Στις κάλπες προσέρχονται την Κυριακή 50 εκατομμύρια Τούρκοι προκειμένου να ψηφίσουν αν συμφωνούν ή όχι με τις αλλαγές στο Σύνταγμα που προτείνει η κυβέρνηση.
*Ποιες αλλαγές προτείνονται;
Συνολικά προτείνονται τροποποιήσεις σε 26 άρθρα του Συντάγματος του 1982, που επιβλήθηκε μετά το πραξικόπημα του 1980. Μερικές από τις πιο σημαντικές αλλαγές είναι οι εξής:
- Αίρεται η αμνηστία των ηγετών του πραξικοπήματος του 1980
- Επιτρέπεται στα πολιτικά δικαστήρια να δικάζουν στρατιωτικούς, αλλά όχι στα στρατιωτικά να δικάζουν πολίτες
- Τα μέλη του Συνταγματικού Δικαστηρίου αυξάνονται από 11 σε 17. Το κοινοβούλιο θα εκλέγει τρία από αυτά και ο πρόεδρος θα διορίζει τα 14. Στο ισχύον Σύνταγμα, όλα τα μέλη διορίζονται από τον πρόεδρο.
-Οι πολίτες θα μπορούν να προσφεύγουν άμεσα στο δικαστήριο αυτό
- Η αρχή που είναι υπεύθυνη για την εποπτεία της δικαιοσύνης, το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων, αναδιαρθρώνεται και το κοινοβούλιο αποκτά περισσότερη δύναμη στο διορισμό των μελών του
- Επιτρέπεται ο συνδικαλισμός στους δημόσιους υπαλλήλους
- Επιτρέπεται στους εργαζομένους να είναι μέλη σε περισσότερα από ένα συνδικάτα
- Ενισχύονται τα δικαιωμάτων των γυναικών, των παιδιών και των ατόμων με ειδικές ανάγκες
-Θεσπίζεται σύστημα επιθεωρητών που θα ασχολούνται με καταγγελίες πολιτών εναντίον κρατικών υπηρεσιών
*Ποιο είναι το ερώτημα που τίθεται στο ψηφοδέλτιο;
Οι αλλαγές παρουσιάζονται ως ένα ενιαίο πακέτο, στο οποίο καλούνται να ψηφίσουν «ναι» ή «όχι» οι πολίτες. Η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι οι πολίτες θα έπρεπε να ψηφίζουν για την κάθε αλλαγή ξεχωριστά ή να ομαδοποιηθούν οι αλλαγές σε μερικές ομάδες, τις οποίες θα καλούνται να δεχτούν ή να απορρίψουν οι πολίτες. Ως απάντηση, κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει τέτοιο προηγούμενο στην ιστορία της Τουρκίας.
*Ποιο είναι το διακύβευμα;
Η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν υποστηρίζει ότι το πακέτο των μεταρρυθμίσεων θα ενισχύσει τη δημοκρατία, θα αυξήσει τη δύναμη των πολιτικών δικαστηρίων έναντι των στρατιωτικών και θα φέρει το σύνταγμα του 1982 πιο κοντά στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές και την Τουρκία πιο κοντά στην ΕΕ. Η αντιπολίτευση, τόσο από το χώρο της δεξιάς όσο και από το χώρο της αριστεράς, υποστηρίζει ότι οι αλλαγές θα ενισχύσουν τον έλεγχο που ασκεί η βουλή και ο πρόεδρος στη δικαιοσύνη, μέσω της εμπλοκής τους στο διορισμό δικαστών και εισαγγελέων. Κατηγορούν την κυβέρνηση ότι η μεταρρύθμιση αποτελεί αποκλειστικά δικό της εγχείρημα και εγχείρημα του κ. Ερντογάν, χωρίς να έχουν ερωτηθεί άλλοι φορείς. Κάποιοι κατηγορούν την κυβέρνηση ότι έχει κρυφή ατζέντα απόλυτου ελέγχου του πολιτικού συστήματος από τους ισλαμιστές. Το δημοψήφισμα θεωρείται επίσης βαρόμετρο δημοτικότητας του Ταγίπ Ερντογάν, λίγους μήνες πριν τις γενικές εκλογές, που αναμένονται το αργότερο τον Ιούλιο του 2011.
*Ποιο προβλέπεται να είναι το αποτέλεσμα;
Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν -λιγότερο ή περισσότερο- μικρές διαφορές ανάμεσα στα «ναι» και τα «όχι», με ελαφρύ προβάδισμα στο «ναι». Πρόσφατη δημοσκόπηση της PollMark δίνει 56,2% στο «ναι» και 43,8% στο «όχι», της Sonar 50,13% στο «ναι» και 48,87% στο «όχι», της A&G 51% στο «ναι» και 49% στο «όχι» και της Metropoll 49,6% στο «ναι» και 33,6% στο «όχι». Μεγάλο, κοντά στο 10%, είναι και το ποσοστό των αναποφάσιστων. Το μεγαλύτερο ποσοστό «όχι» αναμένεται στην Κωνσταντινούπολη και τα δυτικά παράλια. Αντίστοιχα, τα περισσότερα «ναι» αναμένονται στην κεντρική Ανατολία, ενώ οι περισσότερες αποχές στην νοτιοανατολική Τουρκία, όπου το φιλοκουρδικό Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας έχει απευθύνει έκκληση για αποχή από το δημοψήφισμα.
*Πώς οδηγήθηκε η Τουρκία στο δημοψήφισμα;
Το πακέτο μεταρρυθμίσεων ετοιμάστηκε από το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ, που επιθυμούσε την αλλαγή του Συντάγματος από το 2002, όταν ανέβηκε στην εξουσία . Το προσχέδιο που συνέταξε το 2007 δεν συγκέντρωσε την απαραίτητη στήριξη της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο. Τότε το ΑΚΡ συνέταξε ένα πακέτο μεταρρυθμίσεων, πάνω στις οποίες καλούνται να ψηφίσουν οι πολίτες την Κυριακή. Το πακέτο υπερψηφίστηκε την άνοιξη από 336 βουλευτές, λιγότερους από τα δύο τρίτα που απαιτούνται για να περάσει απευθείας, αλλά αρκετούς για να το στείλουν σε δημοψήφισμα 60 ημέρες αφού υπεγράφη από τον πρόεδρο, κάτι που ο Αμπντουλάχ Γκιουλ έκανε στις 13 Μαΐου 2010.
*Πόσα δημοψηφίσματα έχουν διενεργηθεί στην ιστορία της Τουρκίας;
Αυτό της Κυριακής θα είναι το έκτο. Το πρώτο είχε διεξαχθεί στις 9 Ιουλίου 1961 για την έγκριση του συντάγματος του ‘61 που είχε συνταχθεί μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1960. Το αποτέλεσμα ήταν 61,7% υπέρ του συντάγματος. Το δεύτερο έγινε στις 7 Νοεμβρίου 1982 προς έγκριση του συντάγματος του 1982 που συντάχθηκε μετά το πραξικόπημα του 1980. Με ποσοστό 91,37%, ο τουρκικός λαός εκτός από το σύνταγμα, είχε εγκρίνει και την εκλογή του στρατηγού Κενάν Εβρέν στην προεδρία της Δημοκρατίας. Το τρίτο δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1987 και αφορούσε την άρση της απαγόρευσης που είχε επιβληθεί μετά το πραξικόπημα του ‘80 στους πολιτικούς της προπραξικοπηματικής περιόδου, να έχουν ενεργό ανάμειξη στην πολιτική. Η άρση εγκρίθηκε με ποσοστό 50,16%. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1988 πραγματοποιήθηκε το τέταρτο δημοψήφισμα όταν η κυβέρνηση Οζάλ είχε ζητήσει την επίσπευση των δημοτικών εκλογών κατά ένα χρόνο, πράγμα που απέρριψε ο λαός με ποσοστό 65%. Το πέμπτο έγινε στις 21 Οκτωβρίου 2007 και σχετιζόταν με τροποποίηση του συντάγματος η οποία περιλάμβανε και τη θεσμοθέτηση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό. Η τροποποίηση εγκρίθηκε με ποσοστό 69,1%.
