Κλειδωμένοι σε ένα δωμάτιο, «12 θυμωμένοι άντρες» έρχονται αντιμέτωποι με τη συνείδησή τους.  Άλλοτε ταυτίζονται και άλλοτε συγκρούονται. Έχουν κληθεί να αποφασίσουν ομόφωνα για τη ζωή ενός νέου ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας το βάρος της ευθύνης, που φέρει η κάθε τους απόφαση. Ποια θα είναι η ετυμηγορία τους; Και με τι «κόστος» για τον καθένα τους;

Μετατρέποντας τη θεατρική σκηνή σε δικαστικό μέγαρο και θέτοντας τους θεατές στη θέση των ενόρκων, το έργο του Reginald Rose, «Οι 12 ένορκοι», το οποίο παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη, στο θέατρο Αλκμήνη, και έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και δύο βραβεία κοινού, στηρίζει το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, προσφέροντας όλα τα έσοδα της παράστασης του Σαββάτου 13 Φεβρουαρίου, στις 7 το απόγευμα, για τους σκοπούς αυτού του εθελοντικού κινήματος.

Η ιστορία του έργου μάς μεταφέρει στη Νέα Υόρκη του 1957, όπου ένα 16άχρονο αλλοδαπό αγόρι κατηγορείται για φόνο. 12 ένορκοι συνεδριάζουν για το αν θα εφαρμοστεί η θανατική ποινή,  αντικατοπτρίζοντας τις - δυστυχώς διαχρονικές - προκαταλήψεις της κοινωνίας, μέσα από 12 πεντακάθαρα ψυχογραφήματα που ξετυλίγονται «βίαια» μπροστά στα μάτια μας.

Η δεύτερη καλύτερη δικαστική ταινία όλων των εποχών

Η αμερικάνικη τηλεταινία «12 angry men» του 1954, που, το 1957, έγινε ταινία, σηματοδοτώντας το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Σίντνεϊ Λιούμετ, με πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο, πολλά βραβεία και τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ, μία εκ των οποίων αυτή του καλύτερου σεναρίου. Είναι η δεύτερη καλύτερη δικαστική ταινία όλων των εποχών και συγκαταλέγεται στις πενήντα καλύτερες ταινίες του αιώνα. Έγιναν ριμέικ της από πολλές χώρες σε όλον τον κόσμο, με τελευταίο το ρωσικό «12» του Νικίτα Μιχαλκόφ, το 2007.

Ένα καρδιογράφημα 120 παλμών και άνω
 
«Η ιδέα να παρουσιάσω το έργο “Οι 12 ένορκοι” ήρθε πριν δύο χρόνια, όταν είδα την ταινία “12 angry men” του Σίντνεϊ Λιούμετ», εξηγεί η σκηνοθέτις της παράστασης. «Στο site tocinemadaki.gr (που ασχολείται με τον κινηματογράφο), είχε γραφτεί μία κριτική για το “The man from Earth” (την προηγούμενή μου σκηνοθετική δουλειά), όπου, στο τέλος, εκφραζόταν η επιθυμία να δει και το “12 angry men” το φως ελληνικής σκηνής.

Είχα ξανακούσει για την ταινία από έναν φίλο μου, που μου είχε προτείνει να τη σκηνοθετήσω, οπότε, όταν διάβασα κι αυτό, πείστηκα ότι πρέπει να τη δω. Χαίρομαι για τις παροτρύνσεις αυτές, γιατί η ταινία με άγγιξε και θέλησα κι εγώ να τη δω επί σκηνής. Θέλησα να δω 12 ηθοποιούς, σε απόσταση αναπνοής από τον θεατή, να κορυφώνουν και να ηρεμούν σε ένα καρδιογράφημα 120 παλμών και άνω.
 

Στη θεατρική του μεταφορά, κράτησα την εποχή που γράφτηκε το έργο, γιατί το βρίσκω πολύ ελκυστικό, όταν το θέατρο μάς παίρνει από το τώρα και το εδώ και μας ταξιδεύει σε άλλα μέρη και χρόνους. Αυτό το ταξίδι στο παρελθόν, παρά τη χιλιομετρική και χρονική του απόσταση από το εδώ και το τώρα, μας δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν αλλάζουν στην ουσία τους. Οι ίδιες απόψεις θα μπορούσαν να εκφραστούν και σήμερα, ειδικά όσον αφορά στον ρατσισμό κι αυτό δεν το λες καθόλου “ευτυχώς”. Και δεν μιλάμε μόνο για φυλετικό ρατσισμό, αλλά και κοινωνικό, θρησκευτικό, σεξιστικό και οπουδήποτε χωράει η έννοια του διαφορετικού. Δηλαδή, παντού.

Στην παγκόσμια πραγματικότητα του σήμερα, βλέπουμε να ξεπηδούν έντονα φασιστικά μανιφέστα, που, προφανώς, δεν ήταν πολύ καλά θαμμένα. Ακόμη, γίνονται προτάσεις για επαναφορά της θανατικής ποινής σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στη δική μας. Απόψεις και πιστεύω, που εκφράστηκαν σε ένα έργο του ’57, το οποίο γράφτηκε ωκεανούς μακριά από την Ελλάδα, μεταφέρονται αυτούσια στο τώρα και στο εδώ, και τίποτα δεν σου “χτυπάει”. Ο άνθρωπος συνεχίζει να επιλέγει να είναι αστόχαστος και να καταδικάζει - είτε μεταφορικά, είτε κυριολεκτικά - με την πρώτη ευκαιρία τον συνάνθρωπό του. Αυτό κάνει το έργο επίκαιρο και διαχρονικό, δείχνοντάς μας ότι ο ρατσισμός αντιστέκεται ακόμη σθεναρά σε ιδέες περί φιλελευθερισμού. Αλλά, οι ιδέες αυτές,  παρά του ότι απαιτούν δυνατούς υπερασπιστές, υπάρχουν ευτυχώς άνθρωποι που αγωνίζονται για την αλήθεια, την αγάπη και τη συγχώρεση με όλο τους το είναι».

Η Διεθνής Αμνηστία ιδρύθηκε το 1961, από τον Πίτερ Μπένενσον, και είναι ένα παγκόσμιο ανεξάρτητο εθελοντικό κίνημα με 7 εκατομμύρια μέλη, ακτιβιστές και υποστηρικτές, με δομές και εθνικά τμήματα και πάνω από 1800 επαγγελματικά στελέχη. Το Ελληνικό Τμήμα αποτελεί ένα από τα πιο ιστορικά τμήματα του διεθνούς κινήματος της Αμνηστίας και είναι βαθιά συνδεδεμένο με τον αγώνα της ελληνικής κοινωνίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Διεθνής Αμνηστία αναλαμβάνει δράση για να σταματήσει παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έχουν διαπραχθεί μέσω της πίεσης της κοινής γνώμης, αλλά και για να προλάβει τις παραβιάσεις πριν διαπραχθούν. Επίσης, προωθεί τον σεβασμό όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσα από την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση του κοινού.

YIANNIS VELISSARIDIS

[email protected]