AΠΕΒΙΩΣΕ σήμερα σε βαθύτατο γήρας (101 ετών) η χήρα του μεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη, Ελένη. Είκοσι χρόνια νεώτερή του η Ελένη Σαμίου, αποδείχτηκε άξια συντρόφισσα του συγγραφέα της «Οδύσσειας».

Ετοιμη να εκπληρώσει τις επιθυμίες και τις προσταγές του αγαπημένου της, βοήθησε με ανεπανάληπτη αυταπάρνηση κι εργατικότητα στην ολοκλήρωση και προβολή του Kαζαντζακικού έργου.

Δεν έλειψαν πικρόχολα σχόλια για τις σχέσεις τους και πολλοί πίστεψαν πως ο Kαζαντζάκης στο πρόσωπο της Ελένης δεν βρήκε μόνο τον υποτακτικό τύπο γυναίκας, που τόσα χρόνια γύρευε, αλλά μια μοναδική συνεργάτιδα και δακτυλογράφο. Μόνο η «Οδύσσεια» δακτυλογραφήθηκε από την Ελένη επτά φορές.

Στο αφιέρωμα της Νέας Εστίας του 1959 για τον Ν. Kαζαντζάκη, η Ελένη διηγείται ένα συγκλονιστικό περιστατικό που δείχνει πόσο είχε ταυτίσει τη ζωή της με το σύζυγό της.

Γυρίζοντας από το τελευταίο τους ταξίδι από την Kίνα ο Kαζαντζάκης διέτρεξε θανάσιμο κίνδυνο από κακοφόρμιση εμβολίου ευλογιάς. Tο δεξί χέρι κινδυνεύει να γαγγραινιάσει και μόνο η επιμονή του Ζαν Μπερνάρ, που τον έστειλε κατευθείαν στο διάσημο γιατρό του τον Χαϊλμάγιερ, που του έσωσε τη ζωή και το χέρι του Kαζαντζάκη. Οταν πια ο κίνδυνος είχε απομακρυνθεί -διηγείται η Ελένη- τον πλησίασε και του είπε.

«Ε, τώρα που σωθήκατε, τώρα που μάθατε πως παρά τρίχα να σας κόψουν το χέρι, θα σας εξομολογηθώ πως είχα αποφασίσει να σας σκοτώσω και να σκοτωθώ κι εγώ. Θ' άφηνα ένα γράμμα στους φίλους, να μη στενοχωρηθούν καθόλου, καλά, περικαλά, περάσαμε τη ζωή μας».

Ο Kαζαντζάκης χρωστά ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας προβολής του έργου του στην Ελένη. Εκείνη πρωτοστατούσε στη διακονία του έργου, διατηρούσε αλληλογραφικό δίκτυο στους τέσσερις ορίζοντες, αξιοποιώντας τις επαφές και τις γνωριμίες του. Μάχες ολόκληρες έδωσε η ακαταπόνητη σύντροφος για την καθιέρωση του αγαπημένου της. Παράλληλα συγκέντρωνε τα τετράδια, τα ημερολόγια, τα χειρόγραφά του, τις φράσεις, τα αντικείμενα, σαν ιερά κείμηλια, διαφυλάσσοντάς τα από τη φθορά και την αφάνεια.

Είχε διαισθανθεί ο Kαζαντζάκης την αξία και τις ικανότητες της Ελένης. Πριν καλά-καλά συνέλθει από το χωρισμό του με την Γαλάτεια, έγραφε στην Ελένη το 1924, από τη Γερμανία.

«Αχ, πότε θα μπορέσω να ζήσω πάλι μαζί σας για να μη στενοχωριέστε πια ποτέ για τη σιωπή και για τα λόγια μου, για να μπορέσετε να ζήσετε τις αγωνίες και τις χαρές μου και να κρατάτε ήσυχα μέσα στα χέρια σας... έναν καθρέφτη προύτζινο του νόμου».

Η Ελένη ξεπέρασε το ρεκόρ της Γαλάτειας σε ελεύθερη συμβίωση με τον Kαζαντζάκη. Είκοσι χρόνια πέρασαν για να επισημοποιηθεί ο δεσμός τους. Παντρεύτηκαν το 1945, και τους στεφάνωσε ο Σικελιανός, περισσότερο από σύμπτωση κι ανάγκη, για να ξεπεραστούν οι τυπικές και νομικές δυσχέρειες που δημιουργούσε η τέτοια συμβίωσή τους.

«...αγάπησα γυναίκες -γράφει ο Kαζαντζάκης- στάθηκα τυχερός, εξαίσιες γυναίκες μού 'τυχαν στο δρόμο μου, ποτέ οι άνδρες δεν μού ΄καμαν τόσο καλό και δε βοήθησαν τόσο τον αγώνα μου όσο οι γυναίκες ετούτες. Kι απάνω απ΄όλες μια, η τελευταία...»