Από την έντυπη έκδοση
Στον Στέλιο Παπαπέτρου
[email protected]
Τους στόχους της για τη «ριζική αλλαγή» του μοντέλου πρόνοιας που ίσχυε επί δεκαετίες στη χώρα και καθοριζόταν «από το τρίπτυχο γραφειοκρατία, πελατειακές σχέσεις, διαπλοκή», με τα 1.600 ιδρύματα, τα 140 διαφορετικά προνοιακά επιδόματα και ένα νομικό πλαίσιο που ανατρέχει ακόμη και σε νομοθετικές ρυθμίσεις του 1919, αναλύει η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου.
Σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη στη «Ναυτεμπορική», η κ. Φωτίου χαρακτηρίζει ως βασική της προτεραιότητα να φέρει μέχρι τον Ιούνιο στη Βουλή πρόταση για έναν «νόμο-πλαίσιο», που θα αφορά τη λειτουργία όλων των προνοιακών ιδρυμάτων της χώρας, ενώ δηλώνει ότι δεν πρόκειται να κοπούν επιδόματα εν όψει της τέταρτης αξιολόγησης, καθώς αυτά θα χορηγούνται πλέον μέσω του ΟΠΕΚΑ.
Για ποιους λόγους αναδιοργανώνετε συνολικά τον τρόπο λειτουργίας του μοντέλου της κοινωνικής προστασίας;
«Το μοντέλο που υπήρχε καθοριζόταν από το τρίπτυχο γραφειοκρατία, πελατειακές σχέσεις και διαπλοκή. Η χώρα μας ακολουθούσε το μοντέλο του Νότου που αφορά στις χώρες Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, οι οποίες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, όπως τα ποσοστά ανεργίας και νεανικής ανεργίας, φτώχειας, παιδικής φτώχειας κ.λπ. Παράλληλα δαπανούσαν τα χαμηλότερα ποσοστά του ΑΕΠ. Είμαστε οι τελευταίοι ειδικά στις δαπάνες πρόνοιας. Παραλάβαμε προϋπολογισμό 790 εκατ. και τον αυξήσαμε στο 1 δισ. 839 εκατ.
Μέχρι σήμερα το προνοιακό κράτος στηριζόταν σε ένα μεγάλο δίκτυο ιδρυμάτων που ήταν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και ΜΚΟ, πέραν των ΝΠΔΔ. Αυτό είναι το “κράτος” της φιλανθρωπίας ή των θρησκευτικών οργανώσεων. Στην Ελλάδα είναι λίγο μικρότερο το τμήμα των θρησκευτικών οργανώσεων σε σύγκριση με τις χώρες που έχουν μεγάλη καθολική παράδοση, όπως για παράδειγμα η Ιταλία και η Ισπανία. Σε μας είναι περισσότερο το “κράτος” της Φρειδερίκης. Δηλαδή, όλα τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, ορισμένα από τα οποία ιδρύθηκαν και πριν από τη Φρειδερίκη από τους διάφορους φιλάνθρωπους και μετά τον πόλεμο, πολλαπλασιάστηκαν πάρα πολύ με ένα νομικό καθεστώς πολύπλοκο. Να σκεφθείτε ότι ακόμη και σήμερα χρησιμοποιώ νόμους του 1919 για να μπορέσω να δουλέψω. Όλο το προνοιακό κράτος είναι ένα κουβάρι. Αυτό το μοντέλο βασίζεται στο δίπολο ιδρύματα και επιδόματα που είναι πάρα πολλά».
Τελικά πόσα είναι αυτά τα πάσης φύσεως επιδόματα; Έχουν μετρηθεί;
«Ναι. Αναγκαστήκαμε να μετρήσουμε ένα ένα τα επιδόματα. Βρήκαμε ότι χορηγούνταν συνολικά 140 επιδόματα από διάφορους φορείς, όπως υπουργεία, δήμους, οργανισμούς κ.λπ. Ξέρουμε λοιπόν από πού δίνονται, πόσα κοστίζει το κάθε ένα και ποιοι άνθρωποι τα παίρνουν. Το ΔΝΤ ζητούσε να κοπούν και να ενσωματωθούν στο ΚΕΑ. Όταν λοιπόν κάναμε τη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς και αφού βρήκαμε τα 760 εκατ. ευρώ που μας χρειάζονταν για το ΚΕΑ, τους είπαμε πως δεν χρειάζεται να κόψουμε κανένα επίδομα, αφού είχαμε στον προϋπολογισμό αυτά τα χρήματα. Και αυτό έγινε».
Έχουμε μπροστά μας την τέταρτη αξιολόγηση. Τελικά, θα κοπούν επιδόματα;
«Έχουμε δώσει μάχη για τα επιδόματα, προφανώς δεν τα κόβουμε, αλλά το κράτος τα συγκεντρώνει όλα στον ΟΠΕΚΑ. Δεν υπάρχουν πια εκατοντάδες διαφορετικές πηγές που δίνουν τα προνοιακά επιδόματα. Θα τα δίνει όλα ο ΟΠΕΚΑ μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που διαθέτει. Είναι η ίδια πλατφόρμα που χρησιμοποιούμε για το ΚΕΑ και διασταυρώνει όλα τα δεδομένα (παιδιά, εισοδήματα, ακίνητη και κινητή περιουσία). Άρα τα επιδόματα θα δίνονται με διαφανείς διαδικασίες. Καταφέραμε με πολύ μεγάλο αγώνα εδώ και έναν χρόνο, αποδεικνύοντας πόσο μεγάλες μεταρρυθμίσεις κάνουμε, να δεχθούν οι δανειστές να μην κόψουμε τα επιδόματα. Γι’ αυτό είναι εκτός πραγματικότητας όταν βγαίνουν διάφοροι και λένε ότι κόβουμε τα επιδόματα».
Κυρία Φωτίου, μου περιγράψατε προηγουμένως μία επί δεκαετίες «γκρίζα» περιοχή. Τι θα πρέπει κατά τη γνώμη σας να αλλάξει στην αντίληψη για την κοινωνική πρόνοια;
«Η ιστορία ξεκινάει από την αντίληψη ότι η πρόνοια είναι για τους φτωχούς και τους εξαθλιωμένους. Όταν έχεις αυτό στο μυαλό σου σαν αφετηρία, καθώς και ότι η πρόνοια είναι χρήματα που πέφτουν στη “μαύρη τρύπα”, δηλαδή σε φτωχούς και εξαθλιωμένους, και δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη, όπως θεωρεί η νεοφιλελεύθερη αντίληψη και ιδεολογία, τότε δίνεις όσο το δυνατόν λιγότερα κονδύλια. Εμείς θεωρούμε πως τα κονδύλια που διοχετεύονται στην πρόνοια είναι μια παραγωγική επένδυση και έχουμε μελέτες από τις οποίες γνωρίζουμε πλέον πόσες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν. Όλες οι μελέτες αποδεικνύουν ότι κάθε ευρώ που πηγαίνει στην πρόνοια πολλαπλασιάζεται επί 1,03-1,68, ανάλογα από το αν δίνεται ως επίδομα χρηματικό ή εάν η προνοιακή παροχή είναι παροχή υπηρεσίας. Εάν είναι προνοιακή παροχή υπηρεσίας, έχει υψηλό πολλαπλασιαστή. Εάν είναι χρηματική η παροχή, τότε έχει χαμηλότερο πολλαπλασιαστή. Βεβαίως, όλα τα κονδύλια που πηγαίνουν στην πρόνοια ρίχνονται αμέσως στην κατανάλωση διότι τα στρώματα αυτά του πληθυσμού δεν αποταμιεύουν. Άρα είναι δύο φορές επένδυση. Για παράδειγμα, όταν δώσαμε το Κοινωνικό Μέρισμα: γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά τις άμεσες θετικές επιπτώσεις που είχε στην αγορά. Για τον λόγο αυτό προσπαθήσαμε τα χρήματα του ΚΕΑ να δίνονται με τραπεζική κάρτα, ώστε να υπάρχει επιστροφή του ΦΠΑ στο κράτος και να συνηθίζουν μεγάλα στρώματα της κοινωνίας στο πλαστικό χρήματα. Δώσαμε μάχη με τους δανειστές για το θέμα αυτό, αλλά δεν μας επέτρεψαν να δίνουμε το 100% του ΚΕΑ με κάρτα. Έτσι δίνουμε μόνο το 50% με την κάρτα και το υπόλοιπο 50% σε χρήμα».
Από την αρχή της ανάληψης των καθηκόντων σας δώσατε μεγάλη προτεραιότητα στην ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών που συνδέονται με την προνοιακή πολιτική του κράτους. Ποια ήταν η συμβολή της ΗΔΙΚΑ σε όλη αυτή τη διαδικασία;
«Έπρεπε να φτιάξουμε ένα σύστημα ψηφιακό και για τον λόγο αυτό χρησιμοποιήσαμε την ΗΔΙΚΑ και τους εξαιρετικούς υπαλλήλους που έχει, οι οποίοι έφεραν όλη τη σύγχρονη τεχνογνωσία της ψηφιακής εποχής. Είδαν όλοι πόσο αποτελεσματικά λειτούργησε η πλατφόρμα αυτή όταν δώσαμε το κοινωνικό μέρισμα. Το σύστημα της ΗΔΙΚΑ διασταύρωνε 60.000 αιτήσεις την ώρα και απένειμε κοινωνικό μέρισμα σε 42.000 άτομα ανά ώρα χωρίς να μεσολαβεί κανένα χέρι υπαλλήλου. Όταν για παράδειγμα αποκτούσε κάποιος παιδί, μπορούσε άμεσα το σύστημα να “προσθέσει” και αυτό το δεδομένο στα στοιχεία της βάσης δεδομένων που υπήρχαν. Χωρίς να χρειάζονται χαρτιά, πιστοποιητικά ή γραφειοκρατικές διαδικασίες. Για πρώτη φορά συνδέθηκαν και επικοινώνησαν μεταξύ τους έξι διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα. Δώσαμε τη δυνατότητα, με νόμο που ψηφίσαμε, να διασταυρώνει η ΗΔΙΚΑ έξι πληροφοριακά συστήματα. Από το ΤΑΧΙS και τον ΕΦΚΑ μέχρι τα δημοτολόγια των δήμων για να βρούμε τις γεννήσεις και τον ΟΑΕΔ για την ανεργία. Δεν θα υπάρξει στο εξής παροχή “κάτω από το τραπέζι”. Όλα στο φως».
Με τη δημιουργία του ΟΠΕΚΑ και των Κέντρων Κοινότητας ποιοι είναι οι βασικοί σας στόχοι;
«Έπρεπε να κάνουμε δύο πράγματα παράλληλα. Το πρώτο ήταν να ενημερώνουμε ηλεκτρονικά τους πολίτες για τα δικαιώματά τους ώστε να κόψουμε τον δεσμό των πελατειακών σχέσεων και να μην υπάρχει ο διαμεσολαβητής, και να δώσουμε αξιοπρέπεια στον πολίτη. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα των Κέντρων κοινότητας. Δηλαδή, υπηρεσίες μιας στάσης οι οποίες έχουν ένα γεωπληροφοριακό σύστημα με τρία μητρώα. Με ΑΜΚΑ ή ΑΦΜ πάει ο πολίτης και ενημερώνεται για αυτά που δικαιούται και κάνει την αίτηση ηλεκτρονικά. Ταυτοχρόνως μαθαίνει ποια ιδρύματα και υπηρεσίες υπάρχουν στην περιοχή του, καθώς και ποια προγράμματα εθνικά και ευρωπαϊκά υπάρχουν στην περιοχή του. Το δεύτερο που κάναμε ήταν η δημιουργία ηλεκτρονικού μητρώου όλων των προνοιακών ιδρυμάτων. Περάσαμε πέρσι νόμο που είχε τη συναίνεση όλων των πολιτικών κομμάτων, ο οποίος νόμος ζητούσε από όλα τα ιδρύματα να καταγραφούν με όλα τα στοιχεία τους σε ηλεκτρονική πλατφόρμα. Διαφορετικά, θα έχαναν την άδεια λειτουργίας τους».
Τελικά πόσα είναι αυτά τα ιδρύματα που ασκούν προνοιακή πολιτική και είναι διάσπαρτα σε όλη τη χώρα;
«Ο αριθμός είναι εντυπωσιακός. Μέχρι στιγμής έχουν ενταχθεί 1.600 ιδρύματα και δώσαμε παράταση στη λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας για συνέχιση των εγγραφών στο ηλεκτρονικό μητρώο μέχρι το τέλος Ιουνίου του 2018. Η επόμενη βασική προτεραιότητά μας είναι να φέρουμε μέχρι τον Ιούνιο έναν νόμο-πλαίσιο για τη λειτουργία όλων των προνοιακών ιδρυμάτων της χώρας, που θα προβλέπει τους όρους λειτουργίας τους ανάλογα με το αν εξυπηρετούν παιδιά, ηλικιωμένους ΑΜΕΑ, τις σχέσεις ωφελούμενων προς εργαζόμενους και εθελοντές, καθώς και τις τεχνικές λεπτομέρειες διαβίωσής τους.
Ταυτόχρονα με την ηλεκτρονική τους διασύνδεση το κράτος θα γνωρίζει καθημερινά τον αριθμό των ωφελούμενων, και βεβαίως τις περιουσίες τους. Με αυτές τις δύο δράσεις, δηλαδή την ηλεκτρονική πλατφόρμα και το νόμο-πλαίσιο, ολοκληρώνουμε τις μεταρρυθμίσεις μας σε σχέση με το ιδρυματικό και επιδοματικό, προνοιακό κράτος που παραλάβαμε. Ελπίζουμε ότι ανοίγουμε μια νέα εποχή για ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης για όλους με ισοτιμία, ισονομία, αξιοπρέπεια».
