Μια αγάπη που προσπαθεί να ανθίσει σε έδαφος αφιλόξενο

Η ζωή στο νησί της Χίου, αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, αποκαλύπτεται μέσα από την αλληλογραφία ενός ερωτευμένου ζευγαριού. Φτώχεια, πείνα, μπάρκα, προσφυγιά, αρρώστιες, μα και τηλέφωνα και κινηματόγραφος. Ένα νησί πληγωμένο και σαστισμένο.

Το έργο της Σώτης Τριανταφύλλου, «Πιτσιμπούργκο», το οποίο ανέβηκε στο θέατρο, σε σκηνοθεσία της Αρκαδίας Ψάλτη, ξεκινώντας την πορεία του το καλοκαίρι του 2014 στη Χίο, τη γενέτειρα των πρωταγωνιστών της και, έκτοτε, όπου παίζεται γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, παρουσιάζεται στον πολυχώρο Vault Theatre Plus, από το Σάββατο 19 Μαρτίου, για 16 προγραμματισμένες παραστάσεις.

JOHN PANTIDOS

Με όνειρο μια καλύτερη ζωή

Το έργο μάς μεταφέρει στη Χίο, στις 28 Μαρτίου του 1913. Η Ελέγκω παίρνει στα χέρια της το πρώτο γράμμα, μετά από οκτώμισι μήνες, από τον - ξενιτεμένο, στο Πίτσμπουργκ της Αμερικής - άντρα της, Δημοσθένη.

Από τη μια, η τραυματισμένη Χίος και, από την άλλη, η βιομηχανική πόλη του Πίτσμπουργκ. Το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς την Αμερική. Με το πλήθος των μεταναστών να παλεύουν στα εργοστάσια χαλυβουργίας και στα ορυχεία, με όνειρο μια καλύτερη ζωή. Ένας ολόκληρος κόσμος σε κρίση, ένας κόσμος που προσπαθεί, αποπροσανατολισμένος, να βρει τον δρόμο του.

Και μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό, η ιστορία μιας αγάπης που προσπαθεί να ανθίσει, που ο σπόρος της έπεσε σε έδαφος αφιλόξενο, δύστροπο, βραχώδες.

Ένα μικρό δώρο στο νησί της Χίου

Γραμμένο σε μορφή επιστολών, αυτό το σύντομο αφήγημα είναι ένα μικρό δώρο της Σώτης Τριαντάφυλλου στο νησί της Χίου. Επίσης, είναι μια έμμεση αναφορά στις περιπλανήσεις της στις κάποτε βιομηχανικές πόλεις, όπως το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, στις εμπειρίες της ανάμεσα στους μετανάστες και «στα ψηλά χτίρια», που, όπως γράφει εδώ ο κεντρικός ήρωας: «τα κοιτάς από κάτω και σου 'ρχεται ζαλάδα».

Μέσα από την αλληλογραφία του Δημοσθένη και της Ελέγκως, που χρονολογείται από τις μέρες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καταγράφονται θραύσματα αναμνήσεων από ανθρώπους που συνάντησε και λόγια που άκουσε, διασχίζοντας τα τοπία του χάλυβα και του κάρβουνου. Κυρίως, όμως, πρόκειται για ένα κομμάτι της ιστορίας του νησιού, για μια λεπτομέρεια της μεγάλης περιπέτειας της μετανάστευσης.

JOHN PANTIDOS

«Στη βία της ζωής, το μόνο όπλο είναι η αγάπη»

Η σκηνοθέτιδα και πρωταγωνίστρια της παράστασης, Αρκαδία Ψάλτη, τον περασμένο Ιούλιο, ανέφερε χαρακτηριστικά για το έργο: «Η προσφυγιά, η μετανάστευση, δεν είναι σκέψη ή απόφαση. Είναι ανάγκη. Μια δίνη σε τραβάει στον βυθό, πνίγεσαι, προσπαθείς να πιαστείς από όπου βρεις. Και, μακάρι, να βρεις να πιάσεις κάτι, που μπορεί να σε σώσει κι όχι κάτι, που θα καταδικάσει τη ζωή σου χειρότερα.

Επιστολές από Πίτσμπουργκ προς Χίο, και τούμπαλιν. Δύο τόποι καταραμένοι. Μόνο που ο άγνωστος, ο μακρινός, φάνταζε παράδεισος. Όσοι τον ονειρεύονταν βρισκόντουσαν σε μια τεράστια φάμπρικα, όπου η ανθρώπινη ζωή είχε τόση αξία, όση για έναν ελέφαντα που πατά ένα μυρμήγκι.

Είμαι στην παραλία μου, στη Χίο, πλάι σε έναν μεγάλο βράχο, να μη με χτυπάει ο αέρας, και χαζεύω τη φουρτούνα. Ο άνθρωπος είναι ο τόπος του, τα τοπία που έχουν ρουφήξει τα μάτια του, και αυτά ζητά, όταν έχει ανάγκη κάτι να βρει. Μου είχε πει ο αδελφός μου (ζει, δεκαπέντε χρόνια τώρα κοντά, στην Αμερική) πως, τον πρώτο καιρό, στα δύσκολα, έψαχνε να βρει μέρος, που να του θυμίζει το νησί.

Η Χίος είναι γεμάτη μετανάστες. Κάθε μέρα, φέρνει η θάλασσα κι άλλους. Δεν ξέρουμε που να τους βάλουμε, τι να τους κάνουμε, έχουν κινητοποιηθεί φορείς του νησιού. Και στα γύρω νησιά, το ίδιο. Στη Λέσβο περπατάνε στους αυτοκινητόδρομους, για να φθάσουν στο κεντρικό λιμάνι, γιατί οι αρχές απαγορεύουν να τους μεταφέρουν οι ντόπιοι.

JOHN PANTIDOS

Σε μια κοινότητα του ΚΕΘΕΑ για μετανάστες, το 2006, εθελοντικά, έκανα θέατρο. Ένας Πακιστανός πιτσιρικάς, σε έναν αυτοσχεδιασμό, περνάει μια φουρτούνα, βουλιάζει η βάρκα, κολυμπάει μέσα στη νύχτα μόνος του (το έκανε υπέροχα αυτό το κολύμπι), κι, ύστερα, βγαίνει στη στεριά, βγάζει τα ρούχα τα βρεγμένα και, σχεδόν γυμνός, περνάει δυο μέρες στα βουνά, στη Λέσβο. Τον βρίσκουν, τον πάνε Αθήνα, το σκάει λαθρεπιβάτης κάτω από μια νταλίκα (κι αυτό το έκανε τέλεια!), πάει Ιταλία, τον πιάνουν, τον γυρνάνε στην Αθήνα, κι εκεί τον βρήκα εγώ, στα 15 του. Το πιο γλυκό και μαλακό πλάσμα που έχω γνωρίσει, σαν να είχε μεγαλώσει στον αφρό.

Στη βία της ζωής, το μόνο όπλο είναι η αγάπη. Η αγάπη είναι μαγεία, ανατρέπει, καταργεί νόμους φυσικούς και ανθεί. Μόνο από αυτήν τρέφεται η φαντασία και κάνει το όνειρο πιο πραγματικό από την ίδια την ζωή.

Το “Πιτσιμπούργκο’’ μεταφέρει μια γλώσσα που χάνεται, που είναι οικεία σε όλους, κι ας μην είναι από τη Χίο. Οι ντοπιολαλιές έχουν ρίζα τα αρχαία ελληνικά και συνδέουν, φυσικά και μεταφυσικά, τόπους και ανθρώπους. Μεταφέρει κόσμους, εποχές που έχουν χαθεί, μα, στην ουσία τους, είναι τόσο σημερινές. Μεταφέρει αυτήν την αύρα, που ξυπνάει μες στα σκοτάδια ό,τι καλό μες στην ανθρώπινη ψυχή. Τουλάχιστον, αυτή η αύρα με άγγιξε διαβάζοντάς το, και, μακάρι, να έχουμε καταφέρει να σας τη μεταφέρουμε κι εμείς».