Ο τελειότερος υπολογιστικός  μηχανισμός της αρχαιότητας, ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, έχει σήμερα την τιμητική του, αφού η Google του αφιερώνει το σημερινό της doodle, με αφορμή την 115η επέτειο από την ανακάλυψή του.

Ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πρώτος ημερολογιακός και αναλογικός φορητός υπολογιστής της αρχαιότητας, είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια και έχει συναρπάσει και προβληματίσει πολλούς επιστήμονες, που ακόμα ερευνούν τη λειτουργία και τη χρήση του.

Ένα από τα πιο μυστηριώδη ναυάγια όλων των εποχών

Στα γαλανά νερά ανοικτά στη βραχώδη ακτή των Αντικυθήρων, σε ένα απομακρυσμένο νησί της Μεσογείου με πληθυσμό μικρότερο από 50 κατοίκους, βρίσκεται ένα από τα πιο μυστηριώδη ναυάγια όλων των εποχών.

Σφουγγαράδες της Σύμης βουτούν στο σημείο του αρχαίου ναυαγίου, στα Αντικύθηρα. Φωτογραφία του 1900.

Το 1900, σφουγγαράδες από τη Σύμη, αγκυροβόλησαν κατά μήκος της ανατολικής ακτής του νησιού, περιμένοντας να κοπάσει μια άγρια καταιγίδα, πάνω από αυτό που  έμελε να ταράξει ολόκληρο τον αρχαιολογικό κόσμο.

Κάτω από τα κρυστάλλινα νερά, βρισκόταν ένα απίστευτο ναυάγιο που παρέμενε ανεξερεύνητο για χιλιάδες χρόνια. Η περιοχή εξερευνήθηκε το επόμενο έτος, και αποκαλύφθηκαν χάλκινα αγάλματα σε ανθρώπινες διαστάσεις και αξιόλογα έργα τέχνης. Ένα χρόνο μετά, το 1902, με την ανακάλυψη μιας συστάδας από ασβεστοποιημένη πέτρα με μυστηριώδεις επιγραφές, το ναυάγιο έγινε  ευρύτερα γνωστό.

Οι έρευνες στα έντονα διαβρωμένα χάλκινα θραύσματα αποκάλυψαν τον πρώτο γνωστό υπολογιστή του κόσμου, σχεδιασμένο τον 1ο αιώνα π.Χ.  - τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ήταν κατασκευασμένος για να παρακολουθεί το αστρονομικό ημερολόγιο και τις κινήσεις της σελήνης, και η ανάλυση των ακτινογραφιών του μηχανισμού του αποκάλυψε τριάντα περίπλοκους οδοντωτούς τροχούς.

Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει, χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ.. Θα μπορούσε να ήταν κατασκευασμένο μέχρι μισόν αιώνα πριν το ναυάγιο.

Στις 17 Μαΐου 1902, ο Βαλέριος Στάης, αρχαιολόγος και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου, πρόσεξε ότι ένα από τα ευρήματα είχε έναν οδοντωτό τροχό ενσωματωμένο και εμφανείς επιγραφές με αστρονομικούς όρους.

Ο μηχανισμός είναι το αρχαιότερο σωζόμενο μηχάνημα με γρανάζια, και μάλιστα πολύ πολύπλοκο. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο και είχε ξύλινο πλαίσιο. Έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής, όσο και ψηφιακός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει και απεικονίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, τις φάσεις της σελήνης.

Τα αποτελέσματα έρευνας επιβεβαίωσαν ότι ο μηχανισμός φέρει 30 οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Η λειτουργία του κατέληγε σε τουλάχιστον 5 καντράν, με έναν ή περισσότερους δείκτες για το καθένα. Με τη βοήθεια του τομογράφου έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν αστρονομικούς και μηχανικούς όρους, και έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα είδος «εγχειριδίου χρήσης» του οργάνου.

MANOS ROUMELIOTIS

Ο μηχανισμός αυτός έδινε, κατά την επικρατέστερη σύγχρονη άποψη, τη θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς και τις φάσεις της σελήνης. Μπορούσε να εμφανίσει τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον βαβυλωνιακό κύκλο του Σάρου. Τα καντράν του απεικόνιζαν επίσης τουλάχιστον δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό βασισμένο στον Μετωνικό κύκλο και ένα αιγυπτιακό, που ήταν και το κοινό «επιστημονικό» ημερολόγιο της ελληνιστικής εποχής.