Την ανάγκη επιτάχυνσης των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων σε μια σειρά από βασικούς τομείς (ελευθερία έκφρασης, ελευθερία του Τύπου, θρησκευτικές ελευθερίες, ελευθερία των γυναικών, συνδικάτων και παιδιών), αλλά και τον περιορισμό του ρόλου του Στρατού, υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ετήσια έκθεσή της για την Τουρκία, που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, στις Βρυξέλλες.
Στην έκθεση της Επιτροπής περιλαμβάνονται θετικές αναφορές στα θέματα ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος με την έμφαση να δίνεται στο θέμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, στο ζήτημα των περιουσιών της ελληνικής μειονότητας, στην υποχρέωση της Τουρκίας να διατηρεί σχέσεις καλής γειτονίας. Για το τελευταίο, ειδική αναφορά γίνεται στις παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου από τις υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών πάνω από ελληνικά νησιά, ενώ επισημαίνεται και η στάση της Αγκυρας στην αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι δεν έχει υπάρξει καμία πρόοδος, εκ μέρους της Τουρκίας, ούτε στο θέμα του πρόσθετου πρωτοκόλλου της ¶γκυρας, αλλά ούτε και στην εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία και ζητά από την Αγκυρα να προβεί σε συγκεκριμένα βήματα, ώστε να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τη συνολική λύση του Κυπριακού.
Αναλυτικά, στα ειδικού ελληνικού ενδιαφέροντος ζητήματα, στην ετήσια έκθεση προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώνεται ότι η Τουρκία και η Ελλάδα συνεχίζουν τις προσπάθειες για τη βελτίωση των διμερών σχέσεων και ότι ο 41ος κύκλος διερευνητικών επαφών πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2008, στην Κωνσταντινούπολη.
Υπογραμμίζεται, ωστόσο, ότι η πρόοδος που έχει σημειωθεί σε αυτές τις επαφές -οι οποίες έχουν ξεκινήσει από το 2002- είναι περιορισμένη. Στο πλαίσιο της ρητής υποχρέωσης της Τουρκίας για σχέσεις καλής γειτονίας και για επίλυση συνοριακών διαφορών, στην έκθεση σημειώνεται ότι η απειλή «casus belli» σχετικά με την πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων εξακολουθεί να ισχύει, στη βάση του σχετικού ψηφίσματος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του 1995.
Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2008, σύμφωνα με τα οποία η Τουρκία θα πρέπει να δεσμευτεί στην αρχή των σχέσεων καλής γειτονίας και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και συμπεριλαμβανομένης, εάν αυτό θεωρηθεί αναγκαίο, της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Επίσης, στο πλαίσιο αυτό, τονίζεται ότι πρέπει να αποφεύγεται κάθε απειλή, ή ενέργεια, που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις καλής γειτονίας και την ειρηνική επίλυση των διαφορών.
Στην έκθεση γίνεται επίσης αναφορά στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει διατυπώσει επίσημες διαμαρτυρίες για συνεχιζόμενες τουρκικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου με υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά.
Σημειώνεται, ακόμη, ότι η ελληνική μειονότητα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα σχετικά με την εκπαίδευση και την ιδιοκτησία και γίνεται μνεία στα ζητήματα που αφορούν τους ελληνικούς πληθυσμούς στην Ίμβρο και την Τένεδο.
Σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα των μη μουσουλμανικών πληθυσμών, σημειώνεται ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα λόγω απουσίας νομικής προσωπικότητας. Γίνεται αναφορά στους περιορισμούς στην εκπαίδευση των κληρικών και στη μη λειτουργία της ελληνικής ορθόδοξης Σχολής της Χάλκης. Επίσης, σχετικά με το Πατριαρχείο, αναφέρεται ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι ελεύθερο να χρησιμοποιεί, σε όλες τις περιπτώσεις, τον εκκλησιαστικό τίτλο «Οικουμενικό».
Για τα θέματα δικαιοσύνης, ελευθερίας και ασφάλειας η Επιτροπή σημειώνει ότι η Τουρκία έχει σημειώσει περιορισμένη πρόοδο σε ζητήματα εξωτερικών συνόρων και θέματα του Σένγκεν, αλλά και στα ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής και ασύλου.
Με δεδομένη την αύξηση του αριθμού των αιτούντων άσυλο η Τουρκία, σύμφωνα με την Επιτροπή, θα πρέπει να αναδιοργανώσει το σύστημα της. Σε ό,τι αφορά τη σύναψη συμφωνίας επανεισδοχής, που εκκρεμεί από το Δεκέμβριο του 2006, επισημαίνεται ότι η Τουρκία αποδέχτηκε πρόσφατα την επανέναρξη επίσημων συνομιλιών και αναφέρεται ότι η Τουρκία καταβάλλει προσπάθειες με στόχο την επίτευξη διευθέτησης για την FRONTEX.
Υπογραμμίζεται ακόμη ότι υπήρξε περιορισμένη πρόοδος στην πολιτική θεωρήσεων και καμία πρόοδος στη δικαστική συνεργασία για ποινικά και αστικά ζητήματα.
Σχετικά με το ρόλο του Στρατού στην Τουρκία, η έκθεση αναφέρεται στην αυξημένη πολιτική επιρροή που εξακολουθούν να ασκούν οι στρατιωτικές δυνάμεις μέσα από επίσημους και ανεπίσημους μηχανισμούς για θέματα όπως η Κύπρος.
Συστάσεις για εξομάλυνση των σχέσεων με Κύπρο
Σχετικά με την Κύπρο, η έκθεση αναφέρεται στη δημόσια στήριξη της Τουρκίας στις συνομιλίες, που διεξάγονται μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων, για την εξεύρεση συνολικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και σημειώνεται ότι αναμένεται από την Τουρκία να υποστηρίξει ενεργά τις εν εξελίξει συνομιλίες και να κάνει συγκεκριμένα βήματα, ώστε να συμβάλει στη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για τη συνολική λύση του Κυπριακού.
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι η Τουρκία, μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τον Δεκέμβριο του 2006, δεν σημείωσε καμία πρόοδο στην πλήρη εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της ¶γκυρας και την ομαλοποίηση των διμερών σχέσεών της με την Κυπριακή Δημοκρατία και στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή τονίζει ότι είναι επείγουσας σημασίας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της για την πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της Αγκυρας.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι θα συνεχίζει να εξετάζει και να αξιολογεί την πρόοδο που έχει σημειωθεί στα θέματα που καλύπτονται από τη Δήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου 2005 και σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της 11ης Δεκεμβρίου 2006.
Τέλος, γίνεται αναφορά στο γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να ασκεί βέτο στη συμμετοχή της Κύπρου σε αρκετούς διεθνείς οργανισμούς και ότι οι ενέργειες κυπριακών πλοίων για εξόρυξη πετρελαίου έχουν παρεμποδιστεί από τον τουρκικό στόλο σε αρκετές περιπτώσεις κατά την εξεταζόμενη περίοδο.
Στην πρώτη αντίδρασής της, η Αγκυρα χαρακτήρισε θετική και ισορροπημένη την έκθεση προόδου της ενταξιακής της πορείας. «Μπορούμε να πούμε ότι η έκθεση είναι από την πλευρά της Τουρκίας θετική και ισορροπημένη», δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο Εγκεμέν Μπαγκίς, υπουργός αρμόδιος για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Πρόκειται -είπε- για μία από τις πιο αντικειμενικές, τις πιο προσηλωμένες στη στήριξη των μεταρρυθμίσεων και τις πιο ενθαρρυντικές εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν ποτέ για την κυβέρνηση».
