Από την έντυπη έκδοση
Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου
Βρετανός Ντέιβιντ Γκάφνι είναι γνωστός συγγραφέας στη χώρα του κυρίως για το βιβλίο του «Ποτέ, Ποτέ», ένα θρίλερ κωμικού περιεχομένου που αναφέρεται στα χρέη. Αυτή δε η αναφορά δεν είναι τυχαία, εφόσον πριν από μερικά χρόνια ο συγγραφέας υπήρξε στη χώρα του «σύμβουλος χρεών». Υπό τη δεύτερη ιδιότητά του, ο Ντ. Γκάφνι πήρε μέρος πριν από οκτώ χρόνια σε μια δημοσιογραφική εκδήλωση στις Βρυξέλλες, στην οποία είχαμε και την ευκαιρία να γνωριστούμε. Θυμάμαι δε ότι, στη σχετική για την τότε οικονομική κρίση παρέμβασή του, ο Βρετανός συγγραφέας -σήμερα και αρθρογράφος στο περιοδικό «Prospect»- είχε πει, μεταξύ σοβαρού και αστείου, τα ακόλουθα:
Ο Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
«Κανείς δεν θέλει να πεθάνει με χρήματα στην τράπεζα. Η ιδέα αχρησιμοποίητων πιστωτικών διευκολύνσεων μας προκαλεί μια δυσάρεστη γνώση μη χρήσεως μιας απαγορευμένης κάρτας. Μήπως αυτός είμαι εγώ; Επί μία δεκαετία εργάστηκα ως σύμβουλος χρεών στο Μπέρμιγχαμ και στο Μάντσεστερ. Πολλοί από τους πελάτες μου ήταν αξιαγάπητες ψυχές, που ζούσαν έντονα, φορτώνοντας τους λογαριασμούς τους στις πιστώτριες εταιρείες τους, πιστεύοντας ότι κάτι θα πήγαινε καλύτερα. Το βύθισμα σε αυτό το ζεστό τέλμα του χρέους έμοιαζε να είναι η ατελείωτη μακαριότητα της παιδικής ηλικίας και, όσο κι αν αυτό δεν συμπεριλαμβανόταν στην περιγραφή της εργασίας μου, συνειδητοποίησα ότι δίδασκα τον κόσμο πώς να κολυμπά σε αυτόν τον βούρκο, πώς να παραμένει εκεί και πώς να απολαμβάνει το γεγονός αυτό…».
Ακούγοντας αυτά τα λόγια, μου «άναψαν» τα περισσότερα λαμπάκια του εγκεφάλου. Πολλές ιδέες άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη και αφορούσαν οικονομικές πραγματικότητες, ανεξάρτητες από θεωρητικές κατασκευές και βαρύγδουπες συνθηματολογίες. Θυμήθηκα έτσι μια σειρά από σκέψεις τις οποίες καταθέτει ο καθηγητής Νάιαλ Φέργκιουσον, ιστορικός και αρθρογράφος σε κορυφαία διεθνή έντυπα, στο βιβλίο του «Το Πλέγμα του Πλούτου» (εκδ. Ιωλκός), όπου αναφέρεται στην σημασία των χρεών σε μια σύγχρονη οικονομία. Επισημαίνει ότι η ιδιωτική και η δημόσια υπερχρέωση είναι στην ουσία προέκταση του κρατικού δανεισμού στους ιδιώτες. Με άλλα λόγια, εμμέσως πλην σαφώς, ο καθηγητής Ν. Φέργκιουσον υπονοεί ότι η ιδιωτική υπερχρέωση αποτελεί μια νέα μορφή κεϋνσιανισμού, όπου η έκδοση άυλου χρήματος τροφοδοτεί και συντηρεί όταν πρέπει την παραγωγή, την κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνεται ηλίου φαεινότερον ότι τα αίτια της μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης του 2007, την οποία σήμερα η διεθνής οικονομία βιώνει από διαφορετικές πλευρές, είναι πολύ βαθύτερη από τις υπερβάσεις κάποιων τραπεζιτών και χρηματιστών. Οι ευθύνες των κρατών, των πολιτικών και των διεθνών οργανώσεων είναι τεράστιες - αλλά είναι λίγοι αυτοί που θέλουν να το καταλάβουν.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν από τις δημόσιες διοικήσεις, σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, αντί να επιλύσουν τα πραγματικά προβλήματα άρχισαν να τα συγκαλύπτουν, με μια σειρά χειραγωγήσεων των επιτοκίων, των συναλλαγματικών ισοτιμιών και των δημοσιονομικών δαπανών. Δυστυχώς δε, αντί όλες αυτές οι χειραγωγήσεις να εκραγούν η μία μετά την άλλη, εξερράγησαν την ίδια στιγμή, κάπου το 2008, με αφετηρία τις ΗΠΑ.
Έτσι, αντί να δημιουργηθούν πολλές διαχειρίσιμες μικρές κρίσεις, προέκυψε μία μοναδική, βαριά κρίση, η οποία, ως φαίνεται, δεν φρόντισε να προειδοποιήσει για την έλευσή της τους πολιτικούς, ούτε τους κεντρικούς τραπεζίτες. Αυτός είναι και ο λόγος που η Ευρώπη και η Ελλάδα βρέθηκαν απροετοίμαστες.
Ένα από τα συστατικά στοιχεία της κρίσης αυτής είναι ο αποκαλούμενος από ορισμένους οικονομολόγους «καπιταλισμός των χρεών», ο οποίος με τη σειρά του μπορεί αύριο, από ένα τυχαίο γεγονός (βλέπε Κίνα, για παράδειγμα), να εκραγεί και αυτός. Διότι το μοντέλο αναπτύξεως που στηρίχθηκε στην αδιάκοπη αύξηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών τα τελευταία τριάντα χρόνια, έφθασε στα όριά του.
Σήμερα, σε πολλές χώρες με αδύναμη παραγωγική βάση και ανύπαρκτη ανταγωνιστικότητα, όπως είναι η Ελλάδα, το σύστημα αυτό καταρρέει.
Η εξέλιξη αυτή, τόσο για τη χώρα μας όσο και για την Ευρωζώνη, της οποίας είναι μέλος, συνιστά ισχυρή απειλή, η οποία διακυβεύει την επιβίωση του ευρώ τα προσεχή χρόνια.
Αν το ευρώ αποσταθεροποιηθεί, τότε η κρίση χρέους θα μπορούσε να μετατραπεί σε Αποκάλυψη. Λύση στο πρόβλημα υπάρχει; Στο σημερινό περιβάλλον μάλλον όχι. Άρα; Ας κοιτάξουμε προς τον ουρανό…
