Ένα χρόνο μετά τα ναυάγια στη Λαμπεντούζα, που στοίχισαν περισσότερες από 500 ζωές, νέα έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας κάνει λόγο για «επαίσχυντη αδράνεια» της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία συμβάλλει στη ραγδαία αύξηση του αριθμού των νεκρών στην κεντρική Μεσόγειο, με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να χάνουν τη ζωή τους σε μια απελπισμένη προσπάθεια να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές.

Η νέα έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας περιγράφει λεπτομερώς τα ευρήματα των πρόσφατων επισκέψεων στην Ιταλία και τη Μάλτα, συμπεριλαμβανομένου ερευνητικού ταξιδιού σε ιταλικό πλοίο του πολεμικού ναυτικού. Οι συνεντεύξεις με επιζώντες από τα ναυάγια, με εμπειρογνώμονες και με τις αρχές, εκθέτουν, σύμφωνα με την οργάνωση, «την πραγματικότητα των κινδύνων που αντιμετωπίζουν όσοι δραπετεύουν από τον πόλεμο, τη δίωξη και τη φτώχεια, καθώς και τη θλιβερή ανταπόκριση» των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών.

«Καθώς η Ε.Ε. χτίζει όλο και υψηλότερα τείχη, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες διασχίζουν ολοένα και περισσότερο τη Μεσόγειο, σε μια απελπισμένη προσπάθεια να φτάσουν στις ευρωπαϊκές ακτές. Στοιβαγμένοι σε ετοιμόρροπες βάρκες από αδίστακτους λαθρεμπόρους, κάθε εβδομάδα εκατοντάδες παραπαίουν ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία», δήλωσε ο Τζον Νταλχούιζεν, διευθυντής της Δ.Α. για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

«Από την αρχή του έτους, περισσότεροι από 2.500 άνθρωποι πνίγηκαν ή εξαφανίστηκαν στη Μεσόγειο στο δρόμο από τη Βόρεια Αφρική. Η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοήσει την τραγωδία που εκτυλίσσεται στο κατώφλι της. Η ΕΕ και τα μέλη της πρέπει επειγόντως να διαθέσουν περισσότερα πλοία για έρευνα και διάσωση στην κεντρική Μεσόγειο, με τη σαφή εντολή να σώζουν ζωές στην ανοικτή θάλασσα καθώς και επαρκείς πόρους για το σκοπό αυτό», πρόσθεσε.

Οι συγκρούσεις και οι διώξεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, η οικονομική στέρηση και η σφράγιση των χερσαίων συνόρων στη νοτιοανατολική Ευρώπη, έχουν ωθήσει πολλούς ανθρώπους προς τη θάλασσα.

Υπάρχει επίσης μια σημαντική αύξηση των αφίξεων στα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία.

Λόγω της αποτελεσματικής σφράγισης των χερσαίων συνόρων με την Τουρκία, απόρροια των αυξημένων μέτρων ελέγχου των συνόρων, η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που φθάνουν στην Ελλάδα είναι εξαναγκασμένοι να ακολουθήσουν τις πιο επικίνδυνες θαλάσσιες διαδρομές. Κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του 2014, περισσότερα από 22.000 άτομα, τα περισσότερα των οποίων διέφευγαν από τη σύγκρουση στη Συρία και το Αφγανιστάν, έχουν φτάσει σε σκάφη μέσω αυτών των διαδρομών.

Μεταξύ του Αυγούστου 2012 και του Ιουλίου 2014 τουλάχιστον 210 άτομα, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών, έχασαν τη ζωή τους ή αναφέρθηκαν ως αγνοούμενοι στο Αιγαίο, ενώ, σύμφωνα με την Ελληνική Ακτοφυλακή, εκατοντάδες άνθρωποι διασώθηκαν κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο το 2014.

«Η Ελλάδα πρέπει να διασφαλίσει την πρόσβασή τους στις διαδικασίες ασύλου καθώς και τις κατάλληλες συνθήκες υποδοχής. Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να παρέχουν στην Ελλάδα όλη την απαραίτητη υποστήριξη», δήλωσε ο Ηλίας Αναγνωστόπουλος, Διευθυντής του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.

Το 2014, περισσότεροι από 130.000 πρόσφυγες και μετανάστες διέσχισαν παράτυπα τα νότια σύνορα της Ευρώπης από τη θάλασσα, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων πήραν το θαλάσσιο δρόμο από τη διαμελισμένη από τον πόλεμο Λιβύη. Σχεδόν όλοι τους διασώθηκαν από το ιταλικό ναυτικό.

Κίνδυνοι στη θάλασσα

Στην Ιταλία και τη Μάλτα, η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με περισσότερους από 50 πρόσφυγες και μετανάστες. Πολλοί είχαν παρόμοιες ιστορίες για τους κινδύνους που αντιμετώπισαν κατά το ταξίδι τους στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων ξυλοδαρμών και συνωστισμού. Κάποιοι από αυτούς είναι επιζώντες ναυαγίων ή άλλων θανατηφόρων περιστατικών.

Ο Μοχάμεντ, ένας 22χρονος από τη Δαμασκό της Συρίας, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Όταν φύγαμε από τη Λιβύη, ήμασταν 400 άτομα με περίπου100 ακόμα παιδιά. Έπρεπε να μπούμε σε βάρκες με κουπιά για να φτάσουμε στο μεγαλύτερο σκάφος. Στην αρχή δεν μπορούσα να δω το μεγάλο σκάφος, αλλά όταν το είδα, ήταν άθλιο. Δεν ήθελα να επιβιβαστώ, αλλά ο λαθρέμπορος με απείλησε με όπλο. Χρειάστηκαν δύο ώρες για να επιβιβαστούν όλοι. Περίπου στις 2 π.μ. άκουσα πυροβολισμούς. Μια βάρκα με ένοπλους άνδρες ήρθαν μπροστά από τη βάρκα μας. Προσπαθούσαν να σταματήσουν το σκάφος μας για περίπου τέσσερις ώρες. Πυροβόλησαν από πολλές πλευρές. Όταν ξημέρωσε, έφυγαν. Το κατεστραμμένο σκάφος ταλαντευόταν. Εμείς ρίξαμε όλες τις τσάντες μας στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των σωσιβίων - θέλαμε να ζήσουμε!»

Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των παράκτιων κρατών, ειδικά της Μάλτας και της Ιταλίας, επιδεινώνει ακόμα περισσότερο τους κινδύνους του ταξιδιού. Μακροχρόνιες διαφορές μεταξύ της Ιταλίας και της Μάλτας για τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους στην έρευνα και τη διάσωση μπορεί να έχουν στοιχίσει τις ζωές εκατοντάδων προσφύγων και μεταναστών στις 11 Οκτωβρίου του 2013, όταν μια μηχανότρατα που μετέφερε πάνω από 400 ανθρώπους βυθίστηκε στη μαλτέζικη ζώνη έρευνας και διάσωσης.

«Ανάγκη για μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου στην Ε.Ε.»

Η Διεθνής Αμνηστία  υποστηρίζει επίσης ότι ο κανονισμός του Δουβλίνου, κατά τον οποίο το κράτος - μέλος της Ε.Ε. στο οποίο έγινε η αρχική άφιξη είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου, δημιουργεί μια άδικη πίεση προς τις χώρες που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις διάσωσης, καθώς μεταφέρει τη μακροπρόθεσμη ευθύνη για την εκπλήρωση των αναγκών των αιτούντων ασύλου και παράτυπων μεταναστών.

Η έλλειψη επιμερισμού ευθυνών μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. αποθαρρύνει τα νότια ευρωπαϊκά κράτη, ιδιαίτερα τη Μάλτα, σύμφωνα με την οργάνωση, από το να δεχτούν πρόσφυγες και μετανάστες στα λιμάνια τους.