Από την έντυπη έκδοση
Του Μανώλη Μπαλτά *
* Ο κ. Μανώλης Μπαλτάς είναι διευθύνων σύμβουλος της Re.De-Plan AE Consultants και μέλος του Συμβουλίου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας Εφοδιαστικής.
Οι πρόσφατες καταστροφές στη Μάνδρα αναζωπύρωσαν τις συζητήσεις για την έλλειψη κρατικής φροντίδας (κεντρικά και περιφερειακά), αλλά και πρόνοιας και οργάνωσης και προγράμματος ανάπτυξης βασικών τεχνικών υποδομών που θα μπορούσαν να έχουν αποτρέψει και στη Μάνδρα τον θάνατο αθώων ανθρώπων και την καταστροφή περιουσιών. Στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης που αναπτύχθηκε, υπήρξαν κάποιες φωνές, έστω και λίγες, που εκτός από τα θλιβερά περιστατικά απώλειας ανθρώπων, υποσημείωσαν τις καταστροφές που έγιναν σε μεγάλες επαγγελματικές εγκαταστάσεις επιχειρήσεων.
Επιχειρήσεων που βρίσκονται στους θύλακες και στις άτυπες συγκεντρώσεις της Μάνδρας που φιλοξενούν για δεκαετίες τα εκτός σχεδίου όνειρα της επιχειρηματικότητας, σε περιοχές που δεν υπάρχει ούτε ένα φρεάτιο ομβρίων και σπανίζουν ακόμη και οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, ασφαλούς πρόσβασης και κυκλοφορίας των επισκεπτών και εργαζομένων στις επιχειρήσεις. Έτσι, ένα θλιβερό περιστατικό και πάλι, που οι συνέπειές του μάλλον θα ξεχαστούν ξανά, ακολουθώντας τη μοίρα της φυλής, ανέδειξε από άλλη σκοπιά αυτό που χρόνια επιμένουμε και πρόσφατα προβλήθηκε στο Special Report του ΣΕΒ υπό τον τίτλο «Τα επιχειρηματικά πάρκα “κλειδί” για τη βιομηχανική ανασυγκρότηση της οικονομίας και την προσέλκυση επενδύσεων».
Το 2008, η ReDePlan AE εκπόνησε το τετραετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Μάνδρας. Περιγράψαμε και αναλύσαμε την υπάρχουσα (τότε) κατάσταση και προσδιορίσαμε αναλυτικά (χρονικά και οικονομικά) πλήθος δράσεων σε όλους τους βασικούς άξονες προτεραιότητας της τοπικής ανάπτυξης και κοινωνικής προστασίας, με σαφή υπόδειξη έργων για το περιβάλλον, τη χωροταξία, την τοπική οικονομία και την απασχόληση.
Αξίζει, για την ιστορία και τα πρόσφατα γεγονότα, κάθε ενδιαφερόμενος να προσφύγει σε αυτό. Εμείς απλώς αναζητήσαμε τα κείμενα της μελέτης μας και βρήκαμε την προτεινόμενη δράση «Οργάνωση και αναβάθμιση της βιομηχανικής ζώνης» ως έργο προγραμματιζόμενης ωρίμανσης για τη διετία 2009 - 2010. Ως σκοπιμότητα του έργου αναφερόταν η αρτιότερη και αποδοτικότερη λειτουργία της βιομηχανικής ζώνης με γνώμονα το περιβάλλον και το κοινωνικό όφελος και με ωφελούμενους τους χρήστες της βιομηχανικής ζώνης και τους επαγγελματίες και τους κατοίκους της περιοχής, μέσω της αναβάθμισης του περιβάλλοντος. Έκτοτε τα πράγματα παρέμειναν στάσιμα.
Όπως τα βρήκαμε τότε, έτσι παρέμειναν. Και λυπάμαι, αλλά πρέπει να αναφέρω ότι μία από τις δυνάμεις αδράνειας και συχνά άρνησης για την οργάνωση της βιομηχανικής ζώνης ήταν η ίδια η επιχειρηματικότητα. Τώρα πια η συζήτηση για τα Επιχειρηματικά Πάρκα έχει γενικευθεί στους παραγωγικούς κύκλους και στις οργανώσεις τους. Οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής, αναφέρονται σε αυτά μόνο με καλά λόγια. Λείπουν όμως οι πράξεις. Κυρίως, δεν απουσιάζουν οι αρνητικές πράξεις. Ακραίο παράδειγμα ο χρόνος αδειοδότησης ενός Επιχειρηματικού Πάρκου που συνεχίζει να είναι πολυετής, συχνά χωρίς ορατό τέλος. Όπως δυστυχώς συμβαίνει στην οκτάχρονη προσπάθεια οργάνωσης της άναρχης συγκέντρωσης των 2.000 στρεμμάτων του Ασπροπύργου, εκεί στη Λεωφόρο ΝΑΤΟ, όπου οι εγκατεστημένες επιχειρήσεις δηλώνουν την πρόθεσή τους να επενδύσουν 25 εκατ. ευρώ, ήδη από το 2009 και η διοίκηση ανταποκρίνεται με τους ρυθμούς της...
Πρόσφατα, η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας έδωσε στη δημοσιότητα ένα Επιχειρησιακό Σχέδιο για το πού, κατά προτεραιότητα, πρέπει να γίνουν Επιχειρηματικά Πάρκα, ποιο είναι το πλήθος και τα ενδεδειγμένα μεγέθη αυτών. Όλοι όσοι είχαν τη σπάνια ευκαιρία να πουν τη γνώμη τους, σε μια πρωτοφανή «διαβούλευση», για ελάχιστο χρόνο και με πρωτότυπη και «μυστική» διαδικασία διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων, δεν βρήκαν ούτε έναν καλό λόγο για να επαινέσουν ή να αποδεχθούν τις προτάσεις και τα συμπεράσματα του Επιχειρησιακού Σχεδίου.
Παρόλα αυτά, οι αρμόδιοι, με άλλοθι το ότι ανταποκρίνονται δήθεν σε αίτημα της αγοράς, σπεύδουν να αξιοποιήσουν το μνημονιακό τοπίο και να θεσμοθετήσουν τις κατευθύνσεις του Σχεδίου, δεσμεύοντας στα επόμενα χρόνια την ανάπτυξη των Επιχειρηματικών Πάρκων, στις αγκυλώσεις και τις ατεκμηρίωτες τεχνικές, «φωτογραφικές» κατά κάποιους, επιλογές που περιγράφονται σε αυτό.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις που μπορούν να διατυπωθούν για την ουσία και το περιεχόμενο του Επιχειρησιακού Σχεδίου, τα αποτελέσματα και συμπεράσματα που περιλαμβάνονται σε αυτό δεν φαίνεται να αποτυπώνουν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών οικονομιών και των επιχειρήσεων, στις διάφορες περιοχές της ελληνικής επικράτειας. Ακραίο παράδειγμα είναι οι κατευθύνσεις για την Αττική, που ενώ η συνεισφορά της στο μεταποιητικό ΑΕΠ, μαζί με τη Βοιωτία, ανέρχεται στο 45%, διαθέτει μόλις το 2,86% της εθνικά διαθέσιμης πολεοδομημένης γης για τις επιχειρήσεις. Παρόλα αυτά, στο Επιχειρησιακό Σχέδιο, η Περιφέρεια Αττικής έρχεται δεύτερη, τρίτη, τέταρτη... κ.λπ. Δεν λαμβάνει τη δέουσα θέση που της αξίζει, ούτε στις προτεραιότητες ούτε στα μεγέθη ούτε στην τυπολογία των προτεινόμενων Επιχειρηματικών Πάρκων, με βάση τις πραγματικές ανάγκες και συνθήκες που επικρατούν στην Περιφέρεια. Και ας βρεθεί κάποιος να εξηγήσει τους λόγους, έστω και με την κοινή λογική...
Στο ίδιο πλαίσιο, εκτός από λάθος, είναι και αναπτυξιακά αδόκιμο, το Επιχειρησιακό Σχέδιο να διαπιστώνει τη μη αναγκαιότητα ανάπτυξης Επιχειρηματικών Πάρκων στον νησιωτικό χώρο, όπου η αναπτυγμένη τουριστική οικονομία επιβάλλει, εκ των ων ουκ άνευ, τη διάκριση χρήσεων γης. Επιβάλλει τη χωροταξική οργάνωση των επαγγελματικών χρήσεων σε ΕΠ μικρής κλίμακας για να είναι βιώσιμα και προς τον σκοπό αυτό υπάρχουν και έχουν καταγραφεί σχετικές πρωτοβουλίες επιχειρήσεων και τοπικών φορέων για ανάλογες επενδύσεις.
Όμως, το μείζον ελάττωμα του Επιχειρησιακού Σχεδίου είναι ο τεχνητός διαχωρισμός που κάνει σε Πάρκα Βιομηχανίας, Εφοδιαστικής κ.λπ. και ο υπολογισμός του πλήθους και των μεγεθών ανάπτυξης νέων ΕΠ. Μεγεθών που προκύπτουν χωρίς να συνεκτιμώνται, να συνυπολογίζονται και να τίθενται σε προτεραιότητα οι αναπτύξεις των Άτυπων Συγκεντρώσεων που φιλοξενούν χιλιάδες επιχειρήσεις και ο μετασχηματισμός τους σε Επιχειρηματικά Πάρκα αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα για το περιβάλλον και τις επιχειρήσεις. Αυτός ο τεχνητός διαχωρισμός, μη φυσικός με βάση τις δομές της πραγματικής οικονομίας σήμερα, έλκει την «καταγωγή» του σε μεθοδολογίες και στοιχεία παλαιών δεκαετιών που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου.
Στη σύγχρονη οικονομία, στα Επιχειρηματικά Πάρκα εγκαθίστανται επιχειρήσεις από όλους του τομείς παραγωγής, όπως και ο Ν.3982/2011 καλώς επιτρέπει. Οι συνθήκες αγοράς και οικονομικής ανάπτυξης καθορίζουν, κάθε φορά, ποιος τομέας π.χ. μεταποίηση, εφοδιαστική κ.λπ., είναι η δεσπόζουσα δύναμη στην ανάπτυξη ΕΠ, προκειμένου οι επιχειρήσεις που αφορά να εγκαθίστανται σε αυτά (τα ΕΠ) και να αξιοποιούν τα πλεονεκτήματά τους.
Σήμερα, ανερχόμενος και δυναμικός κλάδος της οικονομίας στη χώρα μας είναι η εφοδιαστική αλυσίδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις ενδείξεις της αγοράς και την Εθνική Στρατηγική Logistics, η εφοδιαστική αναμένεται να εξελιχθεί σε δεσπόζουσα δύναμη ζήτησης χώρων εγκατάστασης. Το πλήθος και τα μεγέθη των υποδομών logistics που πρέπει να αναπτυχθούν στα επόμενα χρόνια, μόνο σε οργανωμένους υποδοχείς (ΕΠ) μπορούν να κατασκευαστούν. Μόνο με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί ο τομέας της εφοδιαστικής και ταυτόχρονα θα τηρηθούν οι βασικοί κανόνες χωροταξικής ευνομίας, περιβαλλοντικής προστασίας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Το Επιχειρησιακό Σχέδιο της ΓΓΒ δεν φαίνεται να συμμερίζεται αυτήν την άποψη δυστυχώς, καθώς προβλέπει μόνο 11.500 στρ. Επιχειρηματικών Πάρκων Εφοδιαστικής για όλη την Ελλάδα.
Η θεώρησή μας για την εγκατάσταση των επιχειρήσεων σε Επιχειρηματικά Πάρκα αποσκοπεί στη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Αφορά δε ταυτοχρόνως και πρωτίστως και την πολεοδομική οργάνωση των άτυπων συγκεντρώσεων, με μεγάλες πυκνότητες επιχειρήσεων τόσο της βιομηχανίας όσο και της εφοδιαστικής αλυσίδας. Πιο συγκεκριμένα, η λύση που προκρίνουμε για όλες τις Άτυπες Συγκεντρώσεις της ελληνικής επικράτειας, είναι η οργάνωση και πολεοδόμησή τους ως Επιχειρηματικών Πάρκων Εξυγίανσης του Ν.3982/2011, τα οποία, ιστορικά και θεσμικά, αναπτύσσονται ως ιδιωτικές επενδύσεις, συγχρηματοδοτούμενες από δημόσιους πόρους.
Η θεώρηση αυτή εντάσσεται, σε επίπεδο αρχών, σε μια στρατηγική χωροταξικής και περιβαλλοντικής τάξης, για τις περιοχές εγκατάστασης των επιχειρήσεων που πρέπει να υιοθετηθεί από όλους. Σκοπός μας είναι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες που θα μετριάζουν ή και θα εξαλείφουν τις περιβαλλοντικές απειλές και συνέπειες που δημιουργούνται από το χωροταξικό χάος, την έλλειψη έργων υποδομής, τη γενίκευση, αναπαραγωγή και διαιώνιση της εκτός σχεδίου δόμησης που θα αναπαράγει το «σύνδρομο της Μάνδρας». Παράλληλα, πρέπει να εκτιμηθεί ότι η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών εγκατάστασης επιχειρήσεων, εντός ΕΠ, εγγυάται ασφάλεια δικαίου και δημιουργεί ευκαιρίες κινήτρων, πλεονεκτημάτων, οικονομιών κλίμακος κ.λπ., προς όφελος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, με υψηλά ανταποδοτικά οικονομικά οφέλη, έστω και αν αυτό δεν είναι προφανές με την πρώτη ματιά.
Αυτή η επιλογή, χωροταξικής και περιβαλλοντικής ευνομίας, με ευμενέστατες συνέπειες στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, είναι, κατά την άποψή μας, μονοσήμαντη επιλογή. Πρέπει δε, να τύχει της ευρύτατης αποδοχής και του τομέα της Εφοδιαστικής που βρίσκεται σε πλήρη οικονομική ανάπτυξη και διεκδικεί την επωνυμία της Πράσινης Εφοδιαστικής.
Η επιλογή του Επιχειρηματικού Πάρκου Εξυγίανσης, αν υιοθετηθεί σε στρατηγικό - μακροπρόθεσμο επίπεδο και για την αχαρακτήριστη ζώνη του Ασπροπύργου, είναι η μόνη που κατά την άποψή μας επιλύει το σύνολο των προβλημάτων των επιχειρήσεων της εφοδιαστικής, συμπεριλαμβανομένης και της αδειοδότησής τους, με ασφάλεια δικαίου. Εάν εξασφαλιστεί η αναγκαία κυβερνητική στήριξη, η μόνη άμεση θεσμική εξέλιξη, που πρέπει να συντελεστεί για την περιοχή, είναι η αναγνώρισή της ως «περιοχή χρήζουσα περιβαλλοντικής και λειτουργικής εξυγίανσης».
Γενικότερα τώρα, για τη δημιουργία του κατάλληλου επιχειρηματικού περιβάλλοντος που θα συμβάλει στην ανάπτυξη επενδύσεων Επιχειρηματικών Πάρκων στην Ελληνική Επικράτεια, για όλες τις μορφές, τους τύπους, το αντικείμενο και τα μεγέθη επιχειρήσεων, χρειάζονται τα κατάλληλα και επαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία αλλά και μια γενναία αναθεώρηση και βελτίωση του Ν.3982/2011, σύμφωνα με τις προτάσεις που αναλυτικά και τεκμηριωμένα έχει διατυπώσει ο ΣΕΒ για αυτό τον σκοπό. Στο πλαίσιο αυτής της νομοθετικής πρωτοβουλίας, επιβάλλεται να καταργηθούν οι ασάφειες και οι αντιθέσεις που διαπιστώνονται μεταξύ Ν.3982/2011, Ν.4302/2014 και άλλων συναφών νομοθετημάτων, ακόμα και αυτών που πρόσφατα θεσμοθετήθηκαν.
Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ενιαίου και σταθερού πλαισίου αναφοράς που θα ενθαρρύνει και θα διευκολύνει τη χωροθέτηση Επιχειρηματικών Πάρκων και την ανάπτυξη σχετικών επενδύσεων, από φορείς της δημόσιας και της ιδιωτικής οικονομίας ισότιμα. Σήμερα πια, επιβάλλεται η εναρμόνιση των θεσμικών πλαισίων των Επιχειρηματικών Πάρκων, όλων των τύπων και όλων των γενιών, εις τρόπον ώστε ο νέος Ν.3982/2011 να αφορά όλες τις επιχειρήσεις, υπάρχουσες και προς εγκατάσταση, με τα ίδια δικαιώματα, υποχρεώσεις και κίνητρα.
