«Θα αναφερθώ στα σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας. Λέω σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας και όχι προβλήματα της σημερινής δημοκρατίας, γιατί δημοκρατία σήμερα πραγματικά δεν υπάρχει πουθενά... Πρέπει να είμαστε πάνω από 5 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη γη και είναι ζήτημα αν υπάρχουν 500 εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν σε χώρες, όπου η πείνα δεν είναι καθημερινό πρόβλημα, όπου η καταπίεση και η ανελευθερία δεν είναι καθημερινή πραγματικότητα.
Στις προηγμένες και σχετικά φιλελεύθερες χώρες υπάρχουν ασφαλώς ορισμένα δικαιώματα των ανθρώπων, υπάρχει ελευθερία Τύπου και άλλα παρόμοια. Εάν όμως κοιτάξει κανείς ποιοι πραγματικά έχουν την εξουσία στα χέρια τους, θα αντιληφθεί ότι ούτε στις χειρότερες εποχές, το ποσοστό αυτών που έχουν δύναμη μέσα στην κοινωνία δεν ήταν τόσο λίγοι όσο είναι σήμερα.
Ο ενήλικος και ψηφοφόρος πληθυσμός στη Γαλλία, επί παραδείγματι, είναι περίπου 35-37 εκατομμύρια. Αν αθροίσει κανείς τη λεγόμενη πολιτική τάξη, τους κυρίαρχους της οικονομίας, και αυτούς που παίζουν πραγματικό ρόλο στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, θα φτάσει ενδεχομένως στο σύνολο 3.700 ατόμων απάνω σε 37 εκατομμύρια. Αυτό μας δίνει μια αναλογία ενός στους δέκα χιλιάδες. Και ταυτοχρόνως υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι ασκούν κριτική στην αρχαία ελληνική δημοκρατία, διότι ένας ελεύθερος πληθυσμός εκατό χιλιάδων είχε ίσως, στη χειρότερη περίπτωση, εκατό χιλιάδες δούλους. Δεν το λέω φυσικά αυτό για να δικαιολογήσω την ύπαρξη της δουλείας. Το λέω για να δείξω ποια είναι η πραγματική κατάσταση σήμερα.
Το ζήτημα είναι σε τι επίπεδο βρίσκονται σήμερα οι λαοί ώστε να ανατρέψουν αυτήν την κατάσταση. Ο εμφανέστερος χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να δώσει κανείς είναι ότι βρίσκονται σε μια κατάσταση πολιτικής απάθειας, ιδιώτευσης, ανευθυνότητας, κυνισμού και αδιαφορίας για τα κοινά.
Η δημοκρατία όμως είναι ή θέλει να είναι ένα πολίτευμα που αποβλέπει στην κοινωνική και ατομική αυτονομία. Παρέχει, δηλαδή, τη δυνατότητα να δίνουμε σε μας τους νόμους μας και τους θεσμούς μας, ξέροντας ότι εμείς τους δημιουργούμε. Αυτή είναι η μεγαλύτερη εξουσία που μπορεί να υπάρξει σε μια κοινωνία και αυτό απαιτεί συλλογική δράση.
Η κοινωνία δεν είναι ποτέ μια απλή σύνθεση, μια απλή πρόσθεση ατόμων, διότι τα άτομα τα δημιουργεί η κοινωνία. Συνεπώς, όταν μιλάμε για μια αυτόνομη κοινωνία, θέλουμε άτομα που να είναι ικανά να δώσουν στον εαυτό τους το νόμο τους. Επειδή όμως σε μια κοινότητα δεν είναι δυνατό ο καθένας να δίνει στον εαυτό του ένα νόμο, σημαίνει ότι πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στη θέσμιση της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει βασικά ότι η παιδεία των ατόμων με την ευρύτερη έννοια, ως συνεχής, δηλαδή, δράση της κοινωνίας πάνω στα άτομα, που αρχίζει από τη στιγμή που τα άτομα γεννιούνται και φτάνει ως το θάνατό τους, πρέπει να συμβάλλει ώστε οι πολίτες που θα προσπαθούν, όχι απλώς να ρυθμίσουν κατά τρόπο αυτόνομο την ατομική τους ζωή, αλλά να συμμετέχουν στον προσδιορισμό των νόμων, που περιορίζουν ή καθορίζουν τη ζωή τους».
Κορνήλιος Καστοριάδης «Οι ομιλίες στην Ελλάδα», 1990
