Οι μέθοδοι δανεισμού των τραπεζών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλά επιτόκια αλλά και από απουσία ελέγχου της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών, αναδεικνύονται από τους υπερχρεωμένους (52,3%) ως η σημαντικότερη αιτία για την κατάσταση της υπερχρέωσης.
Τα παραπάνω προκύπτουν από έρευνα του που διενεργήθηκε για λογαριασμό της ΕΚΠΟΙΖΩ από ομάδα εθελοντών-κοινωνιολόγων.
Τα σημαντικότερα ευρήματα της έρευνας είναι τα εξής:
- Οι υπερχρεωμένοι στην πλειοψηφία τους είναι άντρες (σε ποσοστό 55%), ηλικίας μεταξύ 35-54 (53,03%), έγγαμοι (61,2%) με παιδιά (36,8%), 37,8% μισθωτοί (δημόσιοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι), 23,1% συνταξιούχοι, 22,3% άνεργοι. Το μορφωτικό τους επίπεδο το 41,4% του δείγματος είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ το 25,1% υποχρεωτικής εκπαίδευσης.
- Περίπου ένας στους πέντε υπερχρεωμένους (19,7%) δηλώνει ετήσιο εισόδημα από 0-4.000 ευρώ, εισόδημα χαμηλότερο από το όριο της φτώχιας. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της Εθνική Στατιστικής Υπηρεσίας, σε έρευνα που αφορά στο εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών για το 2010, το χρηματικό όριο της φτώχειας ανέρχεται στο ποσό των 7.178 ευρώ ανά άτομο.
- Ως προς το ύψος του δανεισμού, το 21,7% χρωστάει από 110.001 έως 200.000€, το 19,3% από 20.001 έως 50.000€, το 14,5% από 200.001 έως 300.000€, το 14% από 80.001
- έως 110.000€, το 13,5% από 50.001 έως 80.000€, το 9,2% έως 20.000€, το 5,3% από 300.001 έως 500.000€ και τέλος πάνω από 500.001€ το 1,9%.
- Παρατηρείται ότι περίπου το 70% των ερωτώμενων εκτός από την αδυναμία πληρωμής των οφειλών προς τις τράπεζες, αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις καθημερινές οικονομικές υποχρεώσεις του. Το 29,8% αναφέρει ότι οφείλει στη ΔΕΗ, το 26,3% στον ΟΤΕ, το 24,1% στην ΕΥΔΑΠ, επίσης το 24,1% σε ασφαλιστικά ταμεία, το 23,7% στην εφορία.
- Σύμφωνα με τους ερωτώμενους, η σημαντικότερη αιτία για την κατάσταση της υπερχρέωσης αποδίδεται στις μεθόδους δανεισμού των τραπεζών (52,3%) οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλά επιτόκια αλλά και από απουσία ελέγχου της πιστοληπτικής ικανότητας των δανειοληπτών. Ως δεύτερη αιτία (32,6%) αναφέρεται ένα απρόβλεπτο γεγονός που συνέβη στη ζωή των ερωτώμενων το οποίο αφορά σε απώλεια εργασίας, αρρώστια, θάνατο. Ως τρίτη αιτία (20,7%), παρουσιάζονται οι μέθοδοι προσέγγισης των τραπεζών (διαφήμιση, τηλεφωνική επικοινωνία). Τέταρτη αιτία υπερχρέωσης (15,4%) αναφέρεται η οικονομική πολιτική που ακολουθήθηκε από τις κυβερνήσεις (όπως αύξηση των τιμών των προϊόντων και των υπηρεσιών, πληθωρισμός και αύξηση του ΦΠΑ). Τελευταία αιτία (8,9%) συγκέντρωσε η καταναλωτική συμπεριφορά των υπερχρεωμένων.
- Όσον αφορά στις προσωπικές αιτίες, τα υψηλότερα ποσοστά συγκεντρώνουν: Το υψηλό επιτόκιο των καρτών και των δανείων (61,6%), η ανακύκλωση των οφειλών τους (55,7%), η μείωση των αποδοχών τους (45,1%), η απώλεια της εργασίας τους (35,3%), η αύξηση του πιστωτικού ορίου εν αγνοία των καταναλωτών (31%), η αρρώστια, ένα ατύχημα ή κάποιος θάνατος (27,5%), το υψηλό πιστωτικό όριο των καρτών (20%), η αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων της ατομικής επιχείρησης (20%), ο λανθασμένος υπολογισμός των
- οφειλών αλλά και των εσόδων που είχαν (19,6%), οι ασαφείς όροι δανεισμού των τραπεζών (16,1%) κ.α.
- Διαπιστώνεται ότι τα περισσότερα μέλη της οικογένειας των ερωτώμενων αντιμετωπίζουν επίσης πρόβλημα υπερχρέωσης.
- Η πλειοψηφία των ερωτώμενων, στην απόφασή της για δανεισμό στηρίχτηκε στο εισόδημά της (69%), στη βεβαιότητα της εργασίας της (50,6%), στην προσδοκία βελτίωσης του εισοδήματός της (39,2%), στις αποταμιεύσεις του (3,7%).
- Κριτήρια για τη σύναψη στεγαστικού δανείου, ήταν ο έλεγχος της αγοράς και η αναζήτηση συμφερότερων όρων (53,2%), η σύναψη δανείου από την τράπεζα που ήταν ήδη πελάτης (37,7%), η επιρροή από κάποια διαφήμιση (19,4%) και τέλος το 13,8% προχώρησε σε σύναψη δανείου έπειτα από τηλεφωνική ή άλλη επικοινωνία μαζί τους. Αναφορικά με τα καταναλωτικά δάνεια, το 49% προχώρησε στη σύναψη δανείου μετά από πρωτοβουλία της τράπεζας, το 36,5% απευθύνθηκε στην τράπεζα που ήταν ήδη πελάτης, το 29,6% μετά από διαφήμιση και τέλος το 25,4% προχώρησε σε έλεγχο αγοράς.
- Σχετικά με την προσυμβατική ενημέρωση το 86,8% των ερωτώμενων διαπίστωσε ότι οι όροι δανεισμού δεν ήταν κατανοητοί, ενώ 53,6% συνέχισε να μην το κατανοεί αν και δόθηκαν επιπλέον πληροφορίες. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτώμενων γνώριζε περίπου ή καθόλου το επιτόκιο (68,5%).
- Οι καταναλωτές λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας, πληροφόρησης και εμπειρίας (χαμηλή συχνότητα λήψης στεγαστικών δανείων στη ζωή του καθένα, ή ανυπαρξία προηγούμενης εμπειρίας) αδυνατούν να επιλέξουν τα τραπεζικά προϊόντα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες τους, στο βαθμό που δεν είναι σε θέση να τα αξιολογήσουν ορθά και να προβούν σε ουσιαστική έρευνα αγοράς, προκειμένου να καταλήξουν στην επιλογή τους.
- Αντίθετα με το στερεότυπο που υπάρχει για τους υπερχρεωμένους ότι υπερκαταναλώνουν, φαίνεται ότι ο δανεισμός αφορά ως επί το πλείστον βασικές καθημερινές ανάγκες (50,6%).
- Οι συμμετέχοντες της έρευνας, προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση της υπερχρέωσης, μέσω της ανακύκλωσης των οφειλών (47,7%), με τη μεταφορά δανείων σε ένα νέο δάνειο (47,3%), με αναζήτηση δεύτερης εργασίας (46,9%), το 40,6% με δανεισμό από πρόσωπο της οικογένειας ή φίλο, το 21,3% πώλησε κάποιο ακίνητο, το 13% πώλησε αντικείμενα αξίας, το 11,3% πώλησε την κύρια κατοικία, και γενικά οδηγήθηκε σε αλλαγή καταναλωτικής συμπεριφοράς (82,7% μείωσε την αγορά προϊόντων ετικέτας, 82,4% τις ψυχαγωγικές του εξόδους, 60% τις δαπάνες διατροφής, 50% τις εκπαιδευτικές δαπάνες, 45,2% τις δαπάνες υγείας και 59,2% αγόρασε φθηνότερα προϊόντα.
- Η κατάσταση της υπερχρέωσης βρέθηκε ότι επηρεάζει σημαντικά την ψυχική υγεία των ερωτώμενων σε ποσοστό 72,5%, τη σωματική υγεία σε ποσοστό 55,8%, τις οικογενειακές σχέσεις κατά 59,9%, τις επαγγελματικές σχέσεις των υπερχρεωμένων κατά 47,2% και τις φιλικές σχέσεις (43,8%).
- Τέλος, έγινε μία σύντομη περιγραφή της λειτουργίας των ομάδων ψυχολογικής υποστήριξης, τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας δικαιώνουν την πρωτοβουλία της ΕΚΠΟΙΖΩ παρέχοντας ένα σημείο αναφοράς για το υγιές τμήμα της κοινωνίας που αναζητεί συλλογική δράση για μια υγιή στάση ζωής.
