Ποιός ήταν ο ρόλος του πατέρα του κινεζικού κομμουνισμού στον μεγάλο λιμό της περιόδου 1958-1962; «Η κατανομή των πόρων με ισότιμο τρόπο δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην αποτυχία του Μεγάλου Αλματος προς τα Εμπρός», έλεγε ο Μάο το 1959. «Οταν δεν υπάρχουν αρκετά τρόφιμα, ο κόσμος πεθαίνει από την πείνα. Είναι καλύτερα να αφήσεις να πεθάνουν οι μισοί, ώστε να μπορέσουν να φάνει οι άλλοι μισοί».
Το μαζικό αυτό έγκλημα, ένα από τα μεγαλύτερα της ιστορίας, οδήγησε στο θάνατο 35 ως 45 εκατομμύρια άτομα. Δύο σημαντικά βιβλία αναφέρονται σ' αυτό. Το ένα κυκλοφόρησε τον περασμένο μήνα στα αγγλικά από τις εκδόσεις Yale University Press και είναι μια συλλογή επίσημων εγγράφων που συγκέντρωσε μια ερευνήτρια από το πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, η Τσου Σουν. Λέγεται «Ο Μεγάλος Λιμός στην Κίνα» και περιλαμβάνει 121 εσωτερικές εκθέσεις του κόμματος, όπου τοπικοί αξιωματούχοι περιγράφουν στους ανωτέρους τους τις επιπτώσεις του λιμού.
Το άλλο βιβλίο «Tombstone», κυκλοφόρησε το 2008 στο Χονγκ Κονγκ και μόλις εκδόθηκε στα γαλλικά. Συγγραφέας είναι ο Γιανγκ Τζισένγκ, 71 ετών σήμερα, άλλοτε δημοσιογράφος του πρακτορείου Νέα Κίνα, που μετά τα γεγονότα της πλατείας Τιαν Ανμέν είδε τα πράγματα με ένα άλλο μάτι. Επί δώδεκα χρόνια ερεύνησε τα αρχεία πολλών κινεζικών επαρχιών. Το χρωστούσε στον πατέρα του, που πέθανε από την πείνα.
Στα δύο αυτά βιβλία πρέπει να προστεθεί άλλο ένα, που κυκλοφόρησε το 2010 με συγγραφέα τον ολλανδό ιστορικό Φρανκ Ντικέτερ. Οι λεπτομέρειες που περιγράφονται στα βιβλία αυτά παγώνουν το αίμα. Ο κανιβαλισμός ήταν ευρέως διαδεδομένος εκείνη την περίοδο. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με ακρωτηριασμένα πτώματα. Οι χωρικοί έλεγαν ότι έφταιγαν τα σκυλιά, αλλά τα σκυλιά είχαν πεθάνει πολύ καιρό πριν. Οσοι δεν πέθαιναν από την πείνα δεν είχαν καλύτερη τύχη: η καταστολή και τα δημόσια λιντσαρίσματα είχαν επίσης πολλά θύματα.
Οι Κινέζοι γνωρίζουν την ύπαρξη του μεγάλου λιμού, όχι όμως και την έκτασή του ή τα αίτιά του. Η επίσημη θέση είναι ότι επρόκειτο για μια φυσική καταστροφή, στην οποία συνέβαλε η ανάγκη αποπληρωμής του χρέους απέναντι στη Σοβιετική Ενωση. Τα τρία αυτά βιβλία, από τα οποία κανένα δεν έχει επιτραπεί στην Κίνα, αποδεικνύουν αντίθετα ότι για τον λιμό ευθύνεται μια πολιτική βεβιασμένης εκβιομηχάνισης που έφτασε στα όρια του παράλογου, η απόλυτη περιφρόνηση του Μάο για το ανθρώπινο κόστος των αποφάσεών του και η δουλοπρέπεια των τοπικών στελεχών που απέκρυψαν την καταστροφή.
Σήμερα είναι πιο δύσκολο να επιβληθεί η σιωπή. Στην ίδια την Κίνα, αρκετά έντυπα αρχίζουν να δημοσιεύουν άρθρα για τα αίτια του μεγάλου λιμού. Το διακύβευμα είναι τεράστιο, και για να γίνει κατανοητό, πρέπει να επισημανθεί η περίπτωση του άλλου μεγάλου λιμού της ιστορίας του κομμουνισμού: του λιμού της Ουκρανίας, τον οποίο ενορχήστρωσε ο Στάλιν την περίοδο 1932-33. Οι νεκροί εδώ υπολογίζονται σε 6 εκατομμύρια: 4 εκατομμύρια στην Ουκρανία, 1,5 εκατομμύριο στο Καζακστάν και οι υπόλοιποι στις πεδιάδες του Βόλγα. Ο λιμός, που ήταν αποτέλεσμα της υποχρεωτικής κολεκτιβοποίησης της υπαίθρου και της απόφασης του Στάλιν να συντρίψει την αντίσταση των αγροτών, έμεινε κρυφός μέχρι τα χρόνια του Γκορμπατσόφ. Και η αλήθεια έλαμψε για μια ακόμη φορά χάρις στο έργο ξένων, με πρώτο τον βρετανό ιστορικό Ρόμπερτ Κόνκουεστ.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η άρση του ταμπού σημάδεψε την ιστορία της χώρας. Θα γίνει το ίδιο με την Κίνα; Θα μπορέσει το κόμμα να παραδεχθεί την αλήθεια για τον λιμό χωρίς να κινδυνεύσει η ύπαρξή του; Η Τσου Σουν, πάντως, διαπίστωσε πρόσφατα ότι τα αρχεία στα οποία είχε πρόσβαση έκλεισαν εκ νέου.
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ-ΜΠΕ
