Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην ασθένεια και την οικονομική ανάπτυξη; Το ζήτημα έχει απασχολήσει τους οικονομικούς αναλυτές και συνεχίζει να τους απασχολεί σε σχέση με τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Απειλές όπως το AIDS, το SARS και κυρίως ο κίνδυνος μετάλλαξης της γρίπης των πτηνών ξαναφέρνουν στην επιφάνεια το θέμα και στον αποκαλούμενο αναπτυγμένο κόσμο.
Οι διαφορές στις συνθήκες υγείας μεταξύ των χωρών, αλλά και μεταξύ των πολιτών στο εσωτερικό της ίδιας χώρας, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για τις μεγάλες αποκλίσεις στο κατά κεφαλήν εισόδημα. Ειδικά, στην Αφρική και τη ΝΑ Ασία, πολλοί αναλυτές επιμένουν ότι η πλειοψηφία των κατοίκων παραμένουν φτωχοί επειδή ζουν σε ανθυγιεινές συνθήκες και υποκύπτουν εύκολα σε ασθένειες. Εχει υπολογισθεί ότι ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης θα ήταν κατά 1,3% μεγαλύτερος στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής αν είχαν καταπολεμήσει την ελονοσία.
Δύο είναι οι κυριότεροι λόγοι που οι ασθένειες κάνουν φτωχότερες τις κοινωνίες. Ο προφανής -οι άρρωστοι άνθρωποι είναι λιγότερο παραγωγικοί, αφού αναγκάζονται να λείπουν από την εργασία τους, αλλά και όταν είναι στις επάλξεις δεν μπορούν να αποδώσουν- και ο λιγότερο προφανής. Οι ασθένειες μειώνουν το προσδόκιμο ζωής, και αυτό έχει ως συνέπεια να μειώνονται οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, γιατί οι άνθρωποι αποκτούν μικρότερους χρονικούς ορίζοντες στη ζωή τους. Αν π.χ. ένας εργαζόμενος, λόγω ασθένειας, δεν επενδύει πια στην επιμόρφωσή του, αυτό θα αποτελέσει πλήγμα όχι μόνο για τα ατομικό εισόδημά του, αλλά για την οικονομία γενικότερα.
«Aσθένεια και ανάπτυξη στην ιστορική προοπτική»
Οι καθηγητές Νταρόν Ακέμογλου (ΜΙΤ), Σίμον Τζόνσον (ΜΙΤ) και Τζέημς Ρόμπινσον (Μπέρκλεϊ) στην εργασία τους με τίτλο «Ασθένεια και ανάπτυξη στην ιστορική προοπτική» υποστηρίζουν ότι οι ασθένειες καθόρισαν την ανάπτυξη των αποικιών και έμμεσα των μητέρων πατρίδων.
Εκεί όπου οι Ευρωπαίοι μπόρεσαν να εγκατασταθούν σχετικά άφοβα από τις ασθένειες, αναπτύχθηκαν οι θεσμοί της ατομικής ιδιοκτησίας και ενθαρρύνθηκε η κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο, προς όφελος και των αποικιών (π.χ. στην Αυστραλία και τη Ν. Ζηλανδία). Ενώ, αντίθετα, εκεί όπου οι ασθένειες εμπόδισαν την άνετη εγκατάσταση των Ευρωπαίων, οι τελευταίοι περιορίσθηκαν απλώς να αναπτύξουν «αρπακτικούς» θεσμούς εκμετάλλευσης των πρώτων υλών, χωρίς να επενδύσουν στη γενικότερη ανάπτυξη των αποικιών τους.
Σ' αυτές ακριβώς τις χώρες οι θεσμοί απέκτησαν συγκεντρωτικό χαρακτήρα, η πολιτική και οικονομική εξουσία συγκεντρώθηκε στα χέρια μιας μικρής ελίτ αποίκων και ντόπιων, χωρίς έλεγχο από την υπόλοιπη κοινωνία και χωρίς σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Οι επιπτώσεις συνεχίζουν να βασανίζουν ακόμα σήμερα μερικές αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως στη Αφρική, μετά την απο-αποικιοποίησή τους.
