Σε ισχύ τίθεται από την 1η Ιανουαρίου 2006 η επικαιροποιημένη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους ελέγχους στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.
Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η 1η Ιανουαρίου 2006 αποτελεί ορόσημο για την ασφάλεια των τροφίμων στην Ε.Ε., διότι θα αρχίσει να ισχύει ένα σύνολο επικαιροποιημένων νομοθετικών κειμένων σχετικά με τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Η δέσμη «υγιεινή» για τα τρόφιμα, ο κανονισμός σχετικά με τα μικροβιολογικά κριτήρια για τα τρόφιμα, ο κανονισμός σχετικά με τους επίσημους ελέγχους των τροφίμων και των ζωοτροφών και ο κανονισμός για την υγιεινή των ζωοτροφών, αποτελούν ένα συμπληρωματικό σύνολο κανόνων που ενισχύουν και εναρμονίζουν τα μέτρα της Ε.Ε. για την ασφάλεια των τροφίμων. Οι νόμοι αυτοί θα εφαρμόζονται σε κάθε σημείο της τροφικής αλυσίδας, σύμφωνα με την προσέγγιση της Ε.Ε. «από το αγρόκτημα στο τραπέζι».
Μια βασική πτυχή της νέας νομοθεσίας είναι ότι όλοι οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών, από τους αγρότες και τους μεταποιητές τροφίμων μέχρι τους εμπόρους λιανικής πώλησης και τις εταιρείες ομαδικής εστίασης, θα έχουν την πρωταρχική ευθύνη να εξασφαλίζουν ότι τα τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά της Ε.Ε. τηρούν τα απαιτούμενα πρότυπα ασφάλειας.
«Το νέο έτος φέρνει ένα νέο επίπεδο προστασίας των πολιτών της Ε.Ε., καθώς αρχίζουν να εφαρμόζονται οι κανόνες αυτοί για την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών. Οι καταναλωτές μπορούν να είναι βέβαιοι ότι οι καλύτερες δυνατές πρακτικές για την ασφάλεια των τροφίμων θα εφαρμόζονται στο εξής σε κάθε φάση της παραγωγικής αλυσίδας. Η νομοθεσία αυτή προσφέρει επίσης οφέλη στις επιχειρήσεις τροφίμων και στους εμπορικούς εταίρους μας, διότι διευκρινίζει και απλουστεύει τους κανόνες με τους οποίους πρέπει να συμμορφωθούν», δήλωσε σχετικά ο αρμόδιος Επίτροπος για την Υγεία και την Προστασία του Καταναλωτή, Μάρκος Κυπριανού.
Πιο αναλυτικά:
Υγιεινή τροφίμων: μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων
Η δέσμη «υγιεινή», που εκδόθηκε το 2004, είναι ένα βελτιωμένο σύνολο νομοθετικών μέτρων που καθορίζει αυστηρότερους, σαφέστερους και πιο εναρμονισμένους κανόνες για την υγιεινή των τροφίμων, συγκεκριμένους κανόνες για την υγιεινή των τροφίμων ζωικής προέλευσης και συγκεκριμένους κανόνες για τους ελέγχους των προϊόντων ζωικής προέλευσης που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Καθορίζονται γενικοί κανόνες για όλα τα τρόφιμα, στους οποίους περιλαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για το κρέας και τα προϊόντα του κρέατος, τα δίθυρα μαλάκια, τα αλιευτικά προϊόντα, το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και τα προϊόντα αυγών, τα βατραχοπόδαρα, τα σαλιγκάρια, τα ζωικά λίπη, τη ζελατίνη και το κολλαγόνο.
Στο πλαίσιο της νομοθεσίας για την υγιεινή των τροφίμων, είναι καθήκον των υπευθύνων των επιχειρήσεων τροφίμων να εξασφαλίσουν ότι τα τρόφιμα που φθάνουν στους καταναλωτές της ΕΕ είναι ασφαλή.
Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων θα πρέπει να εφαρμόζουν τα υποχρεωτικά προγράμματα αυτοελέγχων και να τηρούν τις αρχές της ανάλυσης κινδύνων και κρίσιµων σηµείων ελέγχου (HACCP) σε όλους τους τομείς της βιομηχανίας τροφίμων, εκτός από το επίπεδο της γεωργικής εκμετάλλευσης (βλ. υπόμνημα). Η νομοθεσία προβλέπει την καθιέρωση οδηγών ορθών πρακτικών, είτε σε επίπεδο ΕΕ είτε σε εθνικό επίπεδο, με σκοπό την υποστήριξη των υπευθύνων των επιχειρήσεων τροφίμων για την εφαρμογή των προγραμμάτων αυτοελέγχων. Επίσης, όλοι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων θα πρέπει να καταχωρηθούν. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα εισαγόμενα προϊόντα θα πρέπει να πληρούν τα ίδια πρότυπα με τα αγαθά της ΕΕ.
Μικροβιολογικά κριτήρια: μείωση των τροφιμογενών νόσων
Τα μικροβιολογικά κριτήρια χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της ασφάλειας των τροφίμων και βασίζονται στην απουσία, την παρουσία ή τον αριθμό των μικροοργανισμών ανά μονάδα μάζας/όγκου/επιφάνειας/φορτίου. Ο νέος κανονισμός εναρμονίζει και εκσυγχρονίζει τα μικροβιολογικά κριτήρια της ΕΕ για τα τρόφιμα, με στόχο την αύξηση της προστασίας των καταναλωτών και τη μείωση των τροφιμογενών νόσων. Τα μικροβιολογικά κριτήρια καθορίζονται για ορισμένα βακτηρίδια, όπως οι σαλμονέλες και η λιστέρια, τις κύριες κατηγορίες τροφίμων (κρέας και προϊόντα κρέατος, ψάρια, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, έτοιμα για κατανάλωση τρόφιμα, φρούτα και λαχανικά κ.λπ.). ¶λλοι παθογόνοι παράγοντες μπορούν να προστεθούν στο μέλλον, ύστερα από αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA). Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων έχουν την πρωταρχική ευθύνη να εξασφαλίζουν ότι τα κριτήρια ικανοποιούνται σε ένα συγκεκριμένο σημείο της τροφικής αλυσίδας που καθορίζεται στον κανονισμό, ενώ οι εθνικές αρχές πρέπει να ελέγχουν τη συμμόρφωση με τους κανόνες. Τα νέα μικροβιολογικά κριτήρια εφαρμόζονται επίσης στα εισαγόμενα τρόφιμα. Ο παρών κανονισμός θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή των κανονισμών για την υγιεινή των τροφίμων, δεδομένου ότι τα κριτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να διαπιστωθεί εάν εφαρμόζονται σωστά οι ορθές πρακτικές υγιεινής και οι αρχές HACCP.
Υγιεινή των ζωοτροφών: μεγαλύτερη εγγύηση
Πολλές διατροφικές κρίσεις (π.χ. διοξίνες) έχουν αρχίσει με μολυσμένες ζωοτροφές. Ο κανονισμός 183/2005 για την υγιεινή των ζωοτροφών περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με την παραγωγή, τη μεταφορά, την αποθήκευση και το χειρισμό των ζωοτροφών, με σκοπό την εξασφάλιση ασφαλέστερων ζωοτροφών και, συνεπώς, ασφαλέστερων τροφίμων. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων ζωοτροφών, όπως και οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων, έχουν την πρωταρχική ευθύνη για την ασφάλεια των προϊόντων που διατίθενται στην αγορά. Οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων ζωοτροφών θα πρέπει να εφαρμόζουν τις αρχές των αυτοελέγχων HACCP, να τηρούν αρχεία παραγωγής και εμπορίας, να καταχωρούνται στις εθνικές αρχές και να συμμετέχουν σε υποχρεωτική κατάρτιση. Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων ζωοτροφών επιβαρύνονται με τις δαπάνες που αφορούν π.χ. την απόσυρση από την αγορά και την καταστροφή ζωοτροφών, όταν προκύπτει πρόβλημα λόγω παράβασης της κοινοτικής νομοθεσίας για την ασφάλεια των ζωοτροφών. Ο κανονισμός καλύπτει όλους τους τύπους των ζωοτροφών και όλο το φάσμα των υπευθύνων επιχειρήσεων ζωοτροφών. Εντούτοις, προβλέπονται πιο ευέλικτες ρυθμίσεις για τις μικρές επιχειρήσεις και τις μακρινές περιοχές, για τις οποίες τα κράτη μέλη μπορούν να βρουν κατάλληλες λύσεις βασισμένες στην τοπική κατάσταση, χωρίς να υπονομεύσουν το στόχο της ασφάλειας των τροφίμων.
Επίσημοι έλεγχοι τροφίμων και ζωοτροφών: βελτίωση της εφαρμογής
Από την 1η Ιανουαρίου 2006 θα πρέπει επίσης να εφαρμοστούν νέοι κανόνες για τους ελέγχους σε όλη την παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, τόσο στην ΕΕ όσο και στις τρίτες χώρες που επιθυμούν να εξαγάγουν προϊόντα στην ΕΕ. Ο κανονισμός για τους επίσημους ελέγχους ζωοτροφών και τροφίμων καθορίζει τα εναρμονισμένα συστήματα ελέγχου της ΕΕ, που καλύπτουν την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών, και περιλαμβάνουν επίσης πρότυπα για την υγεία και την ορθή μεταχείριση των ζώων. Για τις εθνικές αρχές ελέγχου ο κανονισμός εισάγει κριτήρια απόδοσης και καλύτερο καθορισμό των καθηκόντων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντάξουν ετήσια σχέδια ελέγχου και έκτακτης ανάγκης, τα οποία θα αξιολογηθούν από το Γραφείο Τροφίμων και Κτηνιατρικών Θεμάτων (FVO). Η νέα νομοθεσία προβλέπει μέτρα επιβολής, συμπεριλαμβανομένων ενεργειών σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τους κοινοτικούς κανόνες για την ασφάλεια των τροφίμων. Τα κράτη μέλη θα είναι αρμόδια για τον καθορισμό των κανόνων για τις κυρώσεις καθώς και για τη συλλογή των τελών που συνδέονται με τις επίσημες διαδικασίες ελέγχου από τους υπευθύνους των επιχειρήσεων. Όσον αφορά τους ελέγχους των εισαγωγών, όλες οι τρίτες χώρες θα πρέπει να χορηγήσουν εγγυήσεις ότι τα προϊόντα που προορίζονται για την αγορά της ΕΕ ικανοποιούν τα απαιτούμενα πρότυπα. Τεχνική βοήθεια και κατάρτιση θα προσφερθούν στους εξαγωγείς από αναπτυσσόμενες χώρες για να τους βοηθήσουν να συμμορφωθούν με τους νέους κανόνες.
Κανόνες εφαρμογής
Η δέσμη «υγιεινή» και ο κανονισμός για τους επίσημους ελέγχους ζωοτροφών και τροφίμων συμπληρώθηκαν με μια σειρά κανόνων εφαρμογής. Ο κύριος στόχος της κατάρτισης των μέτρων εφαρμογής ήταν να εξασφαλιστεί ότι οι νέοι κανόνες για την υγιεινή των τροφίμων μπορούν να εφαρμοστούν χωρίς υπερβολικές επιβαρύνσεις για τους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων και τις επιχειρήσεις του κλάδου.
Η Επιτροπή εκπόνησε επίσης 3 έγγραφα καθοδήγησης και ένα DVD, που παρέχουν συμβουλές και καθοδήγηση στους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων και στα κράτη μέλη σχετικά με διάφορες πτυχές της νέας νομοθεσίας για την ασφάλεια των τροφίμων.
