Από την έντυπη έκδοση 

Των Μωυσή Λίτση και Νίκου Μπέλλου

Η διαφαινόμενη πολιτική παράλυση στην Ιταλία, αφού κανένα κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία, ανησυχεί την Ευρώπη, πολύ δε περισσότερο που στη νέα κυβέρνηση «κουμάντο» ενδεχομένως θα κάνουν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ή η Λέγκα του Βορρά.

Δεν αποκλείεται μάλιστα να γίνει πραγματικότητα το χαρακτηριζόμενο ως εφιαλτικό σενάριο: μια συγκυβέρνηση ανάμεσα στους λαϊκιστές ευρωσκεπτικιστές των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας του Βορρά. Ο ηγέτης των Πέντε Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο έσπευσε να δηλώσει χθες ότι είναι ανοικτός σε συζητήσεις με όλα τα πολιτικά κόμματα. Επιχειρώντας να καθησυχάσει τις αγορές, καθώς στο παρελθόν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων πρωτοστατούσε κατά του ευρώ και ζητούσε δημοψήφισμα για την παραμονή της Ιταλίας σε αυτό, είπε ότι οι επενδυτές δεν έχουν λόγο να ανησυχούν. Από την πλευρά του ο ηγέτης της Λέγκας του Βορρά Ματέο Σαλβίνι έσπευσε να δηλώσει πως το κόμμα του έχει το δικαίωμα να ηγηθεί της νέας κυβέρνησης. Απευθυνόμενος και αυτός στους επενδυτές είπε ότι δεν θα πρέπει να φοβούνται στο ενδεχόμενο να αναλάβει την εξουσία. «Οι αγορές δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν», είπε ο Σαλβίνι στους δημοσιογράφους στο Μιλάνο. Δίνοντας το ιδεολογικό του στίγμα, τόνισε πως «το ευρώ ήταν, είναι και παραμένει ένα λάθος», προσθέτοντας ωστόσο πως είναι «αδιανόητο» ένα δημοψήφισμα για τη συνέχιση της παραμονής στο ευρωπαϊκό νόμισμα της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης.

Με δεδομένο ότι η Λέγκα του Βορρά ξεπέρασε σε ποσοστά τη Φόρτσα Ιτάλια, ο Σαλβίνι, με βάση τη συμφωνία προεκλογικής πολιτικής συνεργασίας, θα είναι αυτός ο οποίος θα προτείνει υποψήφιο πρωθυπουργό. Ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα μπορεί να δώσει εντολή στο όποιο κόμμα ή συνασπισμό κρίνει ότι έχει τα εχέγγυα να σχηματίσει κυβέρνηση. Η νέα ιταλική Βουλή θα συγκληθεί για πρώτη φορά στις 23 του μήνα και οι επίσημες διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης δεν αναμένεται να ξεκινήσουν πριν από τις αρχές Απριλίου.

Λουίτζι Ντι Μάιο (Πέντε Αστέρια) και Ματέο Σαλβίνι (Λέγκα του Βορρά) δηλώνουν ήδη έτοιμοι να κυβερνήσουν, με τους Ιταλούς ψηφοφόρους να στρέφονται, όπως αναμενόταν, σε λαϊκίστικα και ακροδεξιά κόμματα. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων αναδείχθηκε πρώτο κόμμα συγκεντρώνοντας το 32,5%, ενώ η δεξιά/ακροδεξιά συμμαχία του Μπερλουσκόνι συγκέντρωσε το 37%.

Η Φόρτσα Ιτάλια ωστόσο του πρώην πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι συγκέντρωσε μόλις το 14%, με την εταίρο του στη συμμαχία Λέγκα του Βορρά να συγκεντρώνει 17,5% και να παίρνει το πάνω χέρι...

Η Λέγκα υπερίσχυσε κυρίως στον ιταλικό Βορρά, ενώ το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έτυχε της μεγαλύτερη υποστήριξης στο Νότο. Η συμμετοχή έφθασε στο 73%.

Οι Ιταλοί ψηφοφόροι γύρισαν την πλάτη στο Δημοκρατικό Κόμμα του Ματέο Ρέντσι, με τα ζητήματα της οικονομίας και της μετανάστευσης να κυριαρχούν στην προεκλογική εκστρατεία. Παρά την οικονομική ανάκαμψη από τη μεγαλύτερη μεταπολεμικά ύφεση που πέτυχε η διακυβέρνηση από το Δημοκρατικό Κόμμα, 18 εκατομμύρια Ιταλοί βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της φτώχειας, ενώ η ανεργία βρίσκεται στο 11%.

Περισσότεροι από 600.000 μετανάστες έχουν περάσει μέσω Λιβύης στην Ιταλία από το 2013, εντείνοντας την αίσθηση των Ιταλών ότι η Ευρώπη τούς έχει εγκαταλείψει όσον αφορά την αντιμετώπιση του μείζονος αυτού ζητήματος.

Πίεση για ευρω-αλλαγές

Οι Βρυξέλλες δεν έκρυψαν την απογοήτευσή τους για το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών, όπου για πρώτη φορά στην ιστορία της Ε.Ε. τα λεγόμενα μη συστημικά κόμματα ξεπέρασαν σε δύναμη το 50% του εκλογικού σώματος.

Αυτό εκ των πραγμάτων δημιουργεί μια δυναμική για ακραία κόμματα, τα οποία μπορεί να ξαναπάρουν κεφάλι μετά τις απανωτές ήττες που υπέστησαν το 2017 στην Ολλανδία αρχικά και κυρίως στη συνέχεια στη Γαλλία, όπου βρίσκονταν στα πρόθυρα της εξουσίας.

Η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη χώρα τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, ιδρυτικό κράτος-μέλος της Ε.Ε. και τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωζώνης. Μπορεί να μην έχει την επιρροή της Γερμανίας ή της Γαλλίας, ωστόσο δεν είναι από τις χώρες εκείνες που μπορούν να αγνοηθούν.

Είναι προφανές ότι η καγκελάριος Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, θα πρέπει να κάνουν γρήγορα, τόσο σε σχέση με τις αλλαγές στην Ευρωζώνη όσο και στο θέμα της αλληλεγγύης της Ευρώπης και των κρατών-μελών προς την Ελλάδα και την Ιταλία στο θέμα του ασύλου και της διαχείρισης των προσφυγικών ροών. Στις Βρυξέλλες χαρακτήριζαν χθες επιτακτική την ανάγκη να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για τα παραπάνω θέματα μέχρι τον Ιούνιο.

Στα θέματα των αλλαγών είναι σημαντικό να υπάρξει μέχρι τον Ιούνιο συμφωνία για την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Η Ιταλία την έχει πολύ περισσότερο ανάγκη γιατί, όπως η Ελλάδα, έχει σημαντικό πρόβλημα «κόκκινων» δανείων, ενώ γενικά οι τράπεζές της είναι προβληματικές. Η προώθηση μιας πανευρωπαϊκής εγγύησης των καταθέσεων, στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης, θα έχει ευεργετικές επιπτώσεις γιατί θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των καταθετών προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας.

Η σύσταση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, η προώθηση ενός κοινού προϋπολογισμού, που θα στηρίζει σε περιόδους απρόβλεπτων κρίσεων τις επενδύσεις στα κράτη-μέλη και η υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων θα στείλουν επίσης το μήνυμα στους πολίτες ότι η συμμετοχή στο ευρώ δεν είναι μόνο δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της καθημερινότητας.

Σε σχέση με τη μετανάστευση, στις Βρυξέλλες θεωρούν μονόδρομο την έγκριση της πρότασης της Κομισιόν για το άσυλο, που βρίσκεται σε διαπραγματευτικό τέλμα εξαιτίας των αντιδράσεων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.

Η πρόταση της Κομισιόν προβλέπει ότι σε περίπτωση που οι χώρες της πρώτης γραμμής πιέζονται από προσφυγικές ροές, τότε, εκτός από την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης, τα άλλα κράτη-μέλη θα πρέπει να παίρνουν ένα μέρος από τους υποψήφιους πρόσφυγες στο έδαφός τους. Από το 2016 που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας για τη συγκράτηση των προσφύγων, η Ιταλία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό παράνομων εισόδων από τα παράλια της Αφρικής. Ένα μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων ψήφισε ακραίους πολιτικούς σχηματισμούς στις ιταλικές εκλογές εξαιτίας του μεταναστευτικού προβλήματος.

Όπως επισημαίνουν στις Βρυξέλλες, εάν υπήρχαν μέχρι τώρα μια σειρά λόγοι για την προώθηση των αλλαγών σε Ε.Ε. και Ευρωζώνη, μετά τις ιταλικές εκλογές αυτό έχει γίνει επιτακτική ανάγκη, διαφορετικά το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα οδηγηθεί τα επόμενα χρόνια με κατάρρευση. Είναι εξαιρετικά θετικό ότι το Βερολίνο και το Παρίσι θέλουν πλέον εξίσου να προωθήσουν αλλαγές και γενικότερα την ολοκλήρωση, πολιτική και οικονομική, της Ευρωζώνης, ωστόσο αυτό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί και στην πράξη. Μια πρώτη γεύση θα υπάρξει σίγουρα στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής, στις 22-23 Μαρτίου, όπου οι ηγέτες της Ευρωζώνης θα προετοιμάσουν τις αποφάσεις του Ιουνίου.

Παραιτήθηκε ο Ρέντσι

Σε μεγάλο χαμένο των ιταλικών εκλογών αναδείχθηκε η Κεντροαριστερά και το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο καταποντίστηκε στο 18,7%, με τον τέως πρωθυπουργό της Ιταλίας Ματέο Ρέντσι να ανακοινώνει χθες την παραίτησή του από τη θέση του γραμματέα του Δημοκρατικού Κόμματος.

«Τριγμοί» στις αγορές

Αναστάτωση στις αγορές προκάλεσε το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών και η στροφή των ψηφοφόρων προς τους λαϊκιστές-αντιευρωπαϊστές των Πέντε Αστέρων και τους ακροδεξιούς της Λέγκας του Βορρά. Το ευρώ ξεκίνησε αρχικά φθάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο δύο εβδομάδων στο 1,2360 δολάριο, αποτιμώντας θετικά την απόφαση του SPD για συμμετοχή στην κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού υπό τη Μέρκελ.

Υποχώρησε όμως κατά 0,8%, στο χαμηλότερο επίπεδο της ημέρας, 1,2269 ευρώ, με την ανακοίνωση των ιταλικών αποτελεσμάτων, για να ανακάμψει αργότερα στο 1,2304 δολάριο.

Ανάλογη ήταν και η συμπεριφορά στην αγορά ομολόγων, με την απόδοση του ιταλικού δεκαετούς ομολόγου να αυξάνεται αρχικά στο 2,14%, υψηλότερο επίπεδο από τον Οκτώβριο, για να διαμορφωθεί αργότερα στο 2,11%.

Το χρηματιστήριο του Μιλάνου περιόρισε τις αρχικά μεγαλύτερες απώλειες κλείνοντας με πτώση μικρότερη του 1%, ωστόσο οι απώλειες του τραπεζικού δείκτη άγγιξαν το 3%.