Θα είναι σαρωτική ή όχι η νίκη του Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν στις τουρκικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου;

Το σίγουρο είναι ότι η εκλογική αναμέτρηση θα είναι «θρίλερ» για αρκετά από τα 18 συμμετέχοντα κόμματα, αφού σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις βρίσκονται στο οριακό 10%, που είναι προαπαιτούμενο για την εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο.

Η απογοήτευση του τουρκικού εκλογικού σώματος από την σημερινή πολιτική κατάσταση έχει συρρικνώσει την δύναμη των κομμάτων που έδρασαν μετά το πραξικόπημα του 1980.

Οι εκλογές της Κυριακής χαρακτηρίζονται από την αναζήτηση ενός «νέου» προσώπου. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο πρώην δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Ταγίπ Ερντογάν και το Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης, που εκπροσωπεί το πολιτικό ισλάμ, συσπειρώνει τις μάζες, αφού φαίνεται να συγκεντρώνει ποσοστά 25-33%.

Η εντυπωσιακή άνοδος του Κόμματος της Δικαιοσύνης ανησυχεί ωστόσο την κοσμική ελίτ της Τουρκίας, που δεν ξέρει πως να αντιμετωπίσει το νέο αυτό πολιτικό φαινόμενο.

Δεν είναι όμως το μόνο φαινόμενο που ανησυχεί τις κοινωνικές και οικονομικές ηγεσίες. Ενα ανύπαρκτο πριν λίγους μήνες κόμμα, το Νεαρό Κόμμα του επιχειρηματία και ιδιοκτήτη της εφημερίδας και του τηλεοπτικού σταθμού Σταρ, Τζεμ Ουζάν, εμφανίζεται με σταθερά ανοδική πορεία να έχει σχεδόν βέβαιη την είσοδό του στην εθνοσυνέλευση. Οι δημοσκοπήσεις του δίνουν ποσοστά 7-12%.

Το φαινόμενο έχει όλα τα στοιχεία που χαρακτήρισαν την πορεία λαϊκιστικών ρευμάτων, παντού στον κόσμο. Δρα σε περίοδο παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, και επενδύει σε απλά εθνικιστικά μηνύματα. Οι οπαδοί του κόμματος είναι κυρίως νέοι που πλήττονται από την ανεργία, και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.

Τα δύο λεγόμενα κεντροδεξιά κόμματα -το Κόμμα Μητέρας Πατρίδας του Μεσούτ Γιλμάζ και το Κόμμα Ορθού Δρόμου της Τανσού Τσιλέρ- συγκεντρώνουν σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις ποσοστά 6-10%.

Η Μητέρα Πατρίδα διατηρεί το προφίλ του φιλελεύθερου» κόμματος, υπογραμμίζοντας πολύ την «ευρωπαϊκή επιλογή».

Η Τσιλέρ, σε αντίθεση με τον Γιλμάζ, προτάσσει τη διάσταση κόμματος σύμφωνου προς τα δεδομένα της ιδιότητας της Τουρκίας ως «κομβικού» κράτους, που «υπερασπίζεται τις Δυτικές αξίες στην περιοχή της». Αυτό μεταφράζεται σε μιλιταρισμό, πράγμα που ευνοείται ειδικά την περίοδο αυτή που το υπ' αριθμό ένα ζήτημα στην περιοχή είναι η επικείμενη επιχείρηση των Αμερικανών εναντίον του Ιράκ.

Ως προς την Κεντροαριστερά, όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο κυρίαρχος του χώρου, αντί της Δημοκρατικής Αριστεράς του Μπουλέντ Ετζεβίτ, θα είναι το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (ΡΛΚ)του Ντενίζ Μπαϊκάλ. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το ΡΛΚ βρίσκεται στο επίπεδο του 20-25% και η Δημοκρατική Αριστερά στο 1-3%.

Το «πλεονέκτημα» του Μπαϊκάλ είναι η παρουσία του Κεμάλ Ντερβίς στο ψηφοδέλτιο του ΡΛΚ. Από τα βασικά σημεία αναφοράς του ΡΛΚ είναι η υπεράσπιση του κοσμικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους.

Σε δυσχερή θέση βρίσκεται το κόμμα της Νέας Τουρκίας του πρώην υπουργού Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ με 3-6% των προτιμήσεων ψήφου. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το κόμμα του εθνικιστή Ντεβλέτ Μπαχτσελί έχει υποστεί εκλογική καθίζηση, αφού βρίσκεται στο 6-10%. Πολύ χαμηλά ποσοστά (1-3%) έχει, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το φιλοϊσλαμικό Κόμμα Ευτυχίας του Ρετζαΐ Κουτάν.

Το φιλοκουρδικό Κόμμα Λαϊκής Δημοκρατίας (HADEP) που παίρνει μέρος στις εκλογές υπό τη στέγη του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος, μαζί με δύο μαρξιστικά κόμματα, το Κόμμα Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας και το Κόμμα Εργασίας, συγκεντρώνει σύμφωνα με τις σφυγμομετρήσεις ποσοστά 5-8%.

Oι περίοδοι κυβερνητικής αυτοδυναμίας μετά το 1950

Τρεις «εποχές», αυτές του Αντνάν Μεντερές, του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και του Τουργκούτ Οζάλ είναι οι φάσεις κυβερνητικής αυτοδυναμίας στην τουρκική πολιτική ιστορία μετά το 1950, από τότε που ισχύει πολυκομματικό σύστημα.

Η δεκαετία του '50 ανήκει στο Δημοκρατικό Κόμμα του Μεντερές που αναδείχθηκε πρώτο κόμμα στις εκλογές του '50, του '54 και του '57. Ακολούθησε η εξαετία του Ντεμιρέλ και του Κόμματος Δικαιοσύνης (εκλογές '65 και '69).

Τέλος το πείραμα πολυσυλλεκτικού κόμματος που επιχείρησε ο Τουργκούτ Οζάλ το 1983 με το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας άνοιξε το δρόμο για την οκταετία αυτοδυναμίας της Μητέρας Πατρίδας.

Κατά την περίοδο 83-89 πρωθυπουργός ήταν ο Οζάλ, ενώ στη συνέχεια εξελέγη πρόεδρος, για να αναλάβουν διαδοχικά πρωθυπουργοί οι Γιλντιρίμ Ακμπουλουτ και Μεσούτ Γιλμάζ.

Περίοδος κυβερνήσεων συνασπισμού είναι το διάστημα 1991-2002. Η ισορροπία που θα έχει διαμορφωθεί στις 4 Νοεμβρίου 2002 θα δείξει αν και ποιες μετεκλογικές συνεργασίες ευνοούνται.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΤΖΩΡΤΖΙΝΑΚΗ