Ζωντανεύοντας στη θεατρική σκηνή έναν ήρωα με σπάνιο αγωνιστικό πνεύμα για την ελευθερία και τη δημοκρατία, η Ελένη Ερήμου μάς μιλά για την παράσταση «Ωδή στον Αλέξανδρο Παναγούλη».

Φως σε όλες τις πτυχές του Αλέκου Παναγούλη, ο οποίος με τόσο πάθος πάλεψε για τα ιδανικά του, επιχειρεί να ρίξει η θεατρική παράσταση που παρουσιάζεται σε κείμενο και σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, το Σάββατο 30 Μαρτίου, στις 9 το βράδυ.  Η Ελένη Ερήμου μεταμορφώνεται, για να ξετυλίξει την ιστορία του πάνω στη σκηνή, και μιλά για τον σπουδαίο αυτόν άνθρωπο και την «τραγική παράσταση» της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.

Πού βασίζεται η παράσταση;

Στην ηρωική, πολιτική και ποιητική προσωπικότητα του Αλέξανδρου Παναγούλη. Το έργο είναι βασισμένο στο βιβλίο του Κώστα Μαρδά, «Αλέξανδρος Παναγούλης - Πρόβες θανάτου», που διασκεύασε και σκηνοθέτησε ο Δήμος Αβδελιώδης,  δίνοντάς του θεατρική μορφή και τοποθετώντας τον ήρωα στο πάνθεον των ηρώων της αρχαιότητας. Ένας σύγχρονος Προμηθέας…

Πώς θα περιγράφατε τον Αλέξανδρο Παναγούλη;

Δεν περιγράφεται με λέξεις, γιατί είναι μια ηρωική μυθική μορφή με τεράστιο ανάστημα. Μιλούν οι πράξεις του. Ένας, αυτός, σύγχρονος αρμόδιος υποψήφιος τυραννοκτόνος - δεν είχε Αριστογείτονα – κατάφερε και ντρόπιασε τους ξενοκίνητους δυνάστες του λαού μας. Στάθηκε όρθιος απέναντι στις δυνάμεις του σκότους. Στις φυλακές δε λύγισε, στα βασανιστήρια άντεξε, χωρίς  καν να δακρύσει. Εκεί, στα φριχτά δεσμά του, έμεινε όρθιος με τα ιδανικά του. Με τη στάση του, έσωσε την τιμή και την αξιοπρέπεια όλων των Ελλήνων. Κανένας δεν τον έφτασε στον ηρωισμό.

Τι θαυμάζετε περισσότερο στην προσωπικότητά του;

Τον αδάμαστο χαρακτήρα του, το θάρρος και την τόλμη του, την αυτοθυσία του. Στο βιβλίο «Ένας άνδρας» της Οριάνα Φαλάτσι, στην ερώτησή της: «Τί θα πει να είσαι άνδρας;», ο Αλέκος απάντησε: «Θα πει να έχεις  κουράγιο, αξιοπρέπεια, θα πει να πιστεύεις στην ανθρωπιά, θα πει να αγαπάς, χωρίς να επιτρέπεις στην αγάπη να γίνεται άγκυρα, θα πει να αγωνίζεσαι και να νικάς». Θεωρούσε την ελευθερία ύψιστο αγαθό, γιατί συναρτάται με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, ως ανθρώπου. Ήταν ένας ιδεολόγος πνευματικός  άνθρωπος, και όπως γράφει ο Βασίλης Βασιλικός: «Πνευματικός άνθρωπος είναι αυτός, που παίρνει μια κοινωνική, ιδεολογική και πολιτική στάση  απέναντι στα προβλήματα της χώρας του και της γενιάς του».

Πώς ξετυλίγετε την ιστορία του επί σκηνής;

Μέσα από την αφήγηση της  Αθηνάς Παναγούλη, μητέρας του Αλέκου, ξετυλίγεται η ιστορία της νεότερης Ελλάδας και, ειδικά, η περίοδος της Χούντας των Συνταγματαρχών έως την 1η Μάη του ’76,  που «πέταξε» ο Αλέξανδρος μετά από ένα «περίεργο» αυτοκινητικό δυστύχημα. Η Αθηνά, αυτή η αγιασμένη παρουσία - δεν είναι τυχαίο, που και οι τρεις της γιοί αφοσιώθηκαν στον αγώνα για τη δημοκρατία -, βρίσκεται πίσω από τον ήρωα. Την ίδια ώρα, προβάλλονται σκηνές από τον «Προμηθέα Δεσμώτη» και ακούγονται τραγούδια με την υπέροχη φωνή του Παντελή Θαλασσινού, σε μουσική Βαγγέλη Γιαννάκη, με πέντε μουσικά όργανα επί σκηνής.

Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η ζωή στη χώρα μας;  Κάνουμε ανάλογες «πρόβες»; 

Η Ελένη Ερήμου: «Κάνουμε καθημερινές «πρόβες θανάτου» και το αποτέλεσμα αυτών των προβών το βλέπουμε συνεχώς μπροστά μας».

Δυστυχώς, κάνουμε καθημερινές «πρόβες θανάτου» και το αποτέλεσμα αυτών των προβών το βλέπουμε συνεχώς μπροστά μας. Μια τραγική παράσταση: η οικονομική εξαθλίωση, οι αυτοκτονίες, οι χιλιάδες των ανέργων, οι συνάνθρωποί μας που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχιας, η προσβλητική παρουσία στη χώρα μας των αντιπροσώπων του ΔΝΤ και των γερμανών αξιωματούχων… Αυτοί που κυβερνούν ας πάρουν το παράδειγμα «εκείνου» και ας μας δώσουν πίσω το φως της ελευθερίας. Μέσα μου, όπως και σε πολλούς Έλληνες, πιστεύω γεννιέται το ερώτημα: Δεν υπάρχει σήμερα ένας Παναγούλης;

Τι πιστεύετε ότι μπορούμε να μάθουμε από αυτήν τη δοκιμασία – εμπειρία;

Πρέπει να πιστέψουμε σε όλες εκείνες τις «απολεσθείσες αξίες». Να πιστέψουμε αυτό που είπε ο Αλέκος: «Η ελευθερία είναι πρώτα καθήκον και μετά δικαίωμα». Η μνήμη του να είναι ένα φωτεινό παράδειγμα, ένα μεγάλο ηθικό στήριγμα, σήμερα περισσότερο από ποτέ, γιατί το έχουμε ανάγκη.

Πόσο ανοιχτοί και έτοιμοι είμαστε να αφουγκραστούμε τα μηνύματά της και να επαναπροσδιοριστούμε;

Σε αυτήν την περίοδο ισοπέδωσης των πάντων (ιδεών, αξιών), είναι πολύ δύσκολο κανείς να είναι  έτοιμος και ανοιχτός να αφουγκραστεί οτιδήποτε. Σαν πολίτες, δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών. Ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί πρέπει να αντιδράσουμε. Από αυτήν την ανάγκη ευθύνης απέναντι στον εαυτό μου επέλεξα να ανεβάσω αυτό το έργο, με τον «ήρωα» που με είχε σημαδέψει από τα φοιτητικά μου χρόνια, τότε που έφευγα από τη δραματική σχολή και πήγαινα στην Πάντειο,  για να παρακολουθήσω το μάθημα της Δημόσιας Οικονομίας, στην κατάμεστη από φοιτητές αίθουσα, όπου δίδασκε ο Καθηγητής Σάκης Καράγιωργας.

Ποια είναι η πιο αισιόδοξη σκέψη σας για το μέλλον;

Το φως να νικήσει το σκοτάδι και ένας καινούργιος δρόμος να βρεθεί, έστω και τώρα. Και όπως έγραψε σε ένα ποίημά του ο Αλέξανδρος Παναγούλης: «Μόνο το πέρασμα στην περιοχή της δράσης φέρνει μαζί του την ελπίδα της αυγής».

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο – σκηνοθεσία - επιμέλεια σκηνικού χώρου: Δήμος Αβδελιώδης, τραγούδι: με τη φωνή του Παντελή Θαλασσινού, μουσική: Βαγγέλης Γιαννάκης, εικαστική παρέμβαση - ενδυματολογική επιμέλεια: Αριστείδης Πατσόγλου. Ερμηνεία: Ελένη Ερήμου. Κινηματογραφημένες σκηνές: διεύθυνση φωτογραφίας: Φίλιππος Κουτσαυτής, εικαστική παρέμβαση - ενδυματολογία: Αριστείδης Πατσόγλου, ήχος: Αντώνης Σαμαράς, μοντάζ: Σπύρος Κόκκας, μείξη: Βαγγέλης Φάμπας. Εμφανίζονται οι ηθοποιοί: Γιώργος Φλωράτος, Γιώργος Ζιόβας, Ανδρέας Καρακόττας, Γιώργος Νικόπουλος, Βασίλης Σπυρόπουλος, Δανάη Ρούσσου, Ρένα Κυπριώτη, Κέλλυ Αλεξοπούλου, Παρασκευή Δαμάσκου, Φίλια Δελαγραμμάτικα, Σοφία Δελλαπόρτα, Τζούλια Διαμαντοπούλου, Μάργκω Καραγιάννη, Ηρώ Κασσινδράκη, Νίκη Λεωνίδου, Δήμητρα Κωτίδου.

Πληροφορίες

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης – αίθουσα: Θέατρο, Πειραιώς 206, Ταύρος – Αθήνα, τηλ.: 210 3418550. Διάρκεια παράστασης: 85 λεπτά.

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης

[email protected]