Από την έντυπη έκδοση
Η σημερινή δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι βιώσιμη, γι, αυτό χρειάζεται ευρείας κλίμακας μεταρρύθμιση, αναφέρει σε νέα της έκθεση η Standard & Poor’s, η οποία έρχεται να προστεθεί στις όλο και περισσότερες φωνές πολιτικών και αναλυτών που ζητούν αλλαγές.
Η εθνική κυριαρχία μίας χώρας-μέλους αποτελεί μία κοινή αντίληψη, όμως έχει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένης της εθνικής ταυτότητας, της ικανότητας να διαχειρίζεται την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα, την ικανότητα να δημιουργεί και να διαχειρίζεται το χρήμα, τον έλεγχο των συνόρων, να διαφυλάσσει την εσωτερική ασφάλεια και να συμμετέχει στις διεθνείς υποθέσεις.
Κατά τον οίκο, όμως, η πολιτική και η οικονομική αρχιτεκτονική είναι προβληματική, επειδή ορισμένες πτυχές της εθνικής κυριαρχίας είναι μεν επιμερισμένες ή «συγκεντρωμένες», ενώ άλλες όχι. H εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας μέσω της νομισματικής ένωσης, αλλά όχι μέσω της δημοσιονομικής ένωσης υπονομεύει την ικανότητα των χωρών-μελών -και της Ευρωζώνης στο σύνολό της- να χρησιμοποιεί με ευέλικτο τρόπο τα εργαλεία μακροοικονομικής πολιτικής. Ο οίκος αναφέρεται χαρακτηριστικά στα προβλήματα που υπάρχουν σε επίπεδο της ελεύθερης μετακίνησης, καθώς δεν υπάρχει εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας στην ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων, με τις χώρες-μέλη να διατηρούν την εθνική κυριαρχία τους όταν πρόκειται για την εσωτερική τους ασφάλεια, τις εξωτερικές υποθέσεις τους και την εθνική τους ταυτότητα.
Το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος ήταν μία σαφής ένδειξη ότι μεγάλη μερίδα των Βρετανών ήθελε «λιγότερη Ευρώπη» ή καλύτερα δεν ήθελε να μοιράζεται την κυριαρχία του με τα άλλα κράτη-μέλη, να εκχωρεί τόσες εξουσίες σε έναν υπερεθνικό οργανισμό, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ευρωσκεπτικισμός αυτός και η επιθυμία για επανεθνικοποίηση βασικών πολιτικών φαίνεται να κερδίζει σε έδαφος και σε άλλες χώρες, οι οποίες έχουν άλλωστε εκχωρήσει περισσότερες εξουσίες από εκείνες της Βρετανίας, η οποία δεν συμμετείχε ούτε στο ενιαίο νόμισμα ούτε στη ζώνη Σένγκεν. Δεν συμφωνούν, ωστόσο, όλοι γιατί συμβαίνει αυτό, ούτε ποια θα πρέπει να είναι η απάντηση.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι η ενοποίηση ήταν πάντα όραμα των πολιτικών ελίτ και όχι των πολιτών και επομένως η λύση είναι η επιστροφή εξουσιών από κοινοτικό σε εθνικό επίπεδο. Άλλοι, ωστόσο, επισημαίνουν ότι το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν γίνει βήματα για πραγματική ενοποίηση στην Ε.Ε. - οικονομική και πολιτική- η οποία θα άμβλυνε τις ανισορροπίες μεταξύ των μελών. Η απάντηση στον ευρωσκεπτικισμό, υποστηρίζουν, θα πρέπει να είναι συνεπώς η βαθύτερη και πιο ουσιαστική ολοκλήρωση.
Ολοκλήρωση vs ευρωσκεπτικισμός
Στην έκθεση, οι αναλυτές του οίκου υπογραμμίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, εάν θέλει να επιβιώσει, θα πρέπει άμεσα να επιλέξει ποιον από τους δύο δρόμους θα ακολουθήσει, ποιο από τα δύο οράματα θα την οδηγήσει στο μέλλον. Εάν η επιλογή είναι η βαθύτερη ολοκλήρωση, θα πρέπει, όπως αναφέρουν, να αναληφθούν πρωτοβουλίες σε δύο μέτωπα: στο οικονομικό, η νομισματική ένωση θα πρέπει να εξελιχθεί και σε δημοσιονομική. Στο πολιτικό, η ελευθερία της κίνησης αγαθών και προσώπων θα πρέπει να συμπληρωθεί με αυξημένη συνεργασία σε ζητήματα ελέγχου των συνόρων, εσωτερικής ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής. «Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε ένα κράτος, η νομισματική ή δημοσιονομική ένωση δεν είναι δυνατή χωρίς την πολιτική» επισημαίνεται στην έκθεση.
Από την άλλη, εάν η επιλογή είναι μία πιο χαλαρή ακόμη συνομοσπονδία, θα πρέπει σημαντικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένης της νομισματικής και της δημοσιονομικής, να επιστρέψουν στην αρμοδιότητα των κρατών. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να παραμένουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποχωρώντας από την Ευρωζώνη και το ευρωσύστημα και αποδεσμευόμενα από τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας. Επιπλέον θα πρέπει να τους δοθεί περισσότερος έλεγχος επί των συνόρων τους και της κίνησης των εργαζομένων.
Ερμηνεία, μηνύματα και συνέπειες του Brexit
«Το πρόβλημα είναι το εξής: η Ε.Ε., όπως είναι δομημένη και λειτουργεί σήμερα, δεν ενσαρκώνει μια συνεκτική “συγκέντρωση” των διαφόρων διαστάσεων της κυριαρχίας του έθνους-κράτους και κατά συνέπεια δεν είναι βιώσιμη με την τρέχουσα μορφή της. Oι ηγέτες της Ε.Ε. -και αναμφίβολα πολλοί από τους πολίτες της- το αποδέχονται αυτό. Το Brexit θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία εκδήλωση της σημερινής έλλειψης συνοχής και της απουσίας “συγκέντρωσης”» επισημαίνει ο οίκος.
Η S&P θέτει μία σειρά από ερωτήματα, όπως «θα πραγματοποιηθεί το Brexit ή τελικά η Βρετανία θα πραγματοποιήσει και δεύτερο δημοψήφισμα που θα μπορούσε να αναιρέσει το αποτέλεσμα; Τι είδους πολιτική διευθέτηση θα κάνει η Βρετανία με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.; Πώς θα διαμορφωθεί η Ε.Ε. χωρίς τη Βρετανία; Θα αποτελέσει τελικά το Brexit καταλύτη για μεγαλύτερη ενοποίηση στην Ε.Ε. ή θα σηματοδοτήσει μία ιστορική στροφή προς την αποσπασματικότητά της ή για μία ευρύτερη ανακατάταξη;
Αναμφισβήτητα, υπερβολικά πολλά τα κομμάτια της πολιτικής των 28 χωρών-μελών και υπερβολικά πολλά τα τυχαία γεγονότα που θα μπορούσαν να σπρώξουν τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, με συνέπειες και χρονοδιαγράμματα που είναι αδύνατον να προβλεφθούν» αναφέρει ο οίκος. Για τον λόγο αυτό, χρειάζεται μια ξεκάθαρη απάντηση για να αντιμετωπιστεί η αβεβαιότητα για το μέλλον της Ε.Ε. και για να γίνει η 'Ενωση συνεπής προς τους πολίτες της, ιδιαίτερα μετά την απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει.
