Κριτική του Άλκη Αναγνωστάκου

Τον Ηλία Φραγκάκη τον γνωρίσαμε με το πρώτο του μυθιστόρημα, τις Μαρίκες (εκδ. Εστία 2021) που εκτός του θέματος του μας εντυπωσίασε με την διαπραγμάτευσή του, την ωριμότητα και τον απόλυτο – θα έλεγα – έλεγχο των εκφραστικών του μέσων, πράγμα σπάνιο για πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, όμως απόλυτα εξηγήσιμο αν αναλογιστεί κανείς την θητεία του στην μετάφραση, στο σενάριο και στα δύο θεατρικά που προηγήθηκαν.

            Έτσι και τούτη η διπλή συλλογή, δεύτερη και μαζί τρίτη (η πρώτη «Γράμματα σε μια γυναίκα» μας συστήθηκε το 2019 μέσω των εκδόσεων Θράκα, εξαντλήθηκε πριν κλείσει χρόνο(!) και κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση από τις εκδόσεις Ενύπνιο 2020) εγκιβωτίζει εκτός του στέρεα πλέον θεμελιωμένου λυρισμού και την βασική θεματολογία που απασχολεί τον Φραγκάκη σε κάθε είδος τέχνης που υπηρετεί. Και αυτή δεν είναι άλλη από τις έννοιες του Χρόνου, της Αλλαγής, της Διάψευσης, της εμμονής στην Ανατροπή. Ο Φραγκάκης έχει οντολογικές ανησυχίες που τις φανερώνει με κάθε ευκαιρία. Όμως αυτές στην δική του περίπτωση δεν μένουν σε ένα στενό υπαρξιακό τοπίο, σε αυτοαναφορικότητα, σε εσωστρεφή ενδοσκόπηση, μα συνδιαλέγονται με την φιλοσοφία της Ιστορίας, με την Ιστορικότητα της ύπαρξης, τοποθετώντας την σε ρόλο εμπρηστή αυτών που μας κρατάνε πίσω, που μας τρώνε την ψυχή. Η ποίηση του Φραγκάκη συνδιαλέγεται με τα μεγάλα μεγέθη 

Μπορεί το μπάρκο μας να έπεσε σε ξέρες

ανθρωπομάχες θύελλες μας σκίσαν τα πανιά

Φλόκους, μαΐστρες, παπαφίγκους

Το άλμπουρο σπασμένο

Ο τρίγκος αυτομόλησε

Στον Μέγα Ωκεανό

Μα ο Τροπικός είναι ακόμα εκεί

Και μας προσμένει

Εμάς ή κάποιους σαν εμάς

καλύτερους μόνο, από εμάς θαλασσοπόρους

Και το βάθος του ουρανού

Στης αμφιλύκης την ώρα του την πρώτη

είναι ακόμα κόκκινο

Και μας προσμένει

……………………………….

Δίπτυχος λόγος που σε υποψιάζει ήδη από το διπλό εξαιρετικό ανεστραμένο εξώφυλλο και τον διπλό τίτλο με την ευφυή και τόσο ταιριαστή φωτογραφία του Γιώργου Διγαλάκη. Λόγος και στίξη ανοικτά στον αναγνώστη. Του επιτρέπει να συνδεθεί με τα προηγηθέντα ή με τα επόμενα. Θεατρικότητα, δραματικότητα, σαν κείμενο που έχει γραφτεί για να παρασταθεί, κάτι απολύτως δικαιολογημένο από την σκηνοθετική ιδιότητα του Φραγκάκη. Η γλώσσα του, θα έλεγε κανείς μοιάζει στην γλώσσα της σκέψης και της ανάμνησης, ποίηση προφορική και διαλαλούμενη γεμάτη από εκείνη την αγωνιώδη ευαισθησία της αναζητούμενης επαφής, της διατήρησης της μνήμης.

Θα γίνουμε

Πρωϊνά

Χαρτιά

Αγουροξυπνημένα

Επάνω σε κολώνες

Ή σε εισόδους πολυκατοικιών

Που θα μας αναγγέλουν

Τι θλιβερό νέο

Εκεί απ’ όπου αποδράσαμε

Θα μας ξαναεγκλείσουν  

Με την ένδειξη

«Επιστρέφεται στον αποστολέα»

………………………………………………….

Ή πάλι μια φιλοσοφία του Χρόνου, η διαρκώς επανερχόμενη έννοια - μοτίβο της Σιωπής (δύο ποιήματα στα Γράμματα, το τέλος από της Μαρίκες και εδώ πλείστες όσες αναφορές) και παράλληλα σπονδή στον Έλιοτ, όπως στο ποίημα Έρημη Ώρα

Ξύπνησα πρόωρα

Ο ήλιος έφεγγε μες στο σκοτάδι

Αδυσώπητος

Μέρα από νύχτα

…………………………..

Μητέρα

Αόριστη  και απαιτητική

Ποιητική ίσως

Σαν επιγραφή

…………………….

Τώρα

Εφιάλτες από σήψη

Τώρα σιωπή

Φτιαγμένη με

αμέτρητα

Εγώ από εξαΰλωση

Ο ανθρωπομορφισμός των εννοιών επίσης δεν πρέπει να μας διαφύγει και αυτό είναι μια ακόμη ευτυχής επιλογή. Η Μνήμη, προσωπική ή συλλογική, η ταυτότητα και η αποφυγή της, το ξεγέλασμα των όποιων διωκτών και φαντασμάτων μα και η λογοδοσία, η προσωπική, σκληρή αποτίμηση. Τέλος, το στοιχείο του Νερού, αυτό που πνίγει ή που λυτρώνει, το ζωοποιό, το καθαρτικό κι αυτό των δακρύων σε όλες τις εκδοχές του κατακλύζει τη συλλογή.

Μόνο απ’ τη βροχή δεν ξεφύγαμε

δεν μας άφησε στιγμή από τα μάτια της

μας κατέκλυσε

μέχρι που μούλιασε το μέσα μας

…………………………………….

Ή

Ακολουθούσαμε το νερό

Ξέροντας πως καταλήγει στη θάλασσα

Το αίτημα ήταν η θάλασσα

Κι ας μη φτάναμε ποτέ

Κι ας μην υπήρχε θάλασσα

Εμείς πορευόμασταν προς την ιδέα της Θάλασσας

Και τέλος

Είμαι λάσπη

………………………

Έτσι διάγω, άπρακτος

λίγη υγρασία προσμένοντας

Ένα φούσκωμα του ποταμού

Χέρια προσμένω να

μου δώσουν όψη

Εδώ

Εγώ και ο Χρόνος

Ένας χρόνος μπερδεμένος και αδέκαστος

Είμαι λάσπη

Θα ακολουθήσει άλλη μια διπλή συλλογή που θα ολοκληρώσει αυτήν την τετραλογία και την περιμένω με ανυπομονησία. Κλείνω προσυπογράφοντας τα λόγια του κριτικού λογοτεχνίας Νικανόρ Ιμπάρα: «Θεωρώ πως αυτή η συλλογή είναι ένα ορόσημο στην πορεία του ποιητή και ένα μεγάλο βήμα προς τα εμπρός σε σχέση με τα ήδη εκπληκτικά Γράμματα του 2019. Ο Φραγκάκης έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που ένοιωσαν αμέσως όσοι διάβασαν τα Γράμματα: πως είναι μια από τις σημαντικότερες πένες στην σύγχρονη ελληνική ποίηση».