Την ανάγκη δημιουργίας ενός γνήσια ανεξάρτητου και αποτελεσματικού μηχανισμού διερεύνησης καταγγελιών για την αστυνομία στην Ελλάδα υπογραμμίζει η Διεθνής Αμνηστία, καλώντας την κυβέρνηση να κινηθεί προς την κατεύθυνση αυτή.
Μάλιστα, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, το προτεινόμενο πλαίσιο λειτουργίας του Γραφείου καταγγελιών περιστατικών αστυνομικής αυθαιρεσίας σε βάρος πολιτών, δεν πληροί τις πέντε αρχές για την αποτελεσματική διερεύνηση καταγγελιών εναντίον μελών των σωμάτων ασφαλείας, όπως αυτές έχουν σκιαγραφηθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Όπως επισημαίνεται σε σχετική ανακοίνωση, στις 12 Δεκεμβρίου 2009, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη ανακοίνωσε την οριστική εκδοχή Σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για τη σύσταση Γραφείου που θα ασχολείται με κρούσματα αυθαίρετης συμπεριφοράς μελών των σωμάτων ασφαλείας. Το αρχικό προσχέδιο είχε ανακοινωθεί στις 23 Νοεμβρίου δίνοντας οκτώ ημέρες για δημόσια διαβούλευση.
Η Διεθνής Αμνηστία έστειλε επιστολή στον υπουργό την 1η Δεκεμβρίου 2009, εκφράζοντας μεταξύ άλλων ζητημάτων την ανησυχία της για το γεγονός ότι το προτεινόμενο πλαίσιο λειτουργίας του Γραφείου δεν πληροί τις πέντε αρχές για την αποτελεσματική διερεύνηση καταγγελιών εναντίον μελών των σωμάτων ασφαλείας, όπως αυτές έχουν σκιαγραφηθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Οι αρχές αυτές είναι η αμεροληψία, η επάρκεια, η έλλειψη χρονοτριβής, ο δημόσιος έλεγχος και η ανάμιξη του θύματος.
Επιπλέον, τονίζεται, οι προτάσεις δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια που διατυπώνονται στη Γνωμοδότηση του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με το πλαίσιο λειτουργίας ενός Ανεξάρτητου Οργάνου Διερεύνησης Καταγγελιών για την Αστυνομία, ούτε τα κριτήρια που έχει προσδιορίσει η ίδια η Διεθνής Αμνηστία για ένα αποτελεσματικό και ανεξάρτητο τέτοιο όργανο.
Οι συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας προς τις ελληνικές αρχές έχουν ως εξής:
Προκειμένου ένας μηχανισμός διερεύνησης καταγγελιών για την αστυνομία να είναι ανεξάρτητος:
- Πρέπει να είναι όργανο χωρίς καμία δομική ή οργανωτική σύνδεση με την αστυνομία, όπως επιτυγχάνεται με τη μορφή ενός ανεξάρτητου εξωυπουργικού οργάνου, για παράδειγμα ενός εξειδικευμένου Συνηγόρου του Πολίτη για την Αστυνομία ή μιας Ανεξάρτητης Επιτροπής Διερεύνησης Καταγγελιών για την Αστυνομία.
Προκειμένου ο ανεξάρτητος μηχανισμός διερεύνησης καταγγελιών για την αστυνομία να είναι αποτελεσματικός:
- Πρέπει να διαθέτει τις δικές του εξουσίες να ερευνά. Όχι απλώς να δέχεται, να καταγράφει και να εξετάζει καταγγελίες που στη συνέχεια διαβιβάζονται στα αρμόδια ερευνητικά όργανα.
- Πρέπει να έχει την αρμοδιότητα να ερευνά όλους τους ισχυρισμούς για σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από μέλη των σωμάτων ασφαλείας, περιλαμβανομένων των θανάτων υπό κράτηση, των θανάσιμων και μη πυροβολισμών, των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης και των παρεκτροπών με φυλετικά κίνητρα ή άλλο χαρακτήρα διακρίσεων.
- Πρέπει να διαθέτει τις εξουσίες και την ικανότητα να ερευνά καταγγελίες που να υποβάλλονται απευθείας από οποιοδήποτε άτομο, καθώς και άλλα περιστατικά με δική του πρωτοβουλία ελλείψει τυχόν συγκεκριμένων καταγγελιών.
- Οι ερευνητικές του εξουσίες πρέπει να περιλαμβάνουν την εξουσία και τους πόρους να εξασφαλίζει και να εξετάζει αμέσως τη σκηνή του περιστατικού, καθώς και την εξουσία να κλητεύει μάρτυρες και να διατάζει την κατάθεση αποδεικτικών στοιχείων και εγγράφων.
- Πρέπει επίσης να διαθέτει την εξουσία να διατάζει να κινηθούν πειθαρχικές διαδικασίες εναντίον μελών των σωμάτων ασφαλείας και να παραπέμπει υποθέσεις για άσκηση ποινικής δίωξης όπου αρμόζει.
Καταλήγοντας, η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει με λύπη της ότι το τελικό Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την ίδρυση του Γραφείου, που ανακοινώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου, δεν ενσωματώνει τις περισσότερες από αυτές τις συστάσεις. Από την άλλη πλευρά, σημειώνει με ενδιαφέρον ότι στο μήνυμά του στις 12 Δεκεμβρίου 2009, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη δήλωσε την πρόθεση του Υπουργείου να αξιοποιήσει τις προτάσεις που έγιναν κατά τη δημόσια διαβούλευση και δεν ενσωματώθηκαν στο τελικό Σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, στο πλαίσιο νομοθετικών πρωτοβουλιών που σχεδιάζονται αυτή τη στιγμή.
