Με μια πρώτη ματιά, μοιάζει με ένα συνηθισμένο παλαιοπωλείο: χρησιμοποιημένοι καναπέδες παραταγμένοι μπροστά σε τεράστιες ντουλάπες, βιτρίνες γεμάτες με ποτήρια και αντικείμενα όλων των ειδών, αμέτρητα βιβλία και πολυέλαιοι της δεκαετίας του '50. Η διαφορά είναι ότι στο Sozialkaufhaus, ένα «κοινωνικό κατάστημα» που βρίσκεται στη λαϊκή συνοικία Neukolln, στο Βερολίνο, οι τιμές απευθύνονται σε μια ιδιαίτερη πελατεία: άνεργοι, συνταξιούχοι, αλλά και χαμηλόμισθοι μπορούν να αγοράσουν εδώ ένα κρεβάτι με 50 ευρώ, ένα ποτήρι με 20 σεντς, μια ντουλάπα με 50 ευρώ, ένα βιβλίο με 1 ευρώ. Υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα να προμηθευτεί κανείς μέχρι πέντε ρούχα δωρεάν.
Από τότε που ο Μίχαελ Μάσκολους ίδρυσε την οργάνωση Die Teller Gottes («Τα πιάτα του Θεού») και άνοιξε το πρώτο του κέντρο το 2004, η ζήτηση δεν έχει σταματήσει να αυξάνεται. Ως και 150 άνθρωποι την ημέρα, πολλοί από τους οποίους κατοικούν πολύ μακριά, έρχονται να αγοράσουν αντικείμενα ή έπιπλα σε τιμές που δεν αντέχουν σε συναγωνισμό. «Ολο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν ανάγκη από ένα τέτοιο είδος προσφοράς» στη Γερμανία, λέει ο 47χρονος πρώην άνεργος. Για τον λόγο αυτό, ο Μάσκολους άνοιξε δύο ακόμη καταστήματα και μια μικρή καντίνα, όπου σερβίρονται κάθε μεσημέρι ζεστά γεύματα στην τιμή του ενός ευρώ.
Η λογική της λειτουργίας αυτών των καταστημάτων είναι απλή: ο Μάσκολους παίρνει όλα όσα οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να πετάξουν, επισκευάζει ό,τι χρειάζεται και τα μεταπωλεί σε πολύ χαμηλές τιμές. «Είναι απίστευτο τι μπορεί να καταλήξει στον σκουπιδοτενεκέ», λέει, δείχνοντας μηχανήματα μουσικής σε πολύ καλή κατάσταση.
Η φήμη του καταστήματος έχει λειτουργήσει θετικά και σήμερα ο ιδιοκτήτης του δέχεται περισσότερες προσφορές από αυτές που χρειάζεται. Καθώς δεν υπάρχει χώρος, τα ρούχα στοιβάζονται σε μπλε σακούλες σκουπιδιών. Τα κέρδη από τις πωλήσεις χρησιμεύουν για να πληρώνονται το νοίκι και οι μισθοί των δέκα υπαλλήλων. «Δεν βγάζουμε κανένα κέρδος, και αν στο μέλλον μείνουν χρήματα στην άκρη θα τα δώσω σε μια φιλανθρωπική οργάνωση», τονίζει ο Μάσκολους, που απορρίπτει οποιαδήποτε κρατική επιδότηση.
Σε όλη τη Γερμανία, τέτοιες πρωτοβουλίες παρουσιάζουν άνθηση. Υπολογίζονται σε 350, ενώ κάθε μήνα ανοίγουν τις πόρτες τους καινούργια καταστήματα. Οι ειδικοί των μεγάλων φιλανθρωπικών οργανώσεων αποδίδουν αυτή την εξέλιξη στο νόμο Hartz IV, μια επίμαχη μεταρρύθμιση που τέθηκε σε ισχύ το 2005 και καθιστά δυσκολότερη την επιδότηση των μακροχρόνιων ανέργων. Ακόμη κι η νέα κεντροδεξιά κυβέρνηση έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να τροποποιήσει ορισμένα σημεία αυτού του νόμου.
Την ίδια ώρα, πολλές μελέτες δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια οι μισθοί παρουσιάζουν στασιμότητα και οι ανισότητες έχουν αυξηθεί. Από τις αρχές της δεκαετίας του '90, οι καθαροί μισθοί έχουν ελάχιστα αυξηθεί και το ποσοστό του πληθυσμού που έχει ελάχιστη ή καθόλου περιουσία είδε τη συνεισφορά του στον εθνικό πλούτο να μειώνεται από το 2002 ως το 2007 κατά 1,5%.
Η πελατεία του Sozialkaufhaus δείχνει τον τρόπο που ζουν οι πιο εξαθλιωμένοι. Η 35χρονη Ελίζαμπετ Φιλιποβίτσι, άγαμη μητέρα και έγκυος στο τέταρτο παιδί της, έρχεται συχνά εδώ. «Με ένα εισόδημα νοικοκυράς που φτάνει τα 600 ως 800 ευρώ το μήνα, δύσκολα μπορώ να καλύψω τα έξοδά μου», λέει, ψάχνοντας να αγοράσει ένα παντελόνι για τον 7χρονο γιο της. Δίπλα της, δύο συνταξιούχοι ψάχνουν μια κούτα γεμάτη με σεντόνια. «Η σύνταξή μου είναι πολύ χαμηλή», παραπονιέται η μία από αυτές.
Οι υπάλληλοι του Sozialkaufhaus είναι όλοι άνεργοι μακράς διαρκείας. Η δουλειά τους αμείνεται με 1,50 ευρώ την ώρα. Ο Ντίτερ Ρίντιγκερ, ένας 52χρονος οικοδόμος που έχασε τη δουλειά του το 2001, είναι ευχαριστημένος που δουλεύει σ'αυτές τις συνθήκες. «Είναι καλύτερα από το να κάθεσαι σπίτι σου, χώρια που μπορεί να βρω έτσι μια σταθερή δουλειά», τονίζει.
Αντίθετα με άλλα κοινωνικά καταστήματα, το Sozialkaufthaus δέχεται οποιαδήποτε πελατεία. «Δεν βλέπω γιατί να αποκλείσω ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη, αλλά στηρίζουν την πρωτοβουλία μου αγοράζοντας εμπορεύματα», λέει ο ιδρυτής των Die Teller Gottes.
Πηγή: Le Monde, ΑΠΕ-ΜΠΕ
