Είναι η Γη ένα καλόβολο μέρος, που κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει την ισορροπία του, ώστε η ζωή να συνεχίζει να αναπτύσσεται, παρά τις πάσης φύσης "τρικλοποδιές" που βάζουν οι άνθρωποι και ο τεχνολογικός πολιτισμός τους;
Η ιδέα αυτή, που προβλήθηκε εμβληματικά ως η "Υπόθεση της Γαίας" από το βρετανό επιστήμονα Τζέημς Λάβλοκ, έχει προωθήσει την αντίληψη ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ένα είδος γιγάντιου ενιαίου "ζωντανού" οργανισμού, με τα πολύπλοκα οικο-συστήματά της να αυτοεπιδιορθώνονται και να αλληλοσυμπληρώνονται, όταν κάτι πάει στραβά.
Τώρα, ένα νέο ανατρεπτικό βιβλίο από τον Πίτερ Γουόρντ, καθηγητή Βιολογίας και Γεωεπιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, έρχεται να παρουσιάσει την ακριβώς αντίθετη εικόνα: Η Γη, στην πραγματικότητα, είναι αφιλόξενη για τη ζωή και ίσως γι' αυτό φταίει η ίδια η ζωή, η οποία, μέσα από τη διαρκή εξέλιξή της, έχει απρόσμενες και συχνά αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.
Αντί για την καλοκάγαθη θεά Γαία, ο Γουόρντ προτιμά την Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας. Στο βιβλίο του "Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτοκαταστροφική η ζωή στη Γη;", που μόλις εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του πανεπιστημίου Πρίνστον, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι καλά θα κάνουν να χρησιμοποιήσουν τη διαθέσιμη τεχνολογία (π.χ. την τροποποίηση μικροβίων για διατροφικούς και ενεργειακούς λόγους) για να διαχειριστούν το φυσικό περιβάλλον τους, αλλιώς αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μιας δυνητικής εξαφάνισης, αν η Γη αφεθεί μόνη της να διαχειριστεί τα του οίκου της.
Για να υποστηρίξει το επιχείρημά του, θυμίζει πόσες μαζικές εξαφανίσεις ειδών έχουν ήδη συμβεί στην ιστορία του πλανήτη μας, χωρίς καν ο άνθρωπος να είναι παρών και άρα να μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος ότι εξαιτίας του τα οικοσυστήματα αποσταθεροποιήθηκαν (όπως υποστηρίζει η υπόθεση της Γαίας).
Ο Γουόρντ αναφέρει διάφορα παραδείγματα που, όπως λέει, δείχνουν ότι η Γη έχει "εκδικητική" φύση, σαν τη Μήδεια που σκότωσε τα δύο παιδιά που είχε κάνει με τον Ιάσωνα. Μεταξύ άλλων:
- Η εξέλιξη των οργανισμών που παράγουν οξυγόνο, δύο φορές οδήγησε τη Γη σε εποχές παγετώνων, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα, που είναι ζωτικό για τη φωτοσύνθεση, αφαιρέθηκε από την ατμόσφαιρα (εξαφανίζοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και έτσι η θερμοκρασία της Γης έπεσε δραματικά.
- Η εξέλιξη των πρώτων ζώων προκάλεσε την εξαφάνιση των περισσότερων μικροβίων, γεγονός που οδήγησε μεν σε πιο πολύπλοκες μορφές ζωής, αλλά, από την άλλη, και σε ένα τρομερά μικρότερο όγκο ζωντανής ύλης.
- Η εξέλιξη των πρώτων δασών, πριν 400 εκατ. χρόνια, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία του πλανήτη. Ομως οι ρίζες των δέντρων, καθώς εξαπλώνονταν, ανάγκασαν τους μέχρι τότε βράχους που ήσαν κάτω από την επιφάνεια, να εκτεθούν στην επιφανειακή φθορά, μια διαδικασία που επίσης οδήγησε στην αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προκάλεσε μια νέα εποχή των παγετώνων πριν 90 εκατ. χρόνια.
Πολύτιμο το διοξείδιο του άνθρακα
Σύμφωνα με τον Γουόρντ, αποτελεί τραγική ειρωνεία ότι αυτή την εποχή η Γη διαθέτει άφθονο διοξείδιο, το οποίο, ενώ θα έπρεπε να το αποθηκεύουμε σε μια "τράπεζα", γιατί κάποτε θα το χρειαστούμε, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το μειώσουμε. Σύμφωνα με το απαισιόδοξο σενάριό του, με βάση τις παρατηρήσεις για το τι έχει συμβεί στην ιστορία της Γης μέχρι τώρα, το διοξείδιο του άνθρακα αφαιρείται σταδιακά από την ατμόσφαιρα και αποθηκεύεται σε δέντρα, βράχους και ωκεανούς.
Οι διαδικασίες αυτές θα συνεχιστούν ώσπου το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα μειωθεί στα 10 μέρη ανά εκατομμύριο (από 380 μέρη που είναι σήμερα, εμφανίζοντας ανοδική τάση), οπότε δεν θα μπορούν πια να ζήσουν τα φυτά. Από τη στιγμή που θα εξαφανιστούν τα φυτά, μέσα σε 20 εκατ. χρόνια το οξυγόνο θα μειωθεί μόλις στο 1% της συνολικής ατμόσφαιρας και η ζωή, όπως την ξέρουμε σήμερα, θα σταματήσει.
"Τότε θα έχουμε φθάσει σε ένα σημείο όπου θα είναι για πάντα αδύνατο να ξαναφέρουμε την ζωή και την βιοποικιλότητα πίσω. Θα είναι για πάντα αδύνατο να επαναφέρουμε μια ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο. Αυτή δεν είναι η Γαία. Είναι το αντίθετο της Γαίας", όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, επιμένοντας ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να εμπιστεύονται τις αυτορρυθμιζόμενες φυσικές διαδικασίες για τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη.
Σύμφωνα με τον Γουόρντ, από τις 15 μαζικές καταστροφές που έχουν συμβεί ως τώρα στη Γη, μόνο μια -αυτή που πριν 65 εκατ. χρόνια εξαφάνισε τους δεινόσαυρους- πιθανώς προήλθε από ένα εξωγενή παράγοντα, δηλαδή από την πτώση κάποιου κομήτη ή αστεροειδούς. Oλες οι άλλες καταστροφές προέκυψαν μέσα από τις φυσικές διαδικασίες της ίδιας της Γης.
"Προσπαθεί να υλοποιήσει όλα τα νέα πράγματα που είναι ωφέλιμα για τα νέα είδη ζωής, αλλά, από την άλλη, γίνονται επιβλαβή για οτιδήποτε άλλο υπάρχει. Οι καινοτομίες της Γης οδηγούν στην καταστροφή", κατά τον Γουόρντ.
Oπως τονίζει, διαφωνεί κατηγορηματικά με τις ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις ότι, με κάποιο "μαγικό" τρόπο, ο πλανήτης μας θα "αυτό-θεραπευόταν", αν όλοι οι άνθρωποι ξαφνικά απομακρύνονταν από αυτόν. Απεναντίας, τονίζει, οι άνθρωποι, χάρη στη νοημοσύνη τους, αποτελούν το "κλειδί" για τη σωτηρία του πλανήτη και ίσως τελικά αποδειχθούν ότι αυτοί αποτελούν τη κατ' εξοχήν γνήσια "δύναμη της Γαίας".
AΠE-MΠΕ
