Του δρ. Βασίλη Ζεϊμπέκη,
διευθύνοντος συμβούλου της OPTILOG Advisory Services & αντιπρόεδρος Λειτουργιών Ελληνικής Εταιρείας Logistics
Πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα στα αστικά κέντρα, ποσοστό που στην Ευρώπη αγγίζει το 75%. Η τάση της αστικοποίησης οδηγεί σε αύξηση της ανάγκης για αστικές μεταφορές (city logistics) που σχετίζονται με προβλήματα όπως η συνεχώς αυξανόμενη κυκλοφοριακή συμφόρηση στα αστικά κέντρα, τα επίπεδα ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα, τα επίπεδα θορύβου, η κατανάλωση ενέργειας, κτλ.
Πιο συγκεκριμένα, λόγω της κυκλοφοριακής συμφόρησης των αστικών κέντρων, η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει κάθε χρόνο περίπου 1% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της, ενώ ταυτόχρονα οι αστικές μεταφορές ευθύνονται για το 40% των εκπομπών CO2 των οδικών μεταφορών και το 70% των υπόλοιπων ρύπων.
Στις αστικές μεταφορές σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι εμπορευματικές μεταφορές που αντιπροσωπεύουν το 6%-18% του συνόλου των αστικών μετακινήσεων, το 19% της ενεργειακής κατανάλωσης και το 21% των εκπομπών CO2. Συνεπώς, οι ευρωπαϊκές πόλεις πρέπει να προσδιορίσουν νέες στρατηγικές και τακτικές για τον κλάδο των logistics (με έμφαση στις εμπορευματικές μεταφορές) με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξή του.
Εμπορευματικές διανομές με ποδήλατα (cycle logistics)
Οι αστικές εμπορευματικές διανομές αφορούν το τελευταίο μίλι (last-mile) της μεταφοράς, δηλαδή τα τελευταία 10 χλμ από τον αποθήκη ή το κέντρο διανομής μέχρι τον τελικό προορισμό της παραγγελίας. Ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες διανομής κάνουν μία ακόμη διάκριση της αστικής μεταφοράς που περιλαμβάνει, εκτός από το τελικό μίλι, τα τελευταία μέτρα (last-meters) της εμπορευματικής μεταφοράς, κατά την οποία η παράδοση γίνεται συνήθως μέσω van σε περιοχές υψηλής πυκνότητας (εντός π.χ. 1 km2).
Σε αυτού του είδους τις εμπορευματικές μεταφορές, της κάλυψης δηλαδή της τελικής απόστασης, εμπλέκονται οι διανομές με ποδήλατα (cargo bikes) για την παράδοση του προϊόντος μέσα στην ίδια ημέρα ή ακόμη και μέσα στην ίδια ώρα. Εκτός όμως από την κάλυψη της τελικής απόστασης της μεταφοράς, η αστική εμπορευματική διανομή με ποδήλατα προσφέρει και υπηρεσίες παραλαβής ενός προϊόντος από ένα σημείο (first-mile) και παράδοσης σε ένα άλλο σημείο μέσα στην πόλη για περαιτέρω μεταφορά. Ένα παράδειγμα αυτού του είδους υπηρεσίας αστικών εμπορευματικών διανομών με ποδήλατα είναι η παραλαβή δέματος από ένα σημείο και η παράδοσή του σε ένα hub με σκοπό την μεταφορά του με ένα μέσο μεταφοράς (π.χ. τρένο) σε άλλη πόλη.
Η χρήση ποδηλάτων αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο αστικής εμπορευματικής διανομής με μηδενικές εκπομπές ρύπων που χρησιμοποιούνται σήμερα σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Παρίσι, το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες. Τα είδη των ποδηλάτων που χρησιμοποιούνται παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα 1 και είναι ανεξάρτητα από τον αριθμό των τροχών, καθώς χρησιμοποιούνται δίκυκλα αλλά και τρίκυκλα οχήματα όπως απεικονίζονται στο Σχήμα 1.
Σχήμα 1. Παραδείγματα ποδηλάτων διανομής εμπορευμάτων.
Ποδήλατα εμπορευματικών διανομών (cargo bikes) και αειφορία Η αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί τη χρυσή τομή ανάμεσα στην οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική διάσταση. Αν και υπάρχει πληθώρα παραγόντων που σχετίζονται με την αειφορία, στο πλαίσιο των αστικών διανομών η οικονομική και κοινωνική διάσταση προσδιορίζεται με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των μεταφορών, ενώ η περιβαλλοντική από την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Από την επιστημονική κοινότητα έχουν εντοπιστεί 4 κατηγορίες μέτρων που αποσκοπούν στην υποστήριξη της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής διάστασης των logistics στα αστικά κέντρα.
Η πρώτη κατηγορία αφορά τις υποδομές logistics όπως για παράδειγμα την κατασκευή ή τη χρήση γραμμής τραμ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εμπορευματικές μεταφορές ή τη λειτουργία ενός αστικού κέντρου ενοποίησης εμπορευμάτων (Urban Consolidation Centre-UCC).
Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει την άυλη υποδομή, όπως τη χρήση των συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας, συστήματα πληροφόρησης των χρηστών του δικτύου, συστήματα βελτιστοποίησης δρομολογίων και διαχείρισης στόλου οχημάτων. Η τρίτη κατηγορία σχετίζεται με τον εξοπλισμό, όπως τη χρήση οχημάτων χαμηλών εκπομπών ρύπων για την (εκ)φόρτωση και μεταφορά των εμπορευμάτων εντός πόλεως όπως τα ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι αστικές εμπορευματικές διανομές με χρήση ποδηλάτων.
Η τελευταία κατηγορία μέτρων σχετίζεται με το κανονιστικό πλαίσιο όπως ρυθμίσεις που αφορούν χρόνους πρόσβασης και στάθμευσης στο αστικό κέντρο, λωρίδες αποκλειστικής διέλευσης βαρέων οχημάτων, νυχτερινές παραδόσεις, θέσπιση διοδίων σε περιοχές υψηλής κυκλοφοριακής συμφόρησης κ.ά.
Ολοκληρώνοντας το άρθρο, παρουσιάζεται στον Πίνακα 2 ο αντίκτυπος των διαφόρων μέσων μεταφοράς στις 3 διαστάσεις της αειφορίας. Παρατηρούμε ότι η χρήση πετρελαιοκίνητων οχημάτων έχει αρνητικό αντίκτυπο σε όλους τους στόχους αειφορίας, ενώ η χρήση ηλεκτρικών οχημάτων συμβάλλει θετικά σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Η χρήση όμως ποδηλάτων επιτυγχάνει τους στόχους και των τριών διαστάσεων αειφορίας του τομέα των logistics.
