«O Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει υπηρετήσει καλά την ανθρωπότητα τα τελευταίας 58 χρόνια. Αλλά ποτέ δεν υπήρξε τέλειος, και μάλλον έχει έρθει η ώρα να τον βελτιώσουμε», επισημαίνει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν σε μήνυμά του για την Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών.
«Eχω καλέσει όλες τις κυβερνήσεις να το σκεφτούν αυτό, ενώ διορίζω μια επιτροπή σοφών για να κάνει προτάσεις», σημειώνει ο κ. Ανάν και προσθέτει: «Στο τέλος, οι κυβερνήσεις είναι που θα αποφασίσουν. Αλλά θα μπουν στον κόπο να φθάσουν σε μια συμφωνία μόνο αν εσείς, οι λαοί, τους πείτε ξεκάθαρα τι περιμένετε, σε τι είδους κόσμο θέλετε να ζήσετε. Και πιστεύω ότι αν επιμένετε να ακουστούν οι φωνές σας, αρκετά δυνατά και αποφασιστικά, θα μπορέσουμε σίγουρα να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση και να χτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο που θα βασίζεται στο κράτους δικαίου».
Ιστορικό πλαίσιο
Η αποτυχία της Κοινωνίας των Εθνών-ΚΤΕ (League of Nations), του πρώτου διεθνούς οργανισμού διατήρησης της ειρήνης και ειρηνικής διευθέτησης των διεθνών διαφορών (1919-1945) και ο πόλεμος των συμμαχικών δυνάμεων εναντίον των δυνάμεων του Αξονα, προκάλεσαν έντονο προβληματισμό μεταξύ των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, ΕΣΣΔ, Κίνα) για τη φύση της μεταπολεμικής διεθνούς κοινωνίας.
Οι πρωτοβουλίες ίδρυσης ενός διεθνούς οργανισμού για την προάσπιση της ειρήνης ξεκίνησαν με τη Διασυμμαχική Δήλωση της 12ης Ιουνίου 1941 από τις συμμαχικές δυνάμεις, εν συνεχεία με τον Χάρτη του Ατλαντικού (14 Αυγούστου 1941) και τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών (1 Ιανουαρίου 1942) όπου χρησιμοποιήθηκε επίσημα για πρώτη φορά ο όρος «Ηνωμένα Εθνη». Στο ίδιο πλαίσιο πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Μ. Βρετανίας, της Ρωσίας και της Κίνας στη Μόσχα (Οκτώβριος 1943) και την Τεχεράνη (Δεκέμβριος 1943), προκειμένου να προωθηθεί περαιτέρω η ιδέα. Οι πρώτες ολοκληρωμένες προτάσεις, γνωστές ως Προτάσεις του Dumbarton Oaks, οι οποίες περιελάμβαναν ένα σχέδιο του υπό ίδρυση οργανισμού, συζητήθηκαν μεταξύ των «4» στα τέλη του 1944, ενώ κατά τη Διάσκεψη της Γιάλτας (Φεβρουάριος 1945) συμφωνήθηκε η διαδικασία ψηφοφορίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και η αρχή του δικαιώματος αρνησικυρίας (veto).
To τελικό σχέδιο του Οργανισμού προωθήθηκε προς μελέτη σε 50 κυβερνήσεις, (n Πολωνία, που δεν εκπροσωπήθηκε στις εργασίες της Διάσκεψης, υπέγραψε αργότερα και έγινε το 51ο ιδρυτικό μέλος),
οι οποίες κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης του San Francisco (21 Απριλίου-26 Ιουνίου 1945) επεξεργάστηκαν την τελική μορφή του και στις 26 Ιουνίου 1945, ενέκριναν ομόφωνα και προσυπέγραψαν το κείμενο του Χάρτη, βάσει του οποίου ιδρύθηκε ο ΟΗΕ.
Ο Χάρτης διαπνέεται από την πρωτοποριακή -για την εποχή- άποψη ότι ένα διεθνές σύστημα, για να είναι σταθερό, πρέπει να λαμβάνει υπ'όψιν τις απαιτήσεις όχι μόνο της διεθνούς ασφάλειας που προσδιορίζεται με καθαρά στρατιωτικούς όρους, αλλά επίσης και της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Χάρτης, ο οποίος συνιστά το Σύνταγμα του Οργανισμού, αποτελείται από το Προοίμιο και 111 άρθρα και καθορίζει την καταστατική βάση οργάνωσης και λειτουργίας του.
Η 24η Οκτωβρίου 1945, ημερομηνία κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ ο Χάρτης, θεωρείται και ημέρα ίδρυσης του ΟΗΕ http://www.un.org/ . Ο Οργανισμός σήμερα αριθμεί συνολικά 191 κράτη με την ιδιότητα του πλήρους μέλους, ενώ παράλληλα ένας σημαντικός αριθμός κρατών, εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και διεθνών οργανισμών εκπροσωπούνται στον ΟΗΕ με το καθεστώς του παρατηρητή.
