Από την έντυπη έκδοση
Των Βασίλη Διγαλάκη, Φώτη Πασιούρα και Σπύρου Ψυχή*
Τα πανεπιστήμια μπορούν να έχουν πολυεπίπεδη και πολύπλευρη συμβολή και να επηρεάσουν θετικά την καινοτομία σε τοπικό επίπεδο. Δεν υπάρχουν χρυσοί κανόνες για την επίτευξη καινοτομίας, είναι όμως αναμφισβήτητο ότι χρειάζεται ένα κατάλληλο περιβάλλον, γνωστό και ως «τριπλός έλικας», με συνεργασίες μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και κράτους.
Περιοχές οι οποίες είναι παγκοσμίως γνωστές για τα επιτεύγματά τους στον τομέα της τεχνολογίας και της καινοτομίας, δρουν ως ατμομηχανή για την οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιφέρειας στην οποία ανήκουν. Δυστυχώς, ο πλέον πρόσφατος ετήσιος ευρωπαϊκός πίνακας αποτελεσμάτων για την καινοτομία, o οποίος παρέχει μια συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων των χωρών της Ε.Ε. και επιλεγμένων τρίτων χωρών στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, κατατάσσει την Ελλάδα στην 26η θέση (σε ένα σύνολο 36 χωρών).
Παρά τις γενικότερες αδυναμίες της Ελλάδας, η Κρήτη συγκεντρώνει σημαντικά χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορούσαν να την καταστήσουν περιφέρεια γνώσης, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομική ανάπτυξη του νησιού:
- Έχει κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα με αξιοσημείωτο επιστημονικό δυναμικό, τα οποία έχουν να επιδείξουν άριστες επιστημονικές επιδόσεις.
- Παρουσιάζει αξιόλογη διασπορά στην έρευνα, καθώς τα ιδρύματά της δραστηριοποιούνται και στις τρεις μεγάλες πόλεις του νησιού, ενώ οι σχετικά μικρές αποστάσεις διευκολύνουν τη διάχυση της γνώσης και ενισχύουν τις συνεργασίες.
- Διαθέτει ελκυστικό κλίμα και γεωγραφικό περιβάλλον, καθώς και υψηλό πολιτιστικό και βιοτικό επίπεδο, που συνιστούν μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των περισσοτέρων κρατών-μελών της Ε.Ε. αλλά και άλλων περιφερειών στην Ελλάδα.
Ειδικότερα όσον αφορά το ερευνητικό οικοσύστημα, η περιφέρεια Κρήτης έχει να επιδείξει πολλές πρωτιές. Τα ερευνητικά ιδρύματά της διακρίνονται από επιστημονική εξωστρέφεια, βρίσκεται στην πρώτη θέση στην Ελλάδα όσον αφορά τον δείκτη δαπανών Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων στην Ελλάδα που εφαρμόζουν τουλάχιστον έναν τύπο καινοτομίας. Επομένως, βρίσκεται σε προνομιακή θέση ώστε να χρησιμοποιηθεί, πιλοτικά για όλη τη χώρα, ως πόλος έλξης υψηλού επιπέδου αλλοδαπών φοιτητών σε προγράμματα με δίδακτρα και καινοτόμων επιχειρήσεων έντασης γνώσης.
Τι επίδραση θα μπορούσε να έχει στο ΑΕΠ της Κρήτης το πανεπιστημιακό και ερευνητικό της οικοσύστημα; Ας δούμε το παράδειγμα ενός ιδρύματος, του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, το οποίο έχει συγκρίσιμο μέγεθος με το σύνολο των τριών Ιδρυμάτων της Κρήτης: έχει περίπου 24.000 φοιτητές, όσους τα δύο Πανεπιστήμια της Κρήτης μαζί, και απασχολεί τόσους ερευνητές όσους το ερευνητικό οικοσύστημα της Κρήτης.
Η συνολική οικονομία που δημιουργείται από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ -προσμετρώντας εκπαίδευση, έρευνα και καινοτομία- αγγίζει τα 2,8 δισ. δολάρια ή 2,4 δισ. ευρώ ετησίως και αντιστοιχεί στο 27% του ΑΕΠ της Κρήτης, το οποίο το 2013 ανερχόταν στα 8,8 δισ. ευρώ. Με τις κατάλληλες συνθήκες, το πανεπιστημιακό και ερευνητικό οικοσύστημα της Κρήτης, το οποίο δεν υστερεί σε ποιότητα ερευνητικού προσωπικού και παραγόμενης έρευνας, θα μπορούσε να συντελέσει επομένως σε μια αύξηση του ΑΕΠ της Κρήτης της τάξης του 20%. Από την εξαγορά μιας και μόνο εταιρείας που ιδρύθηκε από το Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, της «Mobileye», δημιουργήθηκε όφελος για τον κρατικό προϋπολογισμό από τους φόρους ύψους 1,1 δισ. δολ., όσο περίπου ήταν η αύξηση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ελλάδα το 2017 σε σχέση με το 2016. Ο φόρος αυτός θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν αυτή η εξαγορά είχε πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα.
Τι χρειάζεται, λοιπόν, να γίνει, ώστε να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση και η γνώση που παράγεται στην Κρήτη και στην Ελλάδα να έχει τη θετική επίδραση που μπορεί στο ΑΕΠ της χώρας και να ξεκολλήσει η Ελλάδα από την 124η θέση (μεταξύ 138 χωρών) όσον αφορά τη συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης; Πέρα από τις απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις που θα κάνουν τη χώρα φιλική στην ίδρυση καινοτόμων επιχειρήσεων, είναι η εξεύρεση κεφαλαίων σποράς, καθώς και η διασύνδεση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των επιχειρήσεων. Και πέρα και πάνω από αυτά, απαιτείται η αλλαγή νοοτροπίας η οποία θα πρέπει να ακουμπήσει τους νέους μέσα από την προώθηση της επιχειρηματικότητας κύρια μέσα από την αλλαγή παραδείγματος και την αλληλεπίδραση με την ίδια την επιχειρηματική κοινότητα.
Στο Πολυτεχνείο Κρήτης συστάθηκε το TUC Innovation House, προκειμένου να διευκολύνει και να υποβοηθήσει τη διασύνδεση με την πραγματική οικονομία και την προώθηση της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας, ενώ παράλληλα ιδρύθηκε και αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη Διαχείριση της Τεχνολογίας και της Καινοτομίας. Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν τη διοργάνωση ημερίδων προώθησης της επιχειρηματικότητας και διαγωνισμών καινοτόμων ιδεών και φυσικά τη σύναψη στρατηγικών συνεργασιών, όπως η συμμετοχή μαζί με άλλα έξι πανεπιστήμια στην πρόταση για το fund of funds του EIF. Οι δράσεις αυτές, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πρόσφατα ιδρύθηκε και χρηματοδοτήθηκε η πρώτη νεοφυής επιχείρηση του ΠΚ, μας γεμίζουν αισιοδοξία για το μέλλον.
*Ο κ. Βασίλης Διγαλάκης είναι πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης & καθηγητής στη Σχολή ΗΜΜΥ.
Ο κ. Φώτης Πασιούρας είναι Επιστημονικός υπεύθυνος στο «Σπίτι Καινοτομίας» του Πολυτεχνείου Κρήτης & αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή ΜΠΔ.
Ο κ. Σπύρος Ψυχής είναι μέλος ΕΤΕΠ Πολυτεχνείου Κρήτης.
