Άρχισε την Κυριακή στην Ίσλα Νέγρα, στις ακτές της κεντρικής Χιλής στον Ειρηνικό, η επιχείρηση εκταφής της σορού του χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούδα, ο οποίος είχε πεθάνει τον Σεπτέμβριο του 1973, μερικές ημέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα με επικεφαλής τον Αουγκούστο Πινοσέτ.

Η εκταφή διεξάγεται στα πλαίσια προσπάθειας να λυθεί το αίνιγμα σχετικά με τα αιτία του θανάτου του.

Ο Νερούδα, κατά την επίσημη εκδοχή, πέθανε από την επιδείνωση του καρκίνου του προστάτη από τον οποίο έπασχε την 23η Σεπτεμβρίου 1973, 12 ημέρες μετά την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας του Πινοσέτ, η οποία ανέτρεψε τον σοσιαλιστή πρόεδρο της Χιλής Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Ωστόσο, πρόσφατες μαρτυρίες θέτουν εν αμφιβόλω αυτή την εκδοχή, κάνοντας λόγο για δολοφονία η οποία διαπράχθηκε από τη δικτατορία προκειμένου να μην καταστεί ο κομμουνιστής Νερούδα ένας αντιφρονών με μεγάλο κύρος στο εξωτερικό.

Μετά τις πρώτες εργασίες της εκταφής, ομάδα χιλιανών και ξένων ιατροδικαστικών επρόκειτο να προχωρήσει εντός της Δευτέρας στη λήψη δειγμάτων από το λείψανο του ποιητή και διπλωμάτη καριέρας, υπό την επίβλεψη του δικαστή Μάριο Καρόσα, ο οποίος χειρίζεται την υπόθεση.

Η εκτίμηση ότι επρόκειτο για δολοφονία είχε υποστηριχτεί εξαρχής από οικείους και συνεργάτες του παγκοσμίως γνωστού λογοτέχνη και, αφού ανέκυψαν και άλλες μαρτυρίες και ιατρικές εκθέσεις, η δικαιοσύνη της Χιλής διέταξε την εκταφή των οστών του Νερούδα.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Χιλής, το οποίο δηλώνει πεισμένο ότι ο ποιητής είχε δολοφονηθεί από τη στρατιωτική χούντα, είχε προσφύγει στην δικαιοσύνη τον Δεκέμβριο ζητώντας να γίνει εκταφή και έρευνα.

«Ο Νερούδα δολοφονήθηκε», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μανουέλ Αράγια, 65 ετών, ένα νεαρό τότε μέλος του ΚΚ Χιλής, ο οποίος είχε οριστεί από τον κομματικό μηχανισμό οδηγός και προσωπικός βοηθός του συγγραφέα.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Πάμπλο Νερούδα πέθανε μερικές ώρες αφού του έγινε μια μυστηριώδης ένεση στην κλινική Σάντα Μαρία στο Σαντιάγο, όπου νοσηλευόταν.

Ο Νερούδα, ο οποίος είχε τιμηθεί με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας δύο χρόνια νωρίτερα, αισθανόταν ότι η ζωή του αντιμετώπιζε άμεση απειλή μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα και ήθελε να φύγει από τη χώρα.

«Δεν διέτρεχε άμεσο κίνδυνο»

Σύμφωνα με το πιστοποιητικό θανάτου του ποιητή το οποίο εξέτασε το Γαλλικό Πρακτορείο, ως αιτία αναφέρεται μια «καρκινική καχεξία», κατάσταση ακραίου πρωτεϊνο-θερμιδικού υποσιτισμού και μεγάλης αδυναμίας.

Ωστόσο άνθρωποι οι οποίοι είχαν δει τον Νερούδα τις ημέρες πριν τον θάνατό του ανέφεραν ότι τους δήλωσε πως δεν διέτρεχε άμεσο κίνδυνο.

«Ήξερα ότι ήταν ήδη άρρωστος, αλλά δεν ήταν σκελετωμένος, ούτε κατατονικός. Αλλιώς δεν θα επεδίωκα να του εξασφαλίσω μια θέση σε ένα αεροπλάνο εννιά ώρες αργότερα», είχε θυμηθεί ο μεξικανός πρώην πρεσβευτής Μαρτίνες σε συνέντευξη του τον Ιούνιο του 2011.

Ο πολυβραβευμένος χιλιανός λογοτέχνης βρίσκεται θαμμένος σε κρύπτη στο πλευρό της τρίτης και τελευταίας συζύγου του, Ματίλντα Ουρούτια, στον κήπο του σπιτιού του στην Ίσλα Νέγρα, 120 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας της Χιλής, Σαντιάγο.

Περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι έχασαν επιβεβαιωμένα τη ζωή τους ή εξαφανίστηκαν στη Χιλή κατά την διάρκεια της 17χρονης χούντας υπό το στρατηγό Αουγκούστο Πινοσέτ, μεταξύ του 1973 και του 1990.