Από τον Σταμάτη Δρακακάκη*
Εισαγωγικά
Στην ιστοσελίδα της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ) βρίσκεται αναρτημένο από την Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 2011 το νέο Πρόγραμμα Επιείκειας, το οποίο αφενός εναρμονίστηκε πλήρως με το Πρόγραμμα/μοντέλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αφετέρου εξειδίκευσε αλλαγές που εισήγαγε ο νέος νόμος για την προστασία του Ελεύθερου Ανταγωνισμού (ν.3959/2011) που τέθηκε σε εφαρμογή στα τέλη Απριλίου 2011. Όπως ευσύνοπτα ορίζει η ΕΑ, το Πρόγραμμα αυτό αποτελεί το «νομικό πλαίσιο που ορίζει την επιεική μεταχείριση (η οποία μπορεί να καταλήξει και σε ολική απαλλαγή από τα πρόστιμα) επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων που συνεργάζονται με την ΕΑ για την αποκάλυψη πρακτικών καρτελικής φύσης, και ιδίως μυστικών οριζόντιων συμπράξεων, οι οποίες απαγορεύονται από το άρθρο 1 του ν. 3959/2011 ή και το άρθρο 1 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε. (ΣΛΕΕ)». Το Πρόγραμμα Επιείκειας της ΕΑ προβλέπει είτε την πλήρη απαλλαγή είτε την μείωση του προστίμου για μια επιχείρηση και/ή ένα φυσικό πρόσωπο που έχει εμπλακεί σε συμπράξεις καρτελικής φύσεως. Για το δε τελευταίο (φυσικό πρόσωπο) προβλέπει και την ολική ή μερική απαλλαγή από τις ποινικές κυρώσεις που προβλέπει ο ν.3959/2011.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το Πρόγραμμα Επιείκειας σε επίπεδο ΕΕ αποτελεί την κύρια πηγή ανίχνευσης και εξολόθρευσης καρτελικών συμπεριφορών και αυτό γίνεται κατανοητό εάν αναλογιστεί κανείς ότι η μυστικότητα στη δράση των συμμετεχόντων και τα προληπτικά μέτρα τους είναι τέτοια που η όποια Αρχή Ανταγωνισμού είναι πάρα πολύ δύσκολο να εξιχνιάσει μόνη της. Περαιτέρω, η ύπαρξη ενός τέτοιου προγράμματος λειτουργεί αποτρεπτικά «σπέρνοντας την υποψία» ανάμεσα στα μέλη ενός καρτέλ, ενώ ο φόβος για μεγάλα πρόστιμα ή και για ποινικές κυρώσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις ενός αγώνα δρόμου για «εξομολόγηση» στην ΕΑ και εξασφάλιση - ει δυνατόν - της πλήρους απαλλαγής. Αν και δευτερεύον, ένα αποτελεσματικό Πρόγραμμα Επιείκειας δύναται να εξοικονομεί σημαντικούς ανθρώπινους (αλλά και οικονομικούς) πόρους για την όποια Αρχή Ανταγωνισμού, στο βαθμό που διευκολύνεται η συλλογή αποδεικτικού υλικού και αποφεύγονται ή τουλάχιστον περιορίζονται επίπονα/χρονοβόρα μέτρα έρευνας (όπως επιτόπιοι έλεγχοι, ερωτηματολόγια κτλ). Τέλος, με την συλλογή καλής ποιότητας αποδεικτικού υλικού (που συνεισφέρουν οι αιτούντες υπαγωγή στο Πρόγραμμα Επιείκειας) αποφεύγονται σε μεγάλο βαθμό τα λεγόμενα σφάλματα τύπου Ι (δηλαδή λάθος καταδικαστικές αποφάσεις) βασισμένα σε έωλα οικονομικά μόνο επιχειρήματα παράλληλης τιμολόγησης ή άλλης δήθεν εναρμονισμένης συμπεριφοράς.
Τα πρόστιμα που προβλέπονται σήμερα από τον ν.3959/2011
Σύμφωνα με τον ν.3959/2011, η Επιτροπή Ανταγωνισμού δύναται να επιβάλλει τα παρακάτω διοικητικά πρόστιμα για παράνομες οριζόντιες συμπράξεις (καρτέλ):
(α) σε επιχειρήσεις, έως 10% του κύκλου εργασιών τους (καθώς επίσης 10% του κύκλου εργασιών τους για συνέχιση ή και επανάλειψη παραβάσεων μετά την έκδοση απόφασης, καθώς και επιβολή ημερήσιου προστίμου έως 10.000 ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης συμμόρφωσης προς απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού),
(β) σε φυσικά πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για συμμετοχή μιας επιχείρησης σε καρτέλ, από 200.000 ευρώ έως 2.000.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι, πέρα των διοικητικών προστίμων που δύνανται να επιβληθούν αυτοτελώς στα φυσικά πρόσωπα, ο νόμος 3959/2011 προβλέπει ότι τα φυσικά πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για τις παραβάσεις (στην προκειμένη περίπτωση για τις παράνομες οριζόντιες συμπράξεις) ευθύνονται με την προσωπική τους περιουσία εις ολόκληρον με το οικείο νομικό πρόσωπο για την καταβολή του προστίμου [η διάταξη αυτή υπήρχε και στο προηγούμενο καθεστώς του ν. 703/77, ωστόσο η επιλογή του νομοθέτη να συμπεριλάβει την «εις ολόκληρον ευθύνη» στο άρθρο 25 του νέου νόμου («Εξουσίες της Επιτροπής επί παραβάσεων») δημιουργεί την αίσθηση ότι η διάταξη αυτή θα τύχει μεγαλύτερης προσοχής].
Πέρα των διοικητικών προστίμων σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα, ο ν.3959/2011 προβλέπει και ποινικές κυρώσεις (για φυσικά πρόσωπα) που είναι ιδιατέρως αυστηρές σε περίπτωση παράνομης οριζόντιας σύμπραξης (καρτέλ). Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 100.000 ευρώ έως 1.000.000 ευρώ.
Βασικές πτυχές του Προγράμματος Επιείκειας
Το πρόγραμμα Επιείκειας αφορά μόνο στις οριζόντιες συμπράξεις που απαγορεύονται από το άρθρο 1 ν.3959/2011 ή και από το άρθρο 1 ΣΛΕΕ (π.χ. ο καθορισμός τιμών αγοράς και πώλησης ή άλλων όρων συναλλαγής, οι ποσοστώσεις παραγωγής ή πωλήσεων, η κατανομή των αγορών περιλαμβανομένης της νόθευσης διαγωνισμών, ο περιορισμός των εισαγωγών ή εξαγωγών ή/και αντιανταγωνιστικές ενέργειες σε βάρος άλλων ανταγωνιστών).
Η λογική του Προγράμματος είναι η κινητροδότηση επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων να έρθουν σε επαφή με την ΕΑ και να δώσουν πληροφορίες και στοιχεία που:
- είτε θα αποτελέσουν την αφορμή εκκίνησης μιας στοχευμένης διαδικασίας έρευνας (λεγόμενη Απαλλαγή Τύπου 1Α στο Πρόγραμμα). Στην περίπτωση αυτή η επιχείρηση ή το φυσικό πρόσωπο υποβάλλει πρώτη/ο αποδεικτικά στοιχεία τα οποία κατά το χρόνο εκτίμησης της αίτησης για επιείκεια παρέχουν την δυνατότητα στην ΕΑ να πραγματοποιήσει στοχευμένο έλεγχο σε σχέση με πιθανολογούμενο καρτέλ (δηλαδή τέτοια στοιχεία που δεν είχε στη διάθεση της η ΕΑ και γι' αυτό δεν είχε διενεργήσει πριν σχετικό επιτόπιο έλεγχο ή άλλο μέτρο έρευνας).
- είτε θα διευκολύνουν την στοιχειοθέτηση της παράβασης έστω και αν η έρευνα μιας παράβασης έχει ξεκινήσει (λεγόμενη Απαλλαγή Τύπου 1Β στο Πρόγραμμα),
- είτε θα προσφέρουν στην έρευνα υλικό «επιπρόσθετης» αποδεικτικής αξίας (δηλαδή στοιχεία που ενισχύουν την δυνατότητα της ΕΑ να αποδείξει κρίσιμα περιστατικά που στοιχειοθετούν την παράβαση) - (λεγόμενη Απαλλαγή Τύπου 2 στο Πρόγραμμα).
Οι Απαλλαγές Τύπου 1Α και 1Β δίνουν την δυνατότητα πλήρους απαλλαγής από τα διοικητικά πρόστιμα, αλλά και από ποινικές κυρώσεις που προβλέπει ο ν.3959/2011, ενώ η Απαλλαγή Τύπου 2 σημαίνει μερική απαλλαγή από τα διοικητικά πρόστιμα και από τις ποινικές κυρώσεις. Οι Τύποι 1Α και 1Β λειτουργούν εναλλακτικά, δηλαδή μόνο εάν δεν υπάρχει Απαλλαγή Τύπου 1Α είναι δυνατή η Απαλλαγή Τύπου 1Β ενώ σε κάθε περίπτωση υπάρχει μόνο μία θέση για πλήρη απαλλαγή είτε αυτή είναι επιχείρηση είτε είναι φυσικό πρόσωπο (εξού και ο λεγόμενος «αγώνας για την πρώτη θέση»).
Όλοι οι Τύποι (1Α, 1Β και 2) υπόκεινται σε αυστηρές προϋποθέσεις πλήρους, ειλικρινούς και διαρκούς συνεργασίας με την ΕΑ (όπως εξειδικεύονται στο Πρόγραμμα) ενώ για την Απαλλαγή Τύπου 1Α και1Β αποκλείονται εκ προοιμίου οι αιτήσεις επιχειρήσεων που προέβησαν σε ενέργειες εξαναγκασμού άλλων επιχειρήσεων να λάβουν μέρος στο καρτέλ.
Η διαδικασία όπως περιγράφεται στο Πρόγραμμα προβλέπει α) τα εμπλεκόμενα στελέχη από μεριάς ΕΑ και β) όλα τα σχετικά που πρέπει να περιλαμβάνει μία αίτηση καθώς και την δυνατότητα χορήγησης αριθμού προτεραιότητας (marker system), όπως εξηγείται παρακάτω σχετικά με τις αλλαγές που εισήχθησαν.
Οι αλλαγές που εισήγαγε το νέο Πρόγραμμα
Στην Ελλάδα το Πρόγραμμα Επιείκειας εισήχθη το 2006, αλλά η πρώτη κιόλας υπόθεση που θα υπαγόταν σε αυτό κατέληξε σε μία υπόθεση διαφθοράς που το έθεσε σε πλήρη αδράνεια έως και σήμερα (σε καμία υπόθεση έως σήμερα ενώπιον της ΕΑ δεν έχει γίνει χρήση του Προγράμματος Επιείκειας από εμπλεκόμενες επιχειρήσεις). Το νέο Πρόγραμμα που δημοσιεύτηκε από την ΕΑ την 24η Νοεμβρίου 2011 αντικαθιστά το Πρόγραμμα του 2006 εισάγωντας τις παρακάτω κύριες αλλαγές:
(επί της ουσίας)
- Απαλείφεται η προϋπόθεση ότι για να τύχει πλήρους απαλλαγής μια επιχείρηση δεν πρέπει να είναι υπότροπος (δηλαδή δεν πρέπει να έχει καταδικαστεί για καρτέλ στο παρελθόν). Η αλλαγή αυτή ήταν σημαντική για την πλήρη εναρμόνιση των προϋποθέσεων του Ελληνικού Προγράμματος με το Πρόγραμμα μοντέλο της ΕΕ. Υπενθυμίζεται ωστόσο ότι η υποτροπή είναι επιβαρυντικός παράγοντας κατά την επιμέτρηση του προστίμου (εάν τελικά μια επιχείρηση δεν τύχει της πλήρους απαλλαγής της).
- Σε συνέχεια των αλλαγών που εισήγαγε ο ν.3959/2011, το Πρόγραμμα προβλέπει πλέον την αίτηση υπαγωγής σε επιείκεια και από φυσικά πρόσωπα (που δρουν δηλαδή ανεξάρτητα από την επιχείρηση στην οποία ανήκουν ή άνηκαν).
- Τα ποσοστά μείωσης των προστίμων για τις επιχειρήσεις αλλάζουν για την Απαλλαγή Τύπου 2. Σύμφωνα με το παλαιό Πρόγραμμα, η πρώτη επιχείρηση (για Απαλλαγή Τύπου 2) δικαιούτο μείωσης από 30% έως 50%, η δεύτερη 20% έως 30% και όλες οι επόμενες επιχειρήσεις μείωση έως 20%. Σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα, η μείωση προστίμων σε μια επιχείρηση δεν θα υπερβαίνει γενικώς το 50% (χωρίς να προβλέπονται οι παλαιότερες διαβαθμίσεις). Ωστόσο, αναφέρεται ότι η ΕΑ, προκειμένου να προσδιορίσει το επίπεδο της μείωσης του προστίμου, λαμβάνει υπόψη της την χρονική στιγμή κατά την οποία υποβλήθηκαν τα αποδεικτικά στοιχεία και το βαθμό της επιπρόσθετης αξίας την οποία τα στοιχεία αυτά ενσωματώνουν. Επιπλέον, η ΕΑ λαμβάνει υπόψη της την έκταση και την συνέπεια της συνεργασίας της επιχείρησης. Ως προς τα φυσικά πρόσωπα, για τα οποία δεν υπήρχε πρόβλεψη στο παλαιό Πρόγραμμα, η μείωση του προστίμου δεν θα υπερβαίνει το 70%, ενώ για να προσδιορισθεί το επίπεδο της μείωσης λαμβάνονται υπόψη τα όσα προαναφέρθηκαν για τις επιχειρήσεις.
- Σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο ν.3959/2011, το νέο Πρόγραμμα Επιείκειας αναφέρει ότι η υπαγωγή της οικείας επιχείρησης σε αυτό και η πλήρης απαλλαγή της από την επιβολή προστίμου αίρει το αξιόποινο για τα υπεύθυνα φυσικά πρόσωπα (διάταξη που προϋπήρχε σε τροποποίηση του παλαιού νόμου 703/77 αλλά δεν είχε αποτυπωθεί στο παλαιό Πρόγραμμα Επιείκειας), ενώ η επιβολή μειωμένου προστίμου θεωρείται ελαφρυντική περίσταση κατ' άρθρο 84 Ποινικού Κώδικα και επιβάλλεται μειωμένη ποινή κατ’άρθρο 83 ΠΚ. Αντίστοιχη πρόβλεψη υπάρχει για τα φυσικά πρόσωπα που αιτούνται αυτοτελώς (ανεξάρτητα δηλαδή από την επιχείρηση που ανήκουν ή άνηκαν) υπαγωγή στο Πρόγραμμα Επιείκειας.
(επί της διαδικασίας)
- Η επιχείρηση ή το φυσικό πρόσωπο αποτείνεται στο Πρόεδρο της ΕΑ, ο οποίος ενημερώνει αμέσως τον Γενικό Διευθυντή και, εφόσον η σχετική υπόθεση έχει αποτελέσει αντικείμενο κλήρωσης (δηλαδή έχει ήδη επιληφθεί της υπόθεσης ένας Εισηγητής, άρα δυνατή θα είναι μόνο η Απαλλαγή - Τύπου 1Β), τον αρμόδιο Εισηγητή. Όταν υποβληθεί η επίσημη αίτηση, ο Γενικός Διευθυντής παρέχει με εντολή του Προέδρου της ΕΑ βεβαίωση παραλαβής της αίτησης και των στοιχείων που υποβλήθηκαν στην οποία πιστοποιείται η ημερομηνία και ώρα υποβολής.
- Ενώ δεν επιτρέπονται από κοινού αιτήσεις για απαλλαγή ή μείωση προστίμου από περισσότερες επιχειρήσεις που συμμετείχαν σε παράνομη σύμπραξη, επιτρέπονται οι από κοινού αιτήσεις από περισσότερα του ενός φυσικά πρόσωπα, μόνο εφόσον τα εν λόγω φυσικά πρόσωπα συμμετείχαν στην πιθανολογούμενη παράβαση της ίδιας επιχείρησης.
- Εισάγεται ο αριθμός προτεραιότητας (marker system) για αιτούντες την απαλλαγή από τα πρόστιμα. Η χορήγηση αριθμού προτεραιότητας προστατεύει τη θέση του αιτούντος στη σειρά προτεραιότητας για μια δεδομένη χρονική περίοδο και του επιτρέπει έτσι να συλλέξει μέσα σε αυτό το διάστημα τις πληροφορίες και τα αποδεικτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα προκειμένου να ανταποκριθεί στους όρους και στις σχετικές ελάχιστες απαιτήσεις απαλλαγής από τα πρόστιμα. Δηλαδή με αυτό το μηχανισμό, μια επιχείρηση ή ένα φυσικό πρόσωπο προσέρχεται στην ΕΑ το ταχύτερο δυνατό με ορισμένες ελάχιστες πληροφορίες (όπως τα μέλη του πιθανολογούμενου καρτέλ, το/τα επηρεαζόμενο/α προϊόν/τα, την επηρεαζόμενη γεωγραφική αγορά, την διάρκεια του καρτέλ, την φύση και λειτουργία του και τυχόν πληροφορίες για άλλες σχετικές αιτήσεις επιείκειας σε άλλες αρχές ανταγωνισμού) και, χωρίς να χάσει την σειρά προτεραιότητας του, λαμβάνει μια προθεσμία μέσα στην οποία πρέπει να προσκομίσει το απαραίτητο αποδεικτικό υλικό. Η υιοθέτηση του αριθμού προτεραιότητας αποτελεί ένα ακόμα βήμα σύγκλισης με το Πρόγραμμα/μοντέλο της ΕΕ.
- Μετά από σχετικό αίτημα του αιτούντος, η ΕΑ δύναται να επιτρέψει την προφορική υποβολή της δήλωσης του αιτούντος που περιέχει τα στοιχεία του, την περιγραφή του καρτέλ και τα λοιπά προβλεπόμενα. Πρόσβαση σε οποιαδήποτε καταγραφή της ως άνω προφορικής δήλωσης δεν παρέχεται στα μέρη πριν την επίδοση της Έκθεσης επί της υποθέσεως σε αυτά, ενώ το εν λόγω δικαίωμα ασκείται με μελέτη της καταγραφής στα γραφεία της Επιτροπής. Πρόκειται για ένα μηχανισμό που προβλέφθηκε παλαιότερα από την ΕΕ προκειμένου να προστατευτούν έτι περισσότερο οι αιτούντες από τις διαδικασίες για αγωγές αποζημιώσεων από θύματα καρτέλ ενώπιον πολιτικών δικαστηρίων. Πιο συγκεκριμένα, η δικονομική επιταγή σε ορισμένες δικαιοδοσίες για παραγωγή όλων των σχετικών με μια δίκη εγγραφών μιας επιχείρησης καθιστούσε την γραπτή αίτηση υπαγωγής σε επιείκεια (με περιγραφή και στοιχεία για συμμετοχή σε καρτελ) άκρως επικίνδυνο έγγραφο και συνεπώς την όλη διαδικασία αποθαρρυντική. Επομένως, με την προφορική δήλωση και τις διατάξεις που την συνοδεύουν οι αιτούντες έχουν μεγαλύτερη ασφάλεια ως προς τις πιθανές μετέπειτα αγωγές ενώπιον πολιτικών δικαστηρίων.
Ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ αρχών ανταγωνισμού των κρατών μελώς της ΕΕ στα πλαίσια του Κανονισμού ΕΕ 1/2003
Η σύσταση Δικτύου Αρχών Ανταγωνισμού των κρατών μελών (European Competition Network) σύμφωνα με τον Κανονισμό ΕΕ 1/2003 και η μεταξύ τους ανταλλαγή πληροφοριών, δημιουργεί ζητήματα και σε σχέση με τις αιτήσεις υπαγωγής σε πρόγραμμα επιείκειας. Είναι εύλογη η ανησυχία κάθε υποψηφίου αιτούντα για το πώς θα χρησιμοποιηθούν από άλλες Αρχές Ανταγωνισμού της ΕΕ τα στοιχεία που υποβάλλει στα πλαίσια του Προγράμματος Επιείκειας.
Ο Κανονισμός ΕΕ 1/2003 προβλέπει στις σχετικές με την ανταλλαγή πληροφοριών διατάξεις (άρθρο 12 παρ.3) ότι:
«Οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται δυνάμει της παραγράφου 1 μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδείξεις για την επιβολή κυρώσεων σε φυσικά πρόσωπα μόνον εάν:
- η νομοθεσία της διαβιβάζουσας αρχής προβλέπει κυρώσεις αναλόγου είδους σε σχέση με παράβαση του άρθρου [101] ή του άρθρου [102] της συνθήκης ή, ελλείψει νομοθετικών διατάξεων,
- οι πληροφορίες έχουν συλλεγεί με τρόπο που τηρεί το ίδιο επίπεδο προστασίας των δικαιωμάτων υπεράσπισης των φυσικών προσώπων όπως ορίζουν οι εθνικοί κανόνες της παραλήπτριας αρχής. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή, οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την παραλήπτρια αρχή για την επιβολή στερητικών της ελευθερίας ποινών».
Το νέο Πρόγραμμα Επιείκειας αναφέρει ότι οι δηλώσεις επιχειρήσεων ή φυσικών προσώπων που υποβάλλονται στο πλαίσιο του Προγράμματος Επιείκειας μπορούν να ανταλάσσονται μεταξύ των αρχών ανταγωνισμού των κρατών μελών της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 12 του Κανονισμού ΕΕ 1/2003 και τις παραγράφους 40 και 41 της Ανακοίνωσης της ΕΕ σχετικά με την συνεργασία στο πλαίσιο του Δικτύου των Αρχών Ανταγωνισμού.
Αντί επιλόγου
Το νέο Πρόγραμμα Επιείκειας αποτελεί ένα ακόμα βήμα προόδου προς την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των διατάξεων (Ενωσιακών και Ελληνικών) του δικαίου του ανταγωνισμού. Δεδομένης της κακής εμπειρίας από την πρώτη εφαρμογή του παλαιού Προγράμματος, η σημερινή ηγεσία της ΕΑ οφείλει να εμπνεύσει στην αγορά ιδιαίτερη εμπιστοσύνη. Για το λόγο αυτό πρέπει η διαδικασία να τηρηθεί απαρέγκλιτα και να σταλούν ενθαρρυντικά μηνύματα από τις πρώτες κιόλας αιτήσεις υπαγωγής στο πρόγραμμα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απαλλαγή από διοικητικά πρόστιμα και ποινικές κυρώσεις αποτελει σημαντικότατο κίνητρο για επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα προκειμένου να προσέλθουν στην ΕΑ και να «ομολογήσουν» την παραβατική συμπεριφορά τους. Ωστόσο, ένα εμπόδιο που παραμένει είναι η έκθεση σε αγωγές αποζημιώσεων από θύματα παράνομων συμπράξεων. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει το ζήτημα στην Λευκή Βίβλο της (2.4.2008) σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβίαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας:
Ένα άλλο μέτρο που θα επέτρεπε να μη θίγεται καθόλου η ελκυστικότητα των προγραμμάτων επιεικούς μεταχείρισης θα ήταν να περιοριστεί η αστική ευθύνη των προσώπων των οποίων γίνεται δεκτή η αίτηση επιεικούς μεταχείρισης. Συνεπώς, η Επιτροπή προτείνει να εξεταστεί περαιτέρω η δυνατότητα περιορισμού της αστικής ευθύνης του προσώπου στο οποίο παρέχεται ασυλία έναντι των αξιώσεων από τους άμεσους και έμμεσους συμβατικούς εταίρους του. Κάτι τέτοιο θα συνέβαλλε στο να περιοριστούν και να καταστούν πιο προβλέψιμες οι αποζημιώσεις που πρέπει να καταβληθούν από τα πρόσωπα στα οποία παρέχεται ασυλία, χωρίς αυτά να απαλλάσσονται αδικαιολόγητα από την αστική ευθύνη που υπέχουν λόγω της συμμετοχής τους σε παράβαση. Το πρόσωπο στο οποίο παρέχεται ασυλία θα πρέπει να έχει το βάρος της αποδείξεως της έκτασης στην οποία θα περιοριστεί η ευθύνη του. Ωστόσο, θα πρέπει να εξεταστεί ιδίως η ανάγκη θέσπισης ενός τέτοιου μέτρου και οι επιπτώσεις που θα είχε στην πλήρη αποζημίωση των θυμάτων καρτέλ και στη θέση των άλλων δραστών της παράβασης, ιδίως άλλων αιτούντων επιεική μεταχείριση.
Δεδομένης της εκκρεμότητας να υιοθετηθεί ένα ελάχιστο πλαίσιο για τις αγωγές αποζημίωσεως σε επίπεδο ΕΕ, είναι κατανοητό γιατί ο νόμος 3959/2011 και το νέο Πρόγραμμα Επιείκειας της ΕΑ σιωπούν στο σημείο αυτό.
Τέλος, πέραν της μεγάλης ευθύνης της ΕΑ, η επιτυχία του Προγράμματος έγκειται εν πολλοίς και στους νομικούς συμβούλους αλλά και στις διοικήσεις των επιχειρήσεων.
*Δικηγόρος (με εξειδίκευση στα θέματα Ενωσιακού και Ελληνικού Δικαίου Ανταγωνισμού)
