Παραπέμποντας με κωμικοτραγικό τρόπο στα ακυρωμένα όνειρα και στον κυνισμό, το άγνωστο όσο και σημαντικό κείμενο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, «Δον Κιχώτης», παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (ΚΘΒΕ).
Το έργο, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία του Γιάννη Λεοντάρη, στο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, από σήμερα, Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου, ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Βαχτάγκοφ, το 1941, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του συγγραφέα και, έκτοτε, έχει ανέβει πολύ λίγες φορές και μόνο στη Ρωσία. Το κείμενο δεν είχε μεταφραστεί και δεν είχε παρουσιαστεί ποτέ στην Ευρώπη, μέχρι σήμερα.
CHRIS TOURLAKIS
Και οι δύο πέθαναν από ρεαλισμό και στέρηση της ελευθερίας τους
Οι φράσεις του Δον Κιχώτη ξεπηδούν μέσα από τις απελπισμένες επιστολές του Μπουλγκάκοφ στον Στάλιν. Ο Δον Κιχώτης πεθαίνει από ρεαλισμό και στέρηση της ελευθερίας του. Λίγο καιρό μετά, πεθαίνει και ο συγγραφέας από τις ίδιες αιτίες. Ο Μπουλγκάκοφ δεν ενδιαφέρεται μόνο για την ουτοπία της διεκδίκησης ενός καλύτερου κόσμου. Εμβαθύνει σε μία υπαρξιακή διάσταση. Προσδίδει στον κωμικό Δον Κιχώτη στοιχεία τραγικού ήρωα, καθώς, μέσα από αυτόν, σκιαγραφεί την πορεία του ανθρώπου προς την αυταπάτη. Για τον Δον Κιχώτη, ο ολοκληρωτισμός είναι οι άλλοι. Όλοι, εκτός από τον Σάντσο Πάντσα.
Πού είναι καλύτερα; Μέσα ή έξω;
Ο σκηνοθέτης της παράστασης εξηγεί για το έργο: «Μία κωμική και σκοτεινή αλληγορία. Σε απόλυτη δυσαρμονία με το κοινωνικό του πεπρωμένο, ο ρομαντικός και κωμικοτραγικός “Δον Κιχώτης” του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ συναντά τον κυνισμό, με τον οποίο αντιμετωπίζεται διαχρονικά η έννοια της ουτοπίας: προσωπικής, ποιητικής ή πολιτικής.
Διασκευή του επικού μυθιστορήματος του Θερβάντες, το έργο είναι γραμμένο στα 1938, λίγο καιρό πριν από τον θάνατο του συγγραφέα, σε μία περίοδο που ο ίδιος έχει εγκαταλειφθεί από όλους, ενώ το έργο του έχει απαξιωθεί. Πίσω από κάθε φράση του “Δον Κιχώτη”, ξεπροβάλλει η προσωπική αγωνία του Μπουλγκάκοφ μέσα στην απόλυτη απομόνωσή του από το σταλινικό καθεστώς.
Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ το είχε επισημάνει εγκαίρως στη “Σονάτα των φαντασμάτων”: “αν στερήσεις από έναν άνθρωπο τις ψευδαισθήσεις του, είναι σαν να τον σκοτώνεις”. Κατόπιν, το τέρας του ορθολογισμού και της προτεσταντικής αντίληψης για τον κόσμο οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στα στρατόπεδα του Ολοκαυτώματος. Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν χτύπησε ξανά το καμπανάκι του κινδύνου στα τέλη του 20ού αιώνα, επαναλαμβάνοντας την ίδια φράση στο “Φάνυ και Αλέξανδρος”.
CHRIS TOURLAKIS
Έκτοτε, η ποινικοποίηση του ονείρου έγινε μέρος της καθημερινότητάς μας. Ο “Δον Κιχώτης” του Μπουλγκάκοφ δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας: ο ολοκληρωτισμός, με τη μορφή του ορθολογισμού, είναι ένα οπλισμένο κτήνος, που επιδιώκει τη φυσική και ηθική εξόντωση όποιου τολμήσει να λοξοδρομήσει προς το όνειρο, να βιώσει τη ζωή ως ποιητικό γεγονός. Στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, οι “ορθώς σκεπτόμενοι” του Στρίντμπεργκ δεν είναι πλέον οι κομισάριοι της KGB, που στερούν από τον Μπουλγκάκοφ το οξυγόνο. Φορούν κοστούμια τραπεζιτών, γραφειοκρατών της πολιτικής και κυνικών. Η στέρηση του ονείρου μετριέται σήμερα στις στατιστικές της φτώχειας. Η βία είναι παντού, δίπλα, γύρω, μέσα μας. Ένας απόκληρος σαν τον Δον Κιχώτη θα πέθαινε στα πεζοδρόμια των μητροπόλεων της Ευρώπης του 21ου αιώνα.
Στην παράστασή μας, όλα φαίνονται να οδηγούν στην κωμωδία. Ωστόσο, η ήττα τιμωρείται με θάνατο. Ο διαταραγμένος και ουτοπιστής Δον Κιχώτης του Μπουλγκάκοφ δολοφονείται από τα μορφωμένα στελέχη του ρεαλισμού. Ο μαύρος γάτος δραπετεύει από το “Μαιτρ και Μαργαρίτα”, το αριστούργημα του Ρώσου συγγραφέα, και τους οπλίζει το χέρι. Ο θίασος των ηθοποιών παραδέρνει στα όρια του κύκλου. Πού είναι καλύτερα; Μέσα ή έξω;».
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Ταμίλλα Κουλίεβα, σκηνοθεσία: Γιάννης Λεοντάρης, δραματουργική επεξεργασία: Αμαλία Κοντογιάννη, σκηνικά - κοστούμια: Αλεξάνδρα Μπουσουλέγκα - Ράνια Υφαντίδου, ζωντανή μουσική - πρωτότυπη σύνθεση: Κώστας Βόμβολος, εικαστική σύλληψη - εκτέλεση γλυπτού: Σιμόνη Συμεωνίδου, φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου, σκηνική μάχη: Βαγγέλης Μανιτάκης, βοηθός σκηνοθέτη: Κορίνα Βασιλειάδου, βοηθός σκηνογράφου: Ελίνα Ευταξία, οργάνωση παραγωγής: Μαρλέν Βερσιούρεν. Διανομή (με αλφαβητική σειρά): Αιμιλία Βάλβη, Μομώ Βλάχου, Αναστασία Δαλιάκα, Γιώργος Καύκας, Νίκος Μαραγκόπουλος, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Σίμος Πατιερίδης, Χάρης Πεχλιβανίδης, Μίλτος Σαμαράς, Θάνος Φερετζέλης. Μουσικοί: Κώστας Βόμβολος, Γιάννης Πουρνάρας.
Πληροφορίες
Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών: Εθνικής Αμύνης 2 - Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2315 200200. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη (λαϊκή): 18.00, Πέμπτη και Παρασκευή: 21.00, Σάββατο: 18.00 και 21.00, Κυριακή: 19.15. Τιμές εισιτηρίων: κανονικό: 15 ευρώ, μειωμένο (φοιτητές - άτομα άνω των 65 ετών) και λαϊκές παραστάσεις (Τετάρτη και Πέμπτη): 10 ευρώ, ανέργων: 5 ευρώ, ομαδικές κρατήσεις (20 άτομα και άνω για την ίδια παράσταση): 9 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: Ταμεία ΚΘΒΕ, καταστήματα: Γερμανός, Public Θεσσαλονίκης, Ιανός, Seven Spots, Εμπορικό Κέντρο Mediterranean Cosmos, Τράπεζα Πειραιώς (από τα μηχανήματα APS), τηλεφωνικά: 2315 200200 και 11876, ηλεκτρονικά: tickethour.com και viva.gr. naftemporiki.gr
