάλυψε ότι οι διαφορετικές τελετουργίες, τα δημογραφικά στοιχεία και οι αντιλήψεις των καπνιστών απαιτούν καινοτόμες λύσεις για τη διακοπή του καπνίσματος, οι οποίες θα ανταποκρίνονται στις εκάστοτε κουλτούρες και οικονομικές συνθήκες.
Να σημειωθεί ότι στην Έρευνα για το Κάπνισμα – 2018 (2018 State of Smoking Survey) συμμετείχαν 17.421 καπνιστές, πρώην καπνιστές και μη καπνιστές από 13 χώρες: Βραζιλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ινδία, Ισραήλ, Ιαπωνία, Λίβανος, Μαλάουι, Νέα Ζηλανδία, Ρωσία, Ν. Αφρική, Βρετανία και ΗΠΑ. Παράλληλα, διεξήχθη σειρά ποιοτικών focus group σε επτά χώρες (Ελλάδα, Γαλλία, Ινδία, Νέα Ζηλανδία, Νότια Αφρική, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες) με σκοπό να πλαισιώσουν πιο ολοκληρωμένα τα ποσοτικά αποτελέσματα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας το κάπνισμα δεν είναι μια ανεξάρτητη συνήθεια
Όπως διαφάνηκε για τους περισσότερους καπνιστές, το κάπνισμα είναι άμεσα συνδεδεμένο με κάποιες βασικές απολαύσεις στη ζωή, όπως είναι το φαγητό, το ποτό, οι κοινωνικές επαφές και οι προσωπικές σχέσεις. Οι παραδοσιακές μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος δεν λαμβάνουν υπόψη αυτές τις παραμέτρους, με αποτέλεσμα πολλοί καπνιστές να μην καταφέρνουν να το κόψουν.
Συγκεκριμένα, οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι το κάπνισμα είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένο με καθημερινές τελετουργίες και συνήθειες τους, όπως είναι το ξύπνημα, το φαγητό, τα διαλείμματα για καφέ ή τσάι, και οι κοινωνικές επαφές. Σε ορισμένες χώρες (όπως η Ελλάδα, η Βραζιλία, η Γαλλία και ο Λίβανος), τα τσιγάρα συχνά συνοδεύουν τον καφέ ή το τσάι, ενώ σε πολλές χώρες του κόσμου συνηθίζεται το κάπνισμα του τσιγάρου μετά το γεύμα. Παρόλα αυτά, η ισχυρή επιθυμία για τη διακοπή του καπνίσματος είναι καθολική για όλους τους ερωτώμενους και στις 13 χώρες όπου διεξήχθη η έρευνα.
Δηλαδή, ο εθισμός στο τσιγάρο εκφράζεται με διάφορους τρόπους σε όλο τον κόσμο, καθώς, ενώ το κάπνισμα συνδέεται παντού συχνότερα με τα γεύματα, σε ορισμένες χώρες συνδέεται στενά με τον καφέ ή το τσάι και σε άλλες χώρες με το αλκοόλ.
Στην Ελλάδα για παράδειγμα, το 91% των ατόμων καπνίζουν κάθε φορά που πίνουν καφέ, το 84% καπνίζουν μετά από τα γεύματα ενώ, το 76% καπνίζουν κάθε φορά που πίνουν ένα αλκοολούχο ποτό.
Οι περισσότεροι καπνιστές που ερωτήθηκαν παραδέχονται ότι το κάπνισμα είναι επιβλαβές για την υγεία τους και οι ίδιοι αυτοαξιολογούνται ως λιγότερο υγιείς σε σχέση με τους μη καπνιστές. Μάλιστα, ο κυριότερος παράγοντας που τους κινητοποιεί να διακόψουν ή να εξετάσουν το ενδεχόμενο να διακόψουν το κάπνισμα είναι η ανησυχία για την υγεία τους. Ωστόσο, επισκέπτονται πιο αραιά τους παρόχους υπηρεσιών υγείας σε σύγκριση με τους τελευταίους.
Έκπληξη αποτελούν χώρες όπως η Ινδία, όπου διαπιστώθηκε ότι μόνο τα 2/3 των Ινδών καπνιστών πιστεύουν ότι το κάπνισμα είναι επιβλαβές για τον εαυτό τους και τους ανθρώπους γύρω τους. Αντίθετα, στην Ελλάδα το 95 % των καπνιστών συμφωνούν ότι το κάπνισμα μπορεί να βλάψει τους γύρω τους ενώ, το 77 % των καπνιστών δήλωσε ότι ανησυχούν για την υγεία τους.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, παρόλο που οι ανησυχίες για την υγεία είναι το βασικό κίνητρο για την διακοπή του τσιγάρου, είναι πάντοτε σε συνδυασμό με άλλους βασικούς παράγοντες, όπως το κόστος, η πίεση από οικογένεια και φίλους και η νομοθεσία (προειδοποιητικές πινακίδες, περιορισμοί κ.λπ.).
Αν και πάρα πολλοί από τους καπνιστές που ερωτήθηκαν προσπάθησαν να διακόψουν το κάπνισμα χωρίς βοήθεια, εκείνοι που ζήτησαν βοήθεια στράφηκαν σε πολλές περιπτώσεις πρώτα σε θεραπείες με υποκατάστατα νικοτίνης ή με συνταγογραφούμενα φάρμακα. Σε ορισμένες χώρες (π.χ., Ελλάδα, Γαλλία, Ιαπωνία, Βρετανία, ΗΠΑ), οι καπνιστές ανέφεραν ότι χρησιμοποίησαν ηλεκτρονικά τσιγάρα και άλλες εναλλακτικές συσκευές υποκατάστασης της νικοτίνης για να μειώσουν ή να διακόψουν το κάπνισμα τσιγάρου.
Οι συμμετέχοντες από τις περισσότερες χώρες είχαν γνώση των ηλεκτρονικών τσιγάρων και των συσκευών ατμίσματος και όπως φάνηκε στην έρευνα οι δύο αυτές εναλλακτικές μορφές καπνίσματος επωφελούνται στην αγορά από την έντονη συνειδητοποίηση των καπνιστών, όσο και από τους μη καπνιστών. Αυτό όμως δε συμβαίνει και σε χώρες όπως η Νότιος Αφρική, η Ινδία και το Μαλάουι. Στην Ελλάδα πάλι, το 99% των καπνιστών είναι ενήμεροι σε μεγάλο βαθμό για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τις συσκευές ατμίσματος.
Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί, ότι σύμφωνα με τα όσα επεσήμαναν οι συμμετέχοντες, υπάρχει σύγχυση όσον αφορά τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος και τις σχετικά λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές που υπάρχουν, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τα κίνητρα και τις επιλογές τους ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα διακόψουν το κάπνισμα.
Αναλύοντας τα δεδομένα της έρευνας ο Δρ. Derek Yach, πρόεδρος του Ιδρύματος για «Έναν Κόσμο Χωρίς Κάπνισμα», τόνισε ότι αν καταφέρουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τους βασικούς λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αρχίζουν το κάπνισμα, τους ανασχετικούς παράγοντες αλλά και τα κίνητρα για τη διακοπή του καπνίσματος, θα μπορέσουμε να περιορίσουμε τις δυσμενείς συνέπειες στην υγεία πολλών ανθρώπων που βρίσκονται παγιδευμένοι στον κύκλο του εθισμού στα καύσιμα καπνικά προϊόντα.
Ο Δρ. Derek Yach σημείωσε ότι στην εποχή της εξατομικευμένης ιατρικής, είναι λογικό να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τους καπνιστές ανά τον κόσμο ως μια ομοιογενή ομάδα και να αρχίσουμε να διαμορφώνουμε ένα ευρύ φάσμα λύσεων για τη διακοπή του καπνίσματος, έτσι ώστε ο κάθε καπνιστής να μπορεί να επιλέξει τη μέθοδο που λειτουργεί καλύτερα στη δική του περίπτωση. Κυρίως, όμως, με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να μειώσουμε τις βλάβες, τις ασθένειες και τους θανάτους που προκαλεί το κάπνισμα.
