Σύμφωνα με τους ειδικούς το δείγμα στο τεστ ΠΑΠ εξετάζεται από ανθρώπινο μάτι με τη βοήθεια μικροσκοπίου. Το αποτέλεσμα λοιπόν μπορεί να είναι υποκειμενικό.
Αντίθετα, το HPV test είναι πιο αντικειμενικό, δεδομένου ότι βασίζεται στην ανίχνευση του DNA των τύπων του HPV υψηλού κινδύνου, αυτοματοποιημένα και χωρίς παρέμβαση του χειριστή.
Για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα του HPV test διενεργήθηκε μια από τις μεγαλύτερες κλινικές μελέτες του είδους της, η οποία εκτίμησε την επίδοση του HPV Test στον προσυμπτωματικό έλεγχο, στη διαλογή των άτυπων πλακωδών επιθηλιακών κυττάρων αδιευκρίνιστης σημασίας (ASC-US) και στο παράλληλο τεστ (τεστ ΠΑΠ + HPV test) σε γυναίκες με φυσιολογική κυτταρολογική εξέταση.
Αυτή η μελέτη – ορόσημο, έγινε με τη συμμετοχή περισσοτέρων από 47.000 γυναικών στις ΗΠΑ, από 21 ετών και άνω οι οποίες υποβάλλονταν σε τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ήταν η πρώτη κλινική μελέτη που εκτίμησε την ταυτόχρονη, σε πραγματικό χρόνο ταυτοποίηση 12 τύπων υψηλού κινδύνου HPV και επιπρόσθετα των τύπων HPV16 και HPV18 ξεχωριστά.
Από την μελέτη με την ονομασία ATHENA προέκυψαν πολλά και σημαντικά ευρήματα. Σύμφωνα με αυτά οι γυναίκες που αποδείχτηκαν αρνητικές σε υψηλού κινδύνου HPV με τη χρήση του HPV Test, είχαν περισσότερο από διπλάσια βεβαιότητα ότι δεν θα ανέπτυσσαν υψηλού βαθμού νόσο τα επόμενα 3 χρόνια, συγκριτικά με αυτές που είχαν ένα φυσιολογικό (NILM) τεστ ΠΑΠ.
Περίπου 1 στις 10 γυναίκες που είχαν ένα φυσιολογικό (NILM) τεστ ΠΑΠ, αλλά βρέθηκαν θετικές σε HPV16 και/ή HPV18, βρέθηκαν με υψηλού βαθμού νόσο στον τράχηλο της μήτρας, η οποία είχε διαφύγει από την κυτταρολογική εξέταση. Ενώ, οι γυναίκες που βρέθηκαν θετικές σε HPV16, είχαν σχεδόν 1 στις 4 πιθανότητα να αναπτύξουν υψηλού βαθμού τραχηλική νόσο τα επόμενα 3 χρόνια.
Επίσης, και οι γυναίκες που βρέθηκαν θετικές σε HPV18, είχαν σχεδόν 1 στις 9 πιθανότητα να αναπτύξουν υψηλού βαθμού νόσο στον τράχηλο της μήτρας τα επόμενα 3 χρόνια.
Τέλος, οι γυναίκες ηλικίας 25 - 29 ετών, είχαν υψηλότερες πιθανότητες ανάπτυξης υψηλού βαθμού τραχηλικής νόσου από τις γυναίκες ηλικίας από 40 ετών και άνω. Επίσης, στην ίδια ηλικιακή ομάδα, 57,3% των γυναικών που διαγνώστηκαν με υψηλού βαθμού νόσο στον τράχηλο της μήτρας, είχαν φυσιολογικό τεστ ΠΑΠ.
Οι επιστήμονες, συγκλίνουν στο ότι το HPV Test έχει υπεροχή στην επίδοσή του στον προσυμπτωματικό έλεγχο συγκριτικά με την κυτταρολογική εξέταση του τεστ ΠΑΠ (υγρής κυτταρολογίας).
