Τον Ιούνιο, όλα έμοιαζαν να πηγαίνουν καλά. Ο πρόεδρος Πούτιν γινόταν δεκτός σαν τσάρος από τη βασίλισσα της Αγγλίας, η Ρωσία υπερηφανευόταν για μια πολιτική σταθερότητα χωρίς προηγούμενο, ο ρυθμός ανάπτυξης το πρώτο εξάμηνο του έτους έφτανε το 7,2%, οι επενδύσεις ξεπερνούσαν κατά πολύ τα διαφεύγοντα κεφάλαια. Πέντε χρόνια μετά τη μεγάλη κρίση του Αυγούστου του 1998, η εμπιστοσύνη επανερχόταν επιτέλους στη Ρωσία.
Eνα μήνα αργότερα, το οικοδόμημα τρίζει ξανά. Οι επενδυτές κάνουν πίσω, οι αναλυτές και οι διπλωμάτες διερωτώνται τι συμβαίνει. Ποια είναι η πραγματική εξουσία του Πούτιν; Ο πρώην αρχηγός της KGB που έγινε πρόεδρος ελέγχει πράγματι το Κρεμλίνο; Αν ναι, πώς ανέχεται μια επίθεση εναντίον του ισχυρότερου επιχειρηματία της χώρας, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρή οικονομική αποσταθεροποίηση; Αν όχι, ποιος «κάνει παιχνίδι»;
Και μόνο το γεγονός ότι τίθενται αυτές οι ερωτήσεις δείχνει την απόσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην εικόνα που έχει φτιάξει ο Πούτιν για μια χώρα που υποτίθεται πως ακολουθεί το δρόμο της δημοκρατίας. Ο ρώσος πρόεδρος είχε καταφέρει να πείσει τους ευρωπαίους και αμερικανούς συνομιλητές του ότι η Ρωσία έχει γίνει μια χώρα σαν όλες τις άλλες. Η υπόθεση Yukos αποκαλύπτει όμως μια άλλη αλήθεια.
Η σύλληψη του δεξιού χεριού του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, που διευθύνει τη δεύτερη σε μέγεθος πετρελαϊκή εταιρεία της χώρας, και η απόφαση του εισαγγελέα να διατάξει τη διεξαγωγή επτά ερευνών κατά της εταιρείας δείχνουν ότι στη χώρα αυτή τίποτα δεν είναι ανεξάρτητο: ούτε η δικαιοσύνη ούτε τα μέσα ενημέρωσης. Εκτός από τους άμεσα ενδιαφερομένους, κανείς δεν γνωρίζει ποιος δίνει τις εντολές.
Ο Χοντορκόφσκι δεν είναι βέβαια αθώα περιστά. Η περιουσία του, που είναι η μεγαλύτερη στη Ρωσία και ανέρχεται σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό Fortune σε 7,2 δισεκατομμύρια δολάρια, οικοδομήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του '90, όταν οι πιο φιλόδοξοι και οι πιο αδίστακτοι Ρώσοι απέκτησαν για ένα κομμάτι ψωμί τα κρατικά αγαθά ύστερα από μια σκοτεινή διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων.
Σε αυτή την εποχή παραπέμπει και η σύλληψη του Πλάτον Λεμπέντεφ, συνεργάτη του Χοντορκόφσκι. Να σημαίνει λοιπόν αυτό ότι η σιωπηρή συμφωνία που συνήψε ο Πούτιν με τους ολιγάρχες όταν ανέλαβε την εξουσία ανήκει πλέον στο παρελθόν;
Στα τέλη του περασμένου Μαϊου, μια μυστηριώδης έκθεση κυκλοφόρησε στη Μόσχα, σύμφωνα με την οποία η χώρα επρόκειτο να δεχθεί ένα κτύπημα από τους ολιγάρχες. «Είτε θα αποπειραθούν στο προσεχές μέλλον να εκδιώξουν τον Πούτιν από την εξουσία, είτε εκείνος θα τους συντρίψει χρησιμοποιώντας ολόκληρο τον κατασταλτικό μηχανισμό της κυβέρνησης», ανέφερε εκείνη η έκθεση.
Η επίθεση εναντίον της Yukos φαίνεται πως αποτελεί την πρώτη φάση αυτής της εκστρατείας, που σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές έχει εκλογικούς σκοπούς. Τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα γίνουν βουλευτικές εκλογές στη Ρωσία, και τον ερχόμενο Μάρτιο θα εκλεγεί νέος πρόεδρος. Οπως λοιπόν το 1995 ο Γέλτσιν είχε χρησιμοποιήσει τους κομμουνιστές ως «μπαμπούλα» για να επανεκλεγεί, όπως το 2000 ο Πούτιν είχε χρησιμοποιήσει την Τσετσενία, έτσι και τώρα θα χρησιμοποιήσει ως αποδιοπομπαίο τράγο τους ολιγάρχες.
Ισως αυτοί οι αναλυτές να έχουν δίκιο. Οπως γράφει όμως η Μαρί-Πιερ Σιτίλ στη «Le Monde», η μάχη ανάμεσα στον Χοντορκόφσκι και στη ρωσική εξουσία έχει και μια προσωπική διάσταση. Ο 40χρονος επιχειρηματίας προσπαθεί να εισαγάγει στη Ρωσία επιχειρηματικά ήθη της Δύσης. Τον Απρίλιο, ανακοίνωσε ότι μέχρι τα τέλη του χρόνου η εταιρεία του θα συγχωνευτεί με τη Sibneft, πέμπτη σε μέγεθος πετρελαϊκή εταιρεία της Ρωσίας, ώστε να δημιουργηθεί ο τέταρτος πετρελαϊκός κολοσσός στον κόσμο. Ο πρόεδρος της Yukos υποστηρίζει επίσης τη συνεργασία της Ρωσίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες θέλει να προμηθεύσει με πετρέλαιο. Μάχεται εναντίον του μονοπωλίου στη μεταφορά πετρελαίου, πολλαπλασιάζοντας τα σχέδια κατασκευής πετρελαιαγωγών. Απαιτεί να έχουν οι ξένοι επενδυτές τα ίδια δικαιώματα με τους Ρώσους στους τομείς του πετρελαίου και των μεταλλευμάτων. Ιδρυσε μια διεθνή φιλανθρωπική οργάνωση, στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας συμμετέχουν προσωπικότητες, όπως ο Χένρι Κίσινγκερ. Και ανακοίνωσε ότι χρηματοδοτεί δύο κόμματα, το Yabloko και την Ενωση Δυνάμεων της Δεξιάς, που δεν ανήκουν στον κυβερνητικό συνασπισμό.
Ολα αυτά είναι πολλά για έναν άνθρωπο, σε μια χώρα που ζει από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και αρνείται να εγκαταλείψει τα μονοπώλιά της. Το κράτος δεν βλέπει με καλό μάτι τη δημιουργία ενός ιδιωτικού κολοσσού στο χώρο του πετρελαίου, ενώ η ρωσική εξουσία δεν ανέχεται έναν άνθρωπο που γυρίζει στα κανάλια και επαναλαμβάνει ότι κάθε πολίτης όχι μόνο έχει δικαίωμα, αλλά και χρέος να συμμετέχει στην πολιτική ζωή. Οι άλλοι ολιγάρχες, που ζηλεύουν τις επιτυχίες του Χοντορκόφσκι, τρίβουν τα χέρια τους με τις περιπέτειές του, μη αναλογιζόμενοι προφανώς ότι η ίδια τύχη περιμένει κι εκείνους.
Ενα μέρος της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, ανησυχεί για τις επιπτώσεις αυτής της ιστορίας. Ο ρώσος πρόεδρος όμως παραμένει σιωπηλός.
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ
