Τρεις εξειδικευμένοι ακαδημαϊκοί, με πείρα από τη συμμετοχή σε κοινοβουλευτικές επιτροπές σχετικής επεξεργασίας, μοιράζονται με το naftemporiki.gr σκέψεις και θέσεις αναφορικά με τις πιθανές τροποποιήσεις του υφιστάμενου εκλογικού νόμου. Προηγήθηκε η πρόταση της ΔΗΜΑΡ για την καθιέρωση εκλογικού συστήματος απλής αναλογικής.
Ηλίας Νικολακόπουλος
Καθηγητής Εκλογικής Κοινωνιολογίας
Πανεπιστήμιο Αθηνών
«Καταρχάς, προσωπικά δεν επιλέγω να χρησιμοποιώ τον όρο «απλή και άδολη» αναλογική. Στην πραγματικότητα, απλή αναλογική δεν υπάρχει σχεδόν πουθενά στον κόσμο, καθώς αποτελεί το πιο περίπλοκο εκλογικό σύστημα. Επιπλέον, κανένα εκλογικό σύστημα δεν είναι άδολο.
Πραγματικά απλό είναι το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο ουσιαστικά όποιος έρθει πρώτος σε ψήφους σχηματίζει και κυβέρνηση. Στην πράξη, σύστημα απλής αναλογικής νοείται μόνο στη μορφή που το συναντά κανείς στην Ολλανδία ή στο Ισραήλ (150 και 120 βουλευτές, αντίστοιχα). Εκεί η επικράτεια αποτελεί συνολικά μία εκλογική περιφέρεια και ως προς την εκπροσώπηση στη Βουλή υπάρχει η αναλογία των εδρών προς τις ψήφους (δεν τηρείται σταυρός προτίμησης αλλά λίστα). Σημείο αναφοράς του συγκεκριμένου συστήματος είναι ο κατακερματισμός του κομματικού συστήματος και η πρόθεση αυτό να αντιπροσωπεύεται κατά το δυνατό πιστότερα στη Βουλή.
Έπειτα, έχουμε αναλογικά συστήματα, όπως αυτά της Γερμανίας ή της Σουηδίας, όπου με τον ορισμό ενός ορίου (5% και 4%, αντίστοιχα), τηρείται η αναλογία της εκλογικής δύναμης των υπολοίπων κομμάτων. Η διαφορά με το υφιστάμενο ελληνικό εκλογικό σύστημα, το οποίο σε τελική ανάλυση δεν σέβεται την τοπική εκπροσώπηση, είναι ότι στις άλλες χώρες δεν αφαιρείται καμία έδρα (είτε σε μονοεδρική, είτε σε πολυεδρική περιφέρεια) την οποία έχουν αποσπάσει κόμματα που δεν υπερέβησαν το προβλεπόμενο όριο.
Συνεπώς, όπως είχε επισημάνει και η «επιτροπή Ραγκούση» το 2009, χρειάζεται να υπάρχουν ένας αριθμός βουλευτικών εδρών (είχαν προταθεί 120 με λίστα) που θα κατανέμεται σε επίπεδο ευρύτερης περιφέρειας, μέσω του οποίου θα υλοποιείται η αναλογία, και ένας -υπόλοιπος- αριθμός βουλευτικών εδρών (είχαν προταθεί 180 με σταυρό προτίμησης) οι οποίες θα προσκυρώνονται στην τοπική εκλογική περιφέρεια. Κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει αυτό το σύστημα να είναι λίγο πιο ευέλικτο, δηλαδή να προβλέπει όχι αποκλειστικά μονοεδρικές αλλά και ολιγοεδρικές περιφέρειες, ώστε να αποφεύγονται τεχνικές δυσκολίες.
Με αυτόν τον τρόπο, αφενός διασφαλίζεται και η αντιπροσωπευτικότητα και η τοπική εκπροσώπηση καιαφετέρου εισέρχεται στο εκλογικό σύστημα ο θεσμός της λίστας, που αποτελεί μερική απάντηση στο ζήτημα της εξάρτησης και του πολιτικού χρήματος.
Ωστόσο, εκτιμώ ότι αυτήν τη στιγμή δεν υπάρχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις αλλαγής του εκλογικού νόμου, διότι μέσα στο σημερινό πολωμένο πολιτικό σκηνικό η οποιαδήποτε πρόταση είτε από τη ΝΔ είτε από τον ΣΥΡΙΖΑ (σημειωτέον, απαιτούνται 200 ψήφοι, δηλαδή συναίνεση, για εφαρμογή στις επόμενες εκλογές) θα εισπράττεται από την άλλη πλευρά ως προσχηματική».
Γιώργος Σωτηρέλης
Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου
Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η απλή αναλογική, δηλαδή η κατανομή των βουλευτικών εδρών σε απόλυτη συνάρτηση με τα εκλογικά ποσοστά του εκάστοτε κόμματος, έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η εφαρμογή της θα πραγμάτωνε την αρχή της ισοδυναμίας της ψήφου, γεγονός το οποίο θα διασφάλιζε τη δημοκρατικότερη νομιμοποίηση του εκάστοτε εκλογικού αποτελέσματος. Έπειτα, όμως, όπως έχουμε δει και στην Ιταλία, υπάρχει ισχυρή πιθανότητα παραλυτικής ακυβερνησίας. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σκοπός των εκλογών στο κοινοβουλευτικό σύστημα δεν είναι απλώς η ανάδειξη βουλευτών αλλά και η συγκρότηση μιας βιώσιμης κυβέρνησης.
Συνεπώς, θεωρώ ότι η καλύτερη δυνατή λύση είναι η καθιέρωση μεν της απλής αναλογικής αλλά με την παράλληλη υπό όρους και υπό εξαίρεση πρόβλεψη να πριμοδοτείται με 30 έδρες ένας συνασπισμός κομμάτων ο οποίος συνολικά θα συγκεντρώνει ποσοστό 44-45% και θα διατηρεί προβάδισμα της τάξης του 2% από το δεύτερο κόμμα.
Σημαντική παράμετρος είναι επίσης η καθιέρωση λίστας έναντι σταυρού προτίμησης, ο οποίος ευθύνεται για φαινόμενα διαπλοκής ανάμεσα σε υποψήφιους βουλευτές και ψηφοφόρους.
Θανάσης Διαμαντόπουλος
Καθηγήτης Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
Πάντειο Πανεπιστήμιο
Θεωρώ ότι η εκλογή ενός μεγάλου ποσοστού βουλευτών σε μονοεδρικές περιφέρειες έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, υπό την έννοια ότι ο εκάστοτε βουλευτής είναι φορέας της πολιτικής πρότασης του κόμματος που τον στηρίζει και όχι μέρος ενός ψηφοδελτίου – «κουρελού». Επιπλέον, εκλείπει ο σταυρός προτίμησης με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Παράλληλα, θα χρειάζονται κάποιες έδρες εξομάλυνσης ή άλλες μεθοδεύσεις προκειμένου το σύστημα να αποκτά αναλογικότητα, όχι όμως στο σημείο της απλής αναλογικής, διότι κάτι τέτοιο θα κατακερμάτιζε τις πολιτικές δυνάμεις και θα εμπόδιζε τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Το υφιστάμενο μπόνους των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα είναι σήμερα παράλογο, δεδομένου της χαμηλής εκλογικής απήχησης των μεγάλων πολιτικών φορέων, οι οποίοι ωστόσο θα πρέπει σχετικά να ενισχύονται (με μία μικρότερη ή διαφορετική πριμοδότης ενδεχομένως στα 2-3 μεγαλύτερα κόμματα) προκειμένου να καταστεί ο τόπος κυβερνήσιμος.
Άλλωστε, υπάρχει και η λογική ενίσχυσης των συγγενών κομμάτων, δηλαδή να παίρνουν ένα μπόνους εδρών τα κόμματα που βρίσκονται σε δυνατότητα εκλογικής σύμπραξης και λαμβάνουν το 50% των ψήφων (μάλιστα στη Γαλλία ισχύει για κάποια κόμματα και ανά εκλογική περιφέρεια).
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]
