ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επαναλαμβάνεται η συνεδρίαση που έχει διακοπεί. Εσείς κάνετε μία αγιογραφία μιας Οργάνωσης στην οποία ο πελάτης σας δεν μετέχει.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ναι κ. Πρόεδρε, το περίμενα ότι θα το ακούσω αυτό το ερώτημα σε σας.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Με προβληματίζει λίγο.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Αλλά δεν θα πρέπει να σας προβληματίζει.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επικουρικά τα λέτε αυτά.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Όχι, ούτε επικουρικά τα λέω κ. Πρόεδρε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πέστε τώρα τα κύρια.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ο δικός μας ο ρόλος ως συνηγόρων δεν είναι ρόλος τζου-μποξ, δεν είναι ρόλος να αναπαράγουμε κατά την διάρκεια της αγόρευσής μας αυτό που έχει πει ο εντολέας μας στην απολογία του. Ο δικός μας ο ρόλος είναι σεβόμενοι την υπερασπιστική θέση του εντολέα μας να αναπτύξουμε τα επιχειρήματα από την αποδεικτική διαδικασία. Θα ήταν ευχερές ενδεχομένως να παραμείνουμε?..
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου) Μήπως είστε εκτός εντολής;
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Δεν είμαι εκτός εντολής και αυτό το κρίνει μόνο ο κ. Γιωτόπουλος που είναι παρών και κανείς άλλος. Αυτό το κρίνει μόνο ο κ. Γιωτόπουλος και θα παρακαλούσα κ. Πρόεδρε και η δική μου συνείδηση κ. Εισαγγελεύ το κρίνει αυτό. Όταν θα πάω εγώ το βράδυ να κοιμηθώ όταν θα έχω τελειώσει εγώ πρέπει να ξέρω ότι έχω κάνει την δουλειά μου όπως όφειλα να την κάνω. Από κει και πέρα εσείς θα ακούστε τα, αξιολογείστε τα και αποφασίστε ότι θέλετε.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Προχωράμε.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Βεβαίως προχωράμε διότι θα μπορούσα να πάρω την απολογία του κ. Γιωτόπουλου να την διαβάσω και να πω τελείωσε η δουλειά μου, πολύ καλά θα ήταν. Δεν είναι έτσι και το ξέρετε πολύ καλά.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου)
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Κάνετε λάθος. Στο έμμεσα που λέτε κάνετε λάθος. Τι έμμεσα; Κατηγορείτε έναν άνθρωπο ότι είναι ηθικός αυτουργός στην δράση μελών μιας Οργάνωσης. Δεν θα μιλήσουμε τι ήταν αυτή η Οργάνωση; Δεν θα το πούμε; Θα το αφήσουμε αυτή η Οργάνωση ότι είναι μαφία και ότι λειτούργησε ηθικός αυτουργός σε Οργάνωση μαφίας; Δεν θα σας εξηγήσουμε; Και όταν θα θέσουμε το θέμα εάν ήταν αποφασισμένα τα μέλη κι αν λειτουργεί η ηθική αυτουργία σε αυτήν την Οργάνωση θα το αφήσουμε έτσι; Τι λέτε δηλαδή; Δεν καταλαβαίνω τι λέτε;
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: (εκτός μικροφώνου)
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ανοιχτά έχουμε μιλήσει κ. Εισαγγελεύ, πολύ ανοιχτά έχουμε μιλήσει. Την άποψη αυτή την είχατε διαμορφώσει προτού ανεβείτε στην Έδρα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σας παρακαλώ πάρα πολύ.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Είναι αυτό που δεν ακούσατε αυτό που σας διάβασα ότι η δίκη για τον Γιωτόπουλο έγινε πριν καν αρχίσει. Αυτή την άποψη μεταφέρετε με αυτό που μου λέτε διότι ότι και να δεχθείτε εδώ έχουμε κατηγορίες, αυτοτελείς κατηγορίες που πρέπει να αποδεχθούν συρρέουσες κατηγορίες και θα πρέπει ως Δικαστήριο να τα αξιολογήσετε. Λοιπόν δεν είναι δυνατόν να μου λέτε με προκατασκευασμένες απόψεις ότι εγώ έρχομαι εδώ και δεν κάνω καλά την δουλειά μου. Κάνετε λάθος.
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Οκτώ μήνες είμαστε εδώ πέρα.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Εγώ πού είμαι; Αλλού είμαι;
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ: Όλοι είμαστε εδώ.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μπορούμε να συνεχίσουμε.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Κριτής του δικού μου έργου είναι η συνείδησή μου και ο κ. Γιωτόπουλος, αυτά τα δύο.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ασφαλώς.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Εσείς θα κρίνετε αυτά που θα σας πω και από κει και πέρα λάβετέ τα ή μην τα λαμβάνετε υπόψη σας.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εμείς πάντως θα τα ακούσουμε όλα όσα πείτε.
Κ. ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: Εγώ προσπαθώ να τα ακούτε και ευχάριστα. Να συνεχίσω κ. Πρόεδρε με το θέμα του αρχηγού της διεύθυνσης της ομάδας. Να επισημάνω ότι η έννοια του αρχηγού είναι κοινωνιολογική. Ερευνάται στα πλαίσια διερεύνησης του ομαδικού φαινομένου και της λειτουργίας των ομάδων. Ειδικότερα δε έχει διερευνηθεί και από την κοινωνική ψυχολογία η οποία ως επιστήμη μελετά και την ψυχολογία των ομάδων.
Ο ποινικός νόμος δεν μιλά για αρχηγό. Μιλά για ηθικό αυτουργό ο οποίος μπορεί να υπάρχει είτε έχουμε ομάδα είτε δεν έχουμε. Συνεπώς η έννοια του ηθικού αυτουργού είναι άλλης ποιοτικής τάξεως και ευρύτερης έννοιας του αρχηγού και κατά το πλάτος και κατά το βάθος αν θελήσουμε να την συγκρίνουμε. Τέμνονται αλλά δεν ταυτίζονται.
Θα ήθελα να υπογραμμίσω στο Δικαστήριό σας και να το υπογραμμίσω και στον κ. Εισαγγελέα ότι οι κοινωνιολόγοι και οι κοινωνικοί ψυχολόγοι ή άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται με το ομαδικό φαινόμενο έχουν πλήρη εκ του Συντάγματος ελευθερία να ορίζουν ποιος είναι αρχηγός και ποια είναι η έννοια του αρχηγού και της τυχόν δεσποζούσης προσωπικότητας σε μία ομάδα.
Εσείς όμως, το Δικαστήριό σας τέτοια ελευθερία εκ του Συντάγματος δεν έχετε για την έννοια του ηθικού αυτουργού. Εσείς οφείλεται μόνο να ερμηνεύσετε και να εφαρμόσετε ορθά το νόμο και θα έλεγα να τον εφαρμόσετε και ακριβοδίκαια και μόνο ότι λέει ο νόμος ότι είναι ηθικός αυτουργός μπορείτε να πείτε και τίποτα πλέον αυτού.
Να θυμίσω ότι για δημιουργό, αρχηγό ή ηθικό αυτουργό τρομοκρατικής ομάδας μιλούσε ο νόμος 1916/90 στο άρθρο 1 παράγραφος 2 ο οποίος και καθόριζε διαφορετική βαρύτερη ποινή για ποινή δηλαδή ισόβιας κάθειρξης για τον αρχηγό. Είναι προφανές ότι προκρίθηκε κατά την θέσπιση του 2928/2001 η λύση της μη πρόβλεψης για αρχηγό γιατί κρίθηκε. Έτσι το ερμηνεύω εγώ, ότι ο τρόπος ή το μοντέλο λήψεως αποφάσεων μέσα στην ομάδα δεν ασκεί καμία ουσιώδη επιρροή για την στοιχειοθέτηση του αδικήματος αρκεί να διαμορφώνεται η πεποίθηση του μέλους για τον κάθε συμμέτοχο την ομάδα. Αυτό αρκεί για την καταδίκη όλων στο πλαίσιο της ποινής που ο νόμος προβλέπει για το αδίκημα της συμμετοχής μιλώντας.
Θα έλεγα λοιπόν ότι είναι λάθος να ψάχνετε για αρχηγός της Οργάνωσης δηλαδή για ένα στοιχείο που δεν το προβλέπει ο νόμος. Και τούτο παρά το γεγονός που ισχυρίζομαι και θα σας αποδείξει ότι ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος δεν ήταν ιδρυτής ούτε μέλος, ούτε πολύ περισσότερο αρχηγός της 17Ν.
Το ζητούμενο δηλαδή της δίκης εδώ κ.κ. Δικαστές είναι αν ήταν μέλος της Οργάνωσης από 1975 ο Γιωτόπουλος έως το 2002 κι αν ήταν μέλος, αν συνδέεται και πώς με τις πράξεις της κατηγορίας από το 1983 και εντεύθεν, αν δηλαδή υπήρξε συμμετοχική του δράση με την έννοια της ηθικής αυτουργίας που έχει σαφή και συγκεκριμένη έννοια κατά το άρθρο 46 επόμενα του Ποινικού Κώδικα για τα αδικήματα που κατά το κατηγορητήριο αποδίδονται στους παρόντες κατηγορουμένους.
Λέγοντας την βασική μου θέση λοιπόν για την ομάδα και για το φαινόμενο το οποίο έχετε θα σας έλεγα λοιπόν ότι η 17Ν ήταν για την Ελλάδα της μεταπολίτευσης του 1975 και μετά εξωθεσμική, αντικαθεστωτική Αριστερή ιδεολογική ομάδα με μέλη που κατά την εσωτερική τους πεποίθηση ήταν στρατευμένα στον ένοπλο αγώνα για την σοσιαλιστική αλλαγή της κοινωνίας μας, μέλη που συγκρούστηκαν έμπρακτα με το νόμο χωρίς να επιδιώκουν υλικό όφελος με βάση τις επιταγές της δικής τους εσωτερικής ηθικής που την επικαλούν ηθική του κοινωνικού επαναστάτη, ηθική του λαϊκού αγωνιστή για το όραμα του σοσιαλισμού με αυτοδιαχείριση.
Αυτό έλεγαν οι προκηρύξεις, τα κείμενα της Οργάνωσης και τίποτε πέραν αυτού που έλεγαν οι προκηρύξεις δεν είναι η 17Ν. Εδώ όμως πρέπει να σκεφτείτε κ.κ. Δικαστές το πώς θα πήρε το κάθε μέλος όποτε κατηγορείται ή θα δεχθείτε εσείς ότι πήρε την απόφαση να γίνει μέλος της 17Ν. Ξέρετε πολύ καλά ότι η ζωή όλων μας είναι μια ατέλειωτη αλυσίδα αποφάσεων από τις οποίες μερικές τις συνειδητοποιούμε και μερικές όχι.
Σίγουρα όμως η απόφαση την οποία θα πάρει κάποιος για να ενταχθεί σε μία Οργάνωση όπως η 17Ν ήταν για τον καθένα από αυτούς μια σημαντική απόφαση ώριμη, ριψοκίνδυνη και δύσκολη και εγώ θα έλεγα και ηθικά τραγική. Ήταν μία επιλογή αντίθετη με το προσωπικό τους συμφέρον. Ήταν για το λόγο αυτό προϊόν της ελεύθερης βούλησής τους σε αναφορά με τον σκοπό για τον οποίο έκαναν αυτή την επιλογή μεταξύ πολλών άλλων εναλλακτικών επιλογών και θα έλεγα και με συνέπειες μη ανατρέψιμες για τους ίδιους.
Ήταν σημαντική και για τη ζωή του αλλά και για τις ζωές τρίτων ανθρώπων. Αντιλαμβάνεστε ότι άλλο βαθμό δυσκολίας έχει μία απόφαση που αφορά μόνο τη ζωή σου και άλλο βαθμό δυσκολίας έχει όταν έχεις να λάβεις απόφαση που η επιλογή της θέτει σε κίνδυνο και όχι μόνο σε κίνδυνο, περιλαμβάνει ενδεχομένως και την αφαίρεση της ζωής άλλων ανθρώπων.
Τα χρονικά περιθώρια που είχαν το κάθε μέλος εννοώ να σκεφτούν και να αποφασίσουν ήταν μεγάλα. Γεγονός που ενισχύει την δική μου άποψη για την ωριμότητα με την οποία προχώρησαν στην επιλογή αυτή. Για την διαδικασία λήψης μιας ατομικής απόφασης δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια αφού το πώς αποφασίζει κάθε άνθρωπος είναι μια εντελώς προσωπική του υπόθεση, στην υπόθεση όμως που κρίνεται κ.κ. Δικαστές οι παράγοντες που σας είπα πριν για την δυσκολία και την ωριμότητα της απόφασης είναι βέβαιο ότι είναι κοινή για όλους.
Νομίζω λοιπόν ότι η διαδικασία σας έδωσε και στην διαδικασία αναφέρομαι ότι ο κάθε κατηγορούμενος της υπόθεσης αυτής που ομολογεί ότι συμμετείχε στην 17Ν προφανώς είχε κάνει την επιλογή σκεπτόμενος όλα αυτά. Η απόφαση του όμως είχε να κάνει και με την εκπλήρωση καθήκοντος που απέρρεε από δική του εσωτερική ηθική την οποία αντιπαρέθετε στην δικαιϊκή ηθική συγκρουόμενος έμπρακτα με το ισχύον δίκαιο και μη εκπληρώνοντας τα δεσμευτικά καθήκοντα που επέρρεαν από αυτό.
Η απόφασή του ήταν καρπός συνειδητής εκτίμησης. Οι απολογίες όλων όσων αποδέχονται την συμμετοχή τους είναι χαρακτηριστικές ως προς το πώς έφτασαν να πάρουν την απόφασή τους και όλοι ήξεραν ότι ήταν η 17Ν όταν μπήκαν. Ο κ. Κουφοντίνας σε ερώτηση του κ. Ζαϊρη στις 24/7/2003 «αν μπορούσε ένα μέλος να αποχωρήσει ή υπήρχαν δεσμεύσεις› είπε «ένα μέλος για να ενταχθεί σε μία Οργάνωση πρέπει να μην είναι επιπόλαιος, να έχει ένα επίπεδο συνειδητότητας, επιλέγει να ενταχθεί στην Οργάνωση κάτω από μία πολιτική ανάλυση και όταν αποχωρήσει ξέρει τι δεσμεύσεις υπάρχουν›. Αυτό προέκυψε από τη διαδικασία.
Επίσης ο κ. Κουφοντίνας σε ερώτηση δική σας κ. Πρόεδρε στις 24/7/2003 για την κατανομή των ρόλων, αν ήταν η ίδια πάντοτε ή ορισμένοι είχαν κάποιες δεξιότητες, άλλους τους είχαν για δευτερεύοντες ρόλους κλπ απάντησε: «γενικά μία Οργάνωση σαν την 17Ν αποφεύγει τους ειδικούς. Δεν είναι υπέρ των ειδικών. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις που κάποιος έχει κάποιες ιδιαίτερες δεξιότητες τότε τους χρησιμοποιούμε›. Αυτή ήταν η απάντησή του.
Υπάρχουν και άλλες απολογίες και παρακάτω θα τις χρησιμοποιήσω κ.κ. Δικαστές. Θα εισέλθω σε ένα κομμάτι όμως. Ότι για την λήψη συλλογικής απόφασης που είναι ένας άλλος τρόπος να ληφθεί μία απόφαση έχουν επίσης διαπιστωθεί εμπειρικά κανόνες που λειτουργούν στα πλαίσια μιας ομάδας. Έχουν επίσης διαπιστωθεί εμπειρικά κανόνες που λειτουργούν στα πλαίσια μιας ομάδας.
Η διαδικασία σας έδωσε για την συγκεκριμένη Οργάνωση τους κανόνες λειτουργίας της στη λήψη αποφάσεων για την οποία κατωτέρω θα αναφερθώ. Αλλά και οι κατηγορούμενοι μίλησαν για το πώς λαμβάνονταν οι αποφάσεις. Εγώ αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι μεταξύ των ενεργειών μεσολαβούσε πολύς χρόνος, γεγονός που σημαίνει ότι ο καθένας για όσο διάστημα συμμετείχε είχε χρόνο για να επαναεπιβεβαιώσει τη βασική του συνειδητή επιλογή.
Να τονίσω ότι πολλοί αποχώρισαν όταν το ηθέλησαν και με τη διαδικασία που ο καθένας περιέγραψε. Να τονίσω επίσης ότι οι τυχόν ειδικότερες συγγενικές ή φιλικές σχέσεις μεταξύ των μελών μιας ομάδας πιστεύω ότι επηρεάζουν και τις αποφάσεις που θα πάρει το μέλος της ομάδας, εντός της ομάδας.
Αυτό που είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι που ατομικά είχαν πάρει μια τόσο σημαντική για την ζωή τους απόφαση είναι βέβαιο ότι θα ήθελαν και θα επεδίωκαν να συμμετέχουν ενεργά και αποφασιστικά στη δημιουργία των αποφάσεων της ομάδας και δεν θα είχαν εκχωρήσει το έργο αυτό σε κάποιο από τα μέλη της ομάδας.
Να υπενθυμίσω επίσης μία αποστροφή του λόγου του κ. Μαρκή ότι σε κάποιο σημείο της πρότασής του θέλοντας να δείξει την ποιοτική διαφορά μεταξύ ατομικής και συλλογικής απόφασης αναφέρθηκε στο εργαλείο της συλλογικής σκέψης. Πράγματι η συλλογική σκέψη είναι ένα εργαλείο που διαμορφώνει άλλες συνθήκες απόφασης.
Ένας κανόνας είναι ότι αυξάνει τον βαθμό ριψοκινδυνότητας που ο καθένας νομικά έχει όταν δρα είτε σε νόμιμες δράσεις, είτε πολύ περισσότερο σε παράνομες δράσεις. Δηλαδή πράγματα που ο καθένας μόνος του ποτέ δεν θα αποφάσιζε να πράξει μπορεί να τα αποφασίσει όταν είναι με άλλους μαζί και συνδέεται με αυτούς με ένα κοινό σκοπό.
Η απόφαση λοιπόν αυτή που σας περιέγραψα δεν είναι αποτέλεσμα της επενέργειας της σκέψης του και στη βούλησή του ενός ανθρώπου αλλά αποτέλεσμα της βασικής του συνειδητής επιλογής να είναι μέλος της ομάδας, της στάσης του ως μέλος της ομάδας και υπάκουσε στην εσωτερική ηθική που είχε διαμορφώσει το κάθε μέλος της ομάδας, την εσωτερική ηθική της επαναστατικής ομάδας, ηθική που ήταν σε σύγκρουση με την ηθική των νόμων που παρέβαιναν οι ίδιοι όμως πίστευαν ότι ήταν συμβατή με την ευρύτερη κοινωνική ηθική.
Ακόμα και αυτό που σας είπε ο κ. Κουφοντίνας ότι ένας επαναστάτης έχει δικαίωμα να αλλάζει στρατόπεδο, το ίδιο πράγμα αποδεικνύει κατά την γνώμη μου. Θα περάσω τώρα σε ένα άλλο κεφάλαιο της αγόρευσής μου προς το Δικαστήριό σας, στη δομή της Οργάνωσης και το τι προέκυψε από τη διαδικασία για την δομή της Οργάνωσης γιατί αυτό είναι το κυρίαρχο εδώ.
Υπήρχε στην 17Ν που ήταν ιδεολογική Οργάνωση ιεραρχική δομή, δηλαδή ένα σύστημα καθορισμένων σχέσεων με αμοιβαίες υποχρεώσεις και προνόμια καθώς και καταμερισμός της εργασίας; Δηλαδή υπήρχε εσωτερικός σύστημα επιβολής ποινών, υπήρχε σύμπλεγμα αρχηγικών δομών και σχέσεων αλληλεξάρτησης; Με μια κουβέντα, ήταν η 17Ν αρχηγική Οργάνωση που είχε έναν ή δύο αρχηγούς ή ένα κέντρο ή είχε έναν αρχηγό ο οποίος ήταν ο νους της Οργάνωσης και ο οποίος περίπου σαν μη μέλος κατηύθυνε κάθε φορά την δράση της Οργάνωσης γιατί αυτό ακούσαμε εδώ. Υπήρχε κεφαλή πυραμίδας στην οποία να υποβάλλονται με κάποιο τρόπο οι προτάσεις και αυτή να αποφάσιζε τελικώς τι θα γίνει και ο υπόλοιπος κορμός της υποτιθέμενης πυραμίδας να είχε την υποχρέωση να συμφωνεί;
Δηλαδή τελικά τι έχουμε; Αρχηγό, δεσπόζουσα προσωπικότητα, κέντρο που κατεβάζει την γραμμή στα μέλη ή ένα μέλος που δρα ως νους της Οργάνωσης και επιβάλλει την γραμμή ή υποβάλλει την γραμμή με επίφαση δημοκρατικής συζήτησης; Αυτά είναι τα ζητήματα που απασχόλησαν τη διαδικασία. Ή ήταν όπως εγώ θα ισχυριστώ η 17Ν μία Οργάνωση αυστηρά εθελοντικής βάσης που είχε οριζόντια δομή και λειτουργούσε με κανόνες άμεσης εσωτερικής δημοκρατίας όπου η γνώμη του κάθε μέλους ήταν ίσης αξίας και κανενός η γνώμη δεν υπερείχε. Χρειαζόταν δε ομοφωνία για τις δράσεις, τις ενέργειες της Οργάνωσης ασχέτως του τρόπου επικοινωνίας των μελών που ήταν αναγκαίο να έχουν για λόγους ασφαλείας.
Ήταν αναγκαίο δηλαδή να τηρούν συνωμοτικούς κανόνες για να εξασφαλίσουν και την μη σύλληψή τους και συνεπώς τη διάρκεια της δράσης της Οργάνωσης σύμφωνα με το πολιτικό υπόβαθρο, το φρόνημα που στήριζε την δράση τους.
Νομίζω κ.κ. Δικαστές ότι η μεγαλύτερη σύγχυση στην οποία ηθελημένα ή μη υποπίπτει η πολιτική αγωγή είναι να συγχέει την δράση της 17Ν με δράση μεγάλων πολυμελών Οργανώσεων ή Κομμάτων. Τα μεγάλα Κόμματα και οι μεγάλες Οργανώσεις της παραδοσιακής Αριστεράς μπορεί να έχουν αρχηγούς ή κέντρα όπως έχει το ΚΚΕ ή είχαν τα πρώην σοβιετικά Κόμματα και να τους ονομάζουν όπως θέλουν.
Οργανώσεις σαν την 17Ν όπως και ιστορικά έχει καταγραφεί δεν είχαν αρχηγούς και δεσπόζουσες προσωπικότητες και κέντρο, δηλαδή δεν είχαν αρχηγική, ιεραρχική δομή. Πολύ περισσότερο δε δεν είχαν ηθικούς αυτουργούς των δράσεων που αναλάμβαναν. Είχαν θεσμούς συναπόφασης όπου η γνώμη του κάθε μέλους ήταν καθοριστική για την λήψη μιας απόφασης χωρίς η γνώμη του ενός να υπερτερεί σε κανένα σημείο ή να έχει περισσότερη και μεγαλύτερη ισχύ και αξία από την γνώμη κανενός άλλους μέλους.
Θα έλεγα στο σημείο αυτό ότι δεν απασχόλησε την πολιτική αγωγή ούτε τους κ.κ. Εισαγγελείς ότι ο μύθος – γιατί περί μύθου πρόκειται – για την αρχηγική ιεραρχική δομή της 17Ν είχε υιοθετηθεί από τις διωκτικές αρχές στα σενάρια που είχαν κατασκευάσει οι ελληνικές και οι ξένες μυστικές υπηρεσίες για τη δομή της 17Ν και τον υποτιθέμενο αρχηγό της.
Μόλις συνελήφθη ο κ. Σάββας Ξηρός ότι είχαν σκεφτεί οι αστυνομικοί προέκυψε αβίαστα από τις προανακριτικές απολογίες στον ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ. Αυτοί δηλαδή που για 30 χρόνια δεν τους είχαν ακουμπήσει και θα έλεγα με εξαίρεση τον κ. Δροσογιάννη που είχε κάνει την περίφημη δήλωση είχαν σκεφτεί τέλεια την δομή της Οργάνωσης, της συγκεκριμένης Οργάνωσης.
Έχω να σας καταθέσω ένα δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ› στις 23/11/2001 πριν από όλα αυτά, το οποίο έχει τίτλο «Απόρρητη έκθεση για την τρομοκρατία›. Σε αυτό το ενημερωτικό σημείωμα των ελληνικών διωκτικών αρχών αναφέρεται εκτός των άλλων και η άποψή τους για την δομή της Οργάνωσης. Λέει το δημοσίευμα ότι «η επαναστατική Οργάνωση 17Ν περιγράφεται ως ολιγομελής, απολύτως στεγανοποιημένη συνωμοτική με αυστηρή κάθετη ιεραρχική δομή›. Το λέει 22/11/2001 «που δρα με την τακτική του αντάρτικου πόλεως ξεκομμένα από το λεγόμενο μαζικό κίνημα καίτοι πολλάκις διατείνεται ότι αγωνίζεται επ’ ονόματί του›.
Όπως βλέπετε ότι είχαν προβλέψει και πίστευαν οι διωκτικές αρχές το 2001 φέρεται να το είπε μέσες άκρες ο Σάββας ή κατά τον Σάββα ο κ. Διώτης. Πιστεύω ότι από αυτό και μόνο πρέπει να σας κάνει να αμφιβάλλετε και θα έλεγα και να μην πιστέψετε αυτά τα σενάρια, αυτά που γράφτηκαν σε προανακριτικές απολογίες στην αστυνομία χωρίς την παρουσία συνηγόρων και χωρίς την τήρηση των δικαιωμάτων που από την δικονομία προβλέπονται και που τόσο σας καταγγέλλουν οι κατηγορούμενοι. Αλλά να δώσετε βάση – αυτό σας καλώ να κάνετε – σε όσα η ζώσα αποδεικτική διαδικασία σας έδωσε με τις αρχές της δημοσιότητος, της προφορικότητος και της αμεσότητος. Γιατί ο οδηγός σας είναι η αποδεικτική διαδικασία. Θα λάβετε υπόψη και τα άλλα αλλά εδώ είναι το κυρίαρχο.
Θα σας πω κ.κ. Δικαστές για να δείτε ότι αυτά τα σενάρια και αυτές οι εμπειρίες δεν είναι πρωτόγνωρες στην Ελλάδα, δεν ήταν τα σενάρια αυτά μόνο στην Ελλάδα, τα είχαν φτιάξει εδώ και τα σκέφτηκαν μόνο οι δικοί μας αστυνομικοί. Πάλι από το βιβλίο της κας Βιδάλη από αυτό που σας έδειξα για την τρομοκρατία υπάρχει μία υποσημείωση όπου έχει μία δήλωση ενός άλλου ηθικού αυτουργού που κατηγορήθηκε στην Ιταλία ως ο φυσικός αυτουργός όλων ή πολλών πράξεων του Νέγκρι και μία σημείωση την οποία θα σας διαβάσω που έχει η κα Βιδάλη.
Λέει λοιπόν: «Η υπέρβαση της αποδοχής των κομματικών σχηματισμών ως ρυθμιστών και διαμεσολαβητών των σχέσεων κράτους-πολίτη αντικατοπτρίστηκε στην ιδεολογία εκείνων των Οργανώσεων και στην δομή και τη λειτουργία των Οργανώσεων της νέας Αριστεράς›. Δηλαδή όπως ήταν αντικαθεστωτικοί και ως αντικαθεστωτικοί δεν είχαν δομές ή δεν λειτούργησαν με δομές που λειτουργούσαν τα Κόμματα τα οποία λειτουργούσαν εντός του συστήματος. Αυτό έγινε και στην Ιταλία.
Κατά την ανάκριση στις 20 έως 24/4/79 από τον ανακριτή και δύο αντιεισαγγελείς ο Νέγκρι ανέφερε μεταξύ άλλων: «Στις Οργανώσεις που συστάθηκαν σύμφωνα με την γραμμή του εργατισμού κατά τα έτη ΄68-΄69 δεν υπήρχαν μόνιμοι οργανισμοί διεύθυνσης αλλά μόνον ορισμένοι χώροι για συζήτηση και επεξεργασία της πολιτικής γραμμής. Η λειτουργία του διευθύνοντος και του ηγέτη είχε απορριφθεί από τη θεωρία και την ηθική ευαισθησία των στρατευμένων σε αυτές τις Οργανώσεις›. Σημείωση της κας Βιδάλη. «Πάντως η μη ύπαρξη οργανωτικής δομής και κατεύθυνσης από συγκεκριμένη ηγετική ομάδα δεν έγινε δεκτή ποτέ από τις αρχές›.
Το έργο της κας Βιδάλη έχει εκδοθεί το 1997 και αυτό επαναλαμβάνεται και σε αυτή τη δίκη και γι’ αυτό επιμένω στα πορίσματα της αποδεικτικής διαδικασίας. Να επισημάνω στο σημείο αυτό κ.κ. Δικαστές ότι τα περί ιεραρχικής δομής και αρχηγού στην Οργάνωση λέχθηκαν γενικά και αόριστα από δύο μόνο κατηγορουμένους στις αμφισβητούμενες σε αυτούς με τον τρόπο που αμφισβητούνται προανακριτικές απολογίες δηλαδή από τον κ. Σάββα Ξηρό και τον κ. Χριστόδουλο Ξηρό. Αυτές που αμφισβήτησαν.
Κανείς άλλος από τους κατηγορουμένους ακόμη και στην προανακριτική του απολογία από όσους παραδέχθηκαν την συμμετοχή τους δεν επιβεβαίωσε αυτή την εκδοχή για την δομή της Οργάνωσης, ούτε δε από τα έγγραφα που αναγνώσατε προκύπτει επιβεβαίωση της εκδοχής αυτής. Θα ξεκινήσω τώρα την αξιολόγηση αυτών που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία.
Θα ξεκινήσω με μία δήλωση του κ. Κουφοντίνα στο ακροατήριο, σε σας εδώ και μάλιστα στις πρώτες ημέρες της διαδικασίας στις 7/3/2003 με την οποία ανέλαβε ο ίδιος τις πολιτικές ευθύνες για την δράση της 17Ν. Η 17Ν σας επαναστατική Οργάνωση δεν είχε αρχηγό, ούτε θα μπορούσε να έχει αρχηγό. Ο κ. Κουφοντίνας έχει απαντήσει επίσης σε ερώτησή σας κ. Πρόεδρε στις 24/7/2003 ότι «οι βασικές αρχές που περιγράφονται στο λεγόμενο καταστατικό της Οργάνωσης ίσχυαν και δεν ήταν αποκλειστικότητα της 17Ν αλλά όλων των επαναστατικών Οργανώσεων›.
Επίσης είπε «Στο ρεύμα της επαναστατικής Αριστεράς υπάρχει μία αλλεργία στους αρχηγούς, στα καπελώματα όπως τα λέγαμε παλιά› και όπως και να το κάνουμε έχει ακουστεί. Έχω αντιγράφει ακριβώς τις φράσεις του από την απολογία του και για να μην ψάχνω γι’ αυτό σας τα διαβάζω. «Και εδώ ένας αγωνιστής που αποφασίζει να παλέψει με αυτόν τον τρόπο δε μπορεί να δεχθεί να του πει κάποιος ‘πήγαινε να σκοτώσεις και να σκοτωθείς’. Είναι απόφαση δική του που έχει παρθεί μετά από πολλή βάσανο και δε μπορεί να επιβάλλει κάποιος σε αυτόν τον άνθρωπο να κάνει μία τόσο σοβαρή πράξη.›
Τον ρωτήσατε επίσης κ. Πρόεδρε εσείς αν ήταν ενδεχόμενο ένας που είχε κάποια πνευματική ανωτερότητα ή μεγαλύτερη εμπειρία, να επέλεγε τους στόχους και να έπειθε. Η απάντηση ήταν: «Ο καθένας μπορεί να κάνει μια πρόταση. Το αν θα περάσει η πρόταση αυτή ή αν θα επιλεγεί ή όχι, είναι άλλο›.
Στο ερώτημα δε επίσης από την Έδρα αν ένας που μπαίνει στην Οργάνωση μήπως εκ των προτέρων έχει πάρει την απόφαση ότι «ό,τι αποφασίσουμε θα το κάνουμε και δεν περιμένει από έναν να του το πει›, η απάντηση ήταν: «Για να αγωνιστεί κάποιος έτσι υπάρχουν οι ηθικοί αυτουργοί που είναι οι πελώριες κοινωνικές αντιθέσεις που υπάρχουν›.
Θεωρώ επίσης πολύ σημαντική την απάντηση σε ερώτηση του κ. Τακτικού Εισαγγελέα για το πού πήγαν τα λεφτά των ληστειών. Ο κ. Κουφοντίνας απάντησε ότι μία οργάνωση λειτουργεί δημοκρατικά, όλα τα μέλη της Οργάνωσης ξέρουν πώς διαχειρίζονται τα υλικά της Οργάνωσης, τα όπλα, τα εκρηκτικά, τα χρήματα, όλα τα υλικά της Οργάνωσης.
Επίσης σε ερώτηση του κ. Ζαίρη στις 24/7/2003, «μπορείτε να μας πείτε πόσα άτομα λάμβαναν μια απόφαση για την επιλογή μέλους ή για την επιλογή του στόχου;› η απάντηση ήταν: «Δυσκολεύομαι να σας απαντήσω γιατί θα μπω στη δομή της Οργάνωσης, οι αποφάσεις πάντως λαμβάνονταν κατά περίπτωση. Θα μπορούσε να ληφθεί μια απόφαση από έναν πυρήνα της Οργάνωσης, για άλλες αποφάσεις θα χρειαζόταν συμφωνία του συνόλου της Οργάνωσης›.
Ξαναρωτά ο κ. Ζαίρης: «Δηλαδή προφανώς εννοείτε και κάποιου άλλου κλιμακίου αν υπήρχε; Ανωτέρου;› Απάντηση συγκεκριμένη και σαφής: «Σε μια Οργάνωση σαν τη 17Ν υπήρχε και πλατιά δημοκρατία, υπήρχε και εξασφάλιση της κυκλοφορίας όλων των απόψεων›. «Οι προκηρύξεις, όσες έχετε αποδεχθεί, ήταν ένα έργο συλλογικό ή ήταν ενός ανθρώπου;› «Οι προκηρύξεις και στη 17Ν όπως και σε όλες τις Επαναστατικές Οργανώσεις φαντάζομαι, είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς, συλλογικού προβληματισμού και συνεισφοράς απόψεων όλων των μελών›.
Αυτές οι ξεκάθαρες απαντήσεις σημαίνουν ότι δεν υπήρχαν αρχηγοί στη 17Ν. Ούτε διανοούμενοι αρχηγοί ούτε επιχειρησιακοί αρχηγοί. Δεν υπήρχαν ηθικοί αυτουργοί.
Θα συνεχίσω τα της δομής με το έγγραφο διά χειρός Τσελέντη. Το πρώτο που θέλω να υπογραμμίσω είναι ότι για πρώτη φορά στο ακροατήριο κατά την απολογία ο κ. Τσελέντης θυμήθηκε ότι δήθεν το έγραψε από άλλο χειρόγραφο που τα γράμματά του ίσως ήταν του Γιωτόπουλου. Δεν είναι αυτή τη στιγμή αυτό το ζήτημά μου. Να δούμε τί λέει: «Ο κ. Τσελέντης είπε ότι αυτό δεν τηρήθηκε. Σε ποια σημεία δεν τηρήθηκε;› «Νομίζω ότι δεν τηρήθηκε στα σημεία που αναφέρονται σε ετήσια συνδιάσκεψη των μελών της 17Ν γιατί κανείς από όσους ομολόγησαν δεν αναφέρθηκε σε κάτι τέτοιο. Νομίζω ότι δεν τηρήθηκε σε όσα λέει για την εκτελεστική γραμματεία γιατί ποτέ δεν έφτασε η Οργάνωση σε τέτοιο αριθμητικό επίπεδο πυρήνων ώστε να υπάρχει ανάγκη εκτελεστικής γραμματείας και καμία απολογία δεν έδωσε την αφορμή να σκεφτείτε ότι υπήρξε αυτή η εκτελεστική γραμματεία που έδρασε σαν κέντρο λήψης αποφάσεων που κατέβαιναν τα μέλη ύστερα δήθεν από κατ’ επίφαση συζητήσεις›.
Για το ζήτημα που σας θέτω είναι σημαντικό το έγγραφο 277 Η1 το οποίο έχει τον τίτλο «Εισαγωγή›. Σε αυτό γίνεται ανάλυση των αρχών της δομής της Οργάνωσης με αναφορά σε μια δημοκρατική παραλλαγή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού που κατά το έγγραφο συνιστά έναν από τους δημοκρατικότερους τρόπους λειτουργίας των Επαναστατικών Οργανώσεων.
Το έγγραφο αναφέρεται σε συντονιστικό κέντρο που αν δεν το προβλέψουν θα δημιουργηθεί από μόνο του, από τις ανάγκες της συνωμοτικής παράνομης δουλειάς. Η αναφορά στο συντονιστικό αυτό κέντρο έδωσε την αφορμή στην Πολιτική Αγωγή να μιλήσει για κέντρο και δήθεν κάθετη ιεραρχία, ακούστηκαν αγορεύσεις επ’ αυτού.
Το έβδομο σημείο όμως αυτής της εισήγησης, γιατί πρέπει να δούμε συνολικά το έγγραφο τί λέει και να μην αποκόψουμε κάποια κομμάτια, μιλά για κίνδυνο σταλινικής γραφειοκρατίας και σταλινικών αυθαιρεσιών και πώς θα αποφευχθούν. Επομένως θα έλεγα ότι η σύγχυση είναι προφανής, όχι στο μυαλό των μελών για το τί θα γινόταν και τί δεν θα γινόταν, αλλά στο μυαλό της Πολιτικής Αγωγής που το προτείνει.
Να σας πω ότι το έγγραφο αυτό περιγράφει με σαφήνεια τον τρόπο που θα αποφευχθεί η μανιπουλάτσια. Τί σημαίνει μανιπουλάτσια; Σημαίνει χειραγώγηση, καθοδήγηση εκ των άνω, από το manus, το χέρι το λατινικό. Στο 5ο σημείο αυτής της εισήγησης, γίνεται αναφορά σε όλα τα προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν σε μια παράνομη Οργάνωση που δρα εξ ανάγκης συνωμοτικά αν δεν επικρατεί δημοκρατία στη λήψη αποφάσεων.
Αυτό που περιγράφεται ως κατέβασμα γραμμής και περιγράφει σε αγορεύσεις συνηγόρων Πολιτικής Αγωγής, το έχει προβλέψει ως πρόβλημα η εισήγηση και για τον λόγο αυτόν προτείνει και μέτρα για την αποτροπή. Αποκρούει επίσης η εισήγηση την πρακτική της κοπτάτσια, ο διορισμός υπευθύνων από τα πάνω. Αυτή είναι η κοπτάτσια.
Αν θέλουν κάποιοι να διαβάζουν αυτό το έγγραφο και να αναπτύσσονται επιχειρήματα επιλεκτικά αυτό θα το κρίνετε εσείς. Εγώ σας διάβασα τα άλλα που λέει το έγγραφο και αντικρούουν αυτά που ακούσατε. Και θα σας πω και τί άλλο λέει το 277 Η2. Λέει ότι «μέλη της Οργάνωσης είναι όσοι αποδέχονται την αναγκαιότητα της ένοπλης λαϊκής βίας για την κατάκτηση του στόχου του σοσιαλισμού και της λαϊκής εξουσίας. Δεν δέχεται μέλη που θέλουν να δουλέψουν μόνο σε έναν τομέα ή σε μία μόνο δραστηριότητα. Π.χ. πολιτικοί και όχι στρατιωτικοί. Τα μέλη δέχονται στην αρχή ότι μπορούν να δουλέψουν οπουδήποτε χρειαστεί›.
Το σημείο 5 ομιλεί για τις προτάσεις και πώς γίνονται αποφάσεις. Η διαδικασία που εκεί προβλέπεται δεν τηρήθηκε ποτέ όπως τουλάχιστον συνάγεται από τις απολογίες όσων ομολογούν. Παρακάτω θα αναφερθώ στις απολογίες. Κανείς δεν είπε ότι «ως πυρήνας, αφού συζητήσαμε και πήραμε αυτή την απόφαση, ανέλαβε ο πυρηνάρχης, ο οιοσδήποτε, να την πάει στην οιαδήποτε εκτελεστική γραμματεία και στη συνέχεια μας ειδοποίησε ή μέσω ενός μέλους της εκτελεστικής γραμματείας ή μέσω του πυρηνάρχη ότι συμφωνεί ή διαφωνεί›. Τέτοια διαδικασία-γεγονός δεν προέκυψε από την αποδεικτική διαδικασία.
Ούτε προέκυψε ότι «εμείς ως πυρήνας αποφασίσαμε, επιλέξαμε μετά από παρατήρηση δυο ή τρεις στόχους, προτείναμε στην εκτελεστική γραμματεία και αυτή μας είπε ‘αυτό θα κάνετε’ από τους δυο-τρεις›. Τέτοιο πράγμα επίσης δεν προέκυψε.
Το σημείο 13 επίσης του εγγράφου αυτού μιλά για τομείς που αποτελούνται από 3-5 πυρήνες. Ακούσατε τίποτα στη διαδικασία για κανέναν τομέα στη δράση αυτής της Οργάνωσης; Το έγγραφο αυτό κ.κ. Δικαστές μιλά για την κριτική που γίνεται στα μέλη σε περίπτωση λαθών και για τις ποινές. Η τρίτη σε σοβαρότητα ποινή είναι το κόψιμο από τή δουλειά στην Οργάνωση για ορισμένο χρονικό διάστημα.
