«Πεταμένα λεφτά» θεωρούν πολλές κυβερνήσεις την επένδυση στη μείωση του κινδύνου των καταστροφών με το σκεπτικό ότι μπορεί και να μην συμβούν, την ώρα που μόνο για το 2022 κάηκαν από πυρκαγιές τέσσερις φορές περισσότερες εκτάσεις στην περιοχή της Μεσογείου από το μέσο όρο των τελευταίων 15 ετών.
Αυτό προκύπτει από τη συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Ειδική Εκπρόσωπος του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου των Καταστροφών, Μάμι Μουζιτόρι, στο πλαίσιο επίσκεψής της στην Ελλάδα για τις εργασίες του Διαλόγου για τον Οδικό Χάρτη Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες.
«Πολλές κυβερνήσεις δεν θέτουν αρκετά σε προτεραιότητα την μείωση του κινδύνου των καταστροφών επειδή τις βλέπουν σαν ένα κόστος για κάτι που ίσως ποτέ δεν συμβεί. Μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των χρηματοδοτήσεων των κυβερνήσεων πηγαίνει στην απόκριση των καταστροφών παρά στην πρόληψη», επισήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Μιζουτόρι.
Στον αντίποδα, όπως δήλωσε η κ. Μιζουτόρι, η Ελλάδα παίζει ηγετικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η κλιματική αλλαγή μέσω της σύστασης του ειδικού υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, του πιλοτικού προγράμματος προεγκατάστασης ευρωπαίων πυροσβεστών στη χώρα το καλοκαίρι, του προγράμματος ANTINERO καθώς και με τη διεξαγωγή του Διαλόγου για τον Οδικό Χάρτη Μείωσης Κινδύνου Καταστροφών.
Ακόμη, η κ. Μιζουτόρι στην συνέντευξή της υπογραμμίζει τη σημασία της ανάπτυξης έγκαιρων συστημάτων προειδοποίησης καθώς όπως τονίζει, «οι χώρες με ισχυρά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης έχουν κατά μέσο όρο 8 φορές χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από καταστροφές από τις χώρες που δεν διαθέτουν συστήματα» και προσθέτει ότι η έγκαιρη προειδοποίηση μπορεί να λιγοστεύει και τις οικονομικές απώλειες από τους κινδύνους που προκαλούν καταστροφές κατά 30%. Τέλος, σχετικά με την επικείμενη Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή που θα διεξαχθεί στην Αίγυπτο στις 6 Νοεμβρίου (COP27), δηλώνει ότι οι τρέχουσες δεσμεύσεις και πολιτικές δεν φτάνουν τον στόχο της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης έως 1,5°C και επισημαίνει ότι η ανάγκη για επείγουσα δράση για το κλίμα δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Ολόκληρη η συνέντευξη που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΕΡ. Κυρία Μιζουτόρι, οι φυσικές καταστροφές έχουν άμεσες επιπτώσεις στις ζωές μας τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας κάποιες φορές και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Τι μέτρα πρέπει να λάβουν οι χώρες για την μείωση των κινδύνων των καταστροφών; Τι στρατηγικές θα έπρεπε να ακολουθήσουν;
ΑΠ. Πρώτα απ' όλα είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχουν φυσικές καταστροφές αλλά μόνο φυσικοί κίνδυνοι. Οι καταστροφές είναι κακά διαχειρίσιμοι κίνδυνοι και αυτό μπορεί να αποφευχθεί ή να μειωθεί μέσω της προληπτικής διαχείρισης των κινδύνων.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει αυξήσει τον αριθμό και την ένταση των καταστροφών. Μέσα στα τελευταία 20 χρόνια ο αριθμός των καταστροφών έχει σχεδόν διπλασιαστεί κάτι που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Αν αυτές οι τάσεις συνεχιστούν μέχρι το 2030 ο κόσμος προβλέπεται να αντιμετωπίσει 560 μεσαίας με μεγάλης κλίμακας καταστροφές το χρόνο ή 1,5 την ημέρα.
Προς το παρόν, πολλές κυβερνήσεις δεν θέτουν αρκετά σε προτεραιότητα την μείωση του κινδύνου των καταστροφών επειδή τις βλέπουν σαν ένα κόστος για κάτι που ίσως ποτέ δεν συμβεί. Μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των χρηματοδοτήσεων των κυβερνήσεων πηγαίνει στην απόκριση των καταστροφών παρά στην πρόληψη, παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία δείχνουν ότι οι μεγαλύτερες επενδύσεις στην μείωση του κινδύνου των καταστροφών όχι μόνο σώζουν ζωές και περιουσίες αλλά μπορούν να εξοικονομήσουν τεράστια ποσά όσον αφορά τις αποφευχθείσες απώλειες και το κόστος ανακατασκευής.
Στόχος του πλαισίου δράσης Σεντάι 2015-2030 για την μείωση του κινδύνου των καταστροφών είναι να οδηγήσει τις χώρες σε καλύτερους τρόπους μείωσης των κινδύνων, να προλάβει μελλοντικούς και συνεπώς να μειώσει τις απώλειες των καταστροφών. Η πλήρης εφαρμογή του πλαισίου, συμπεριλαμβανομένων των επτά στόχων του, είναι το καλύτερο μέτρο που μπορούν να πάρουν οι χώρες ώστε να μειώσουν την επιβάρυνση των καταστροφών στους ανθρώπους και στις οικονομίες. Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών μαζί με άλλες επιτροπές των Ηνωμένων Εθνών προσφέρουν τεχνική υποστήριξη σε ορισμένες χώρες ώστε να τις βοηθήσουν να το εφαρμόσουν και να παρακολουθήσουν την πρόοδο τους στο πλαίσιο δράσης Σεντάι. Αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξη των κρατών- μελών στην υιοθέτηση και την εφαρμογή εθνικών και τοπικών στρατηγικών για την μείωση του κινδύνου των καταστροφών ακολουθώντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαχείριση κινδύνων.
Χρειάζεται μία συνολική και συλλογική προσπάθεια από την κοινωνία με την συμπερίληψη πολλών φορέων και ομάδων.
Η βάση για ένα επιτυχημένο σχέδιο μείωσης κινδύνων καταστροφών είναι η κατανόηση του κινδύνου. Αυτή η γνώση πρέπει στη συνέχεια να ενσωματωθεί σε όλα τα αναπτυξιακά και ανθρωπιστικά σχέδια για να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις και οι επενδύσεις είναι ενημερωμένες σχετικά με τον κίνδυνο και θα συμβάλλουν στο χτίσιμο της ανθεκτικότητας. Χρειάζεται μία προσέγγιση στραμμένη στην ανθεκτικότητα.
ΕΡ. Στο μήνυμά σας για την διεθνή ημέρα μείωσης του κινδύνου των καταστροφών αναφερθήκατε στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης τα οποία μπορούν να σώσουν ζωές. Μπορείτε να μας δώσετε παραδείγματα για τη λειτουργία τους και τα αποτελέσματά τους στη μείωση των κινδύνων των καταστροφών. Τι είδους συστήματα μπορούν να αναπτύξουν οι χώρες?
ΑΠ. Η δύναμη των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης στην διάσωση ζωών είναι αδιαμφισβήτητη. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύσαμε με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) σχετικά με την κατάσταση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης πολλαπλών κινδύνων δείχνει ότι οι χώρες με ισχυρά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης έχουν κατά μέσο όρο οκτώ φορές χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από καταστροφές από τις χώρες που δεν διαθέτουν συστήματα.
Επιπλέον, όσον αφορά τις οικονομικές απώλειες, μια άλλη έκθεση δείχνει ότι η προειδοποίηση μόλις 24 ώρες πριν την επερχόμενη καταιγίδα ή κύμα καύσωνα μπορεί να μειώσει τις επακόλουθες ζημιές κατά 30%. Παρά αυτά τα οφέλη, μόνο οι μισές χώρες του κόσμου διαθέτουν ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την προστασία από πολλαπλούς κινδύνους. Γι' αυτό ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ καλεί κάθε άτομο στη Γη να προστατεύεται από ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης τα επόμενα 5 χρόνια.
Οι χώρες θα έπρεπε να επιδιώξουν την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για πολλαπλούς κινδύνους, που θα προστατεύουν δηλαδή ενάντια σε μια σειρά από πιθανούς κινδύνους, που θα είναι ανθρωποκεντρικά, δηλαδή θα λαμβάνουν υπόψιν τις ανάγκες και τους κινδύνους σε διαφορετικές κοινωνίες, και που θα καλύπτουν όλους μπροστά στον κίνδυνο, δεν θα αφήνουν δηλαδή κανέναν μόνο του. Ένα επιτυχημένο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης εντοπίζει σωστά έναν επικείμενο κίνδυνο και διασφαλίζει ότι οι πληθυσμοί που κινδυνεύουν λαμβάνουν προειδοποίηση, κατανοούν τον κίνδυνο και ενεργοποιούνται απέναντι σε αυτόν.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Meteoalarm που παρέχει ειδοποιήσεις στην περιοχή της Ευρώπης για την προετοιμασία από τις επιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων όπως «ισχυρή βροχή με κίνδυνο πλημμύρας, ισχυρές καταιγίδες, θυελλώδεις άνεμοι, κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές, ομίχλη, χιόνι ή ακραίο κρύο με χιονοθύελλες και χιονοστιβάδες ή σοβαρές παράκτιες παλίρροιες». Επίσης, το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ευαισθητοποίησης για τις Πλημμύρες (EFAS) που αποστέλλει ειδοποιήσεις στις εθνικές και περιφερειακές αρχές για να προετοιμαστούν για πιθανές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης από πλημμύρες. Περισσότερες από 200 ειδοποιήσεις πλημμύρας και 500 ειδοποιήσεις έκτακτης πλημμύρας αποστέλλονται ετησίως από την EFAS.
ΕΡ. Πώς έχουν ανταποκριθεί οι χώρες μέχρι στιγμής στο Πλαίσιο Δράσης Σεντάι για τη Μείωση του Κινδύνου Καταστροφών των Ηνωμένων Εθνών (2015-2030); Υπάρχει πρόοδος από τις χώρες σχετικά με τους στόχους που έχουν τεθεί;
ΑΠ.Παρότι υπάρχει σημαντική πρόοδος στις προσπάθειες μείωσης των κινδύνων καταστροφών σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν για την επίτευξη των στόχων του Πλαισίου δράσης Σεντάι. Η κατανόηση του κινδύνου και η διαχείρισή του ενισχύονται και υποστηρίζονται από τις προόδους στην τεχνολογία, ωστόσο ο ρυθμός δράσης δεν είναι αρκετά γρήγορος. Ο αριθμός των συμβάντων με καταστροφές αυξάνεται καθώς τα οικοσυστήματα κινδυνεύουν να καταρρεύσουν και η δημοσιονομική κατάσταση σε πολλές χώρες βρίσκεται στα όρια τους. Οι τρέχουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές επιλογές δεν συνάδουν με τις δεσμεύσεις για τη μείωση του κινδύνου.
Τα κράτη μέλη του ΟΗΕ και οι ενδιαφερόμενοι για τη Μείωση των Κινδύνων των Καταστροφών συμβάλλουν στην παγκόσμια ενδιάμεση ανασκόπηση της εφαρμογής του πλαισίου Σεντάι, η οποία θα κορυφωθεί τον Μάιο του 2023. Τα αποτελέσματα της επανεξέτασης θα παρέχουν απτές αποδείξεις προόδου στην εφαρμογή του πλαισίου Σεντάι μέχρι σήμερα, μαζί με συστάσεις για επιτάχυνση της εφαρμογής έως το 2030.
ΕΡ. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) η Μεσόγειος θεωρείται «hotspot» της κλιματικής αλλαγής. Η Ελλάδα που είναι μία από τις χώρες της Μεσογείου κατά τη γνώμη σας πώς χειρίζεται την κατάσταση μέχρι τώρα, δεδομένου ότι κάθε χρόνο πλήττεται από μεγάλες δασικές πυρκαγιές. Τι χρειάζεται για να αντιμετωπίσει καλύτερα τις επιπτώσεις από φυσικές καταστροφές;
ΑΠ. Η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή έδειξε ότι η θερμοκρασία της Γης ίσως αυξηθεί έως 1,5 βαθμούς Κελσίου στις αρχές της δεκαετίας του 2030, πολύ νωρίτερα απ' ό,τι προβλεπόταν. Οι εκθέσεις της IPCC έχουν επίσης αναγνωρίσει την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ως «hotspot» της κλιματικής αλλαγής, υποδεικνύοντας ότι θα αντιμετωπίσει υπερθέρμανση που θα είναι 20% υψηλότερη από τον μέσο όρο.
H Ελλάδα μαζί με άλλες χώρες της Μεσογείου, έχουν βιώσει τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ειδικότερα τα τελευταία καλοκαίρια λόγω των ακραίων θερμοκρασιών και των παρατεταμένων κυμάτων καύσωνα. Αυτές οι συνθήκες είχαν ως αποτέλεσμα οι πυρκαγιές που προκλήθηκαν το 2022 να έκαψαν τετραπλάσιες εκτάσεις στην περιοχή τετραπλάσιες απ' ότι είχαν καεί κατά μέσο όρο το διάστημα 2006-2021 σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές. Η Ελλάδα έχει βιώσει μία από τις πιο θανατηφόρες πυρκαγιές του αιώνα, το Μάτι μέσα στο 2018 που μέτρησε πάνω από 100 νεκρούς.
Επιπλέον πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ότι ο αριθμός των ημερών με καύσωνα και θερμοκρασίες άνω των 35 βαθμών Κελσίου στην περιοχή της Αττικής θα αυξηθούν από 10 σε 20 μέρες από το 2031 έως το 2050 και από 35 σε 40 μέρες από το 2071 έως το 2100.
Η Ελλάδα έχει δείξει ηγετική ικανότητα στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει η κλιματική αλλαγή με τη σύσταση του ειδικού Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας του και ειδικότερα για τη διαχείριση των υπερβολικά ζεστών θερμοκρασιών και των δασικών πυρκαγιών. Αυτό περιλαμβάνει το πιλοτικό πρόγραμμα προ-εγκατάστασης 250 ευρωπαίων πυροσβεστών στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, την επένδυση 72 εκατομμυρίων ευρώ στο πρόγραμμα προληπτικών καθαρισμών Antinero αλλά και την διεξαγωγή του ευρωπαϊκού φόρουμ για τη Μείωση Κινδύνου Καταστροφών.
Παράλληλα οι ελληνικές πόλεις διαθέτουν πρόγραμμα για την τοπική ανθεκτικότητα, ενώ μεταξύ των πρωτοβουλιών που έχουν λάβει είναι ο διορισμός της πρώτης Επικεφαλής για την Αντιμετώπιση της Αστικής Υπερθέρμανσης στο δήμο Αθηναίων αλλά και διάφορες καινοτομίες και υπηρεσίες για την προστασία των ανθρώπων από τους καύσωνες στην πόλη.
Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών συνεχίζει να δεσμεύει τις ελληνικές πόλεις μέσω της πρωτοβουλίας ''Making Cities Resilient 2030'' υποστηρίζοντας την εκπαίδευσή τους από ομόλογούς τους για την ανάπτυξη τοπικής ανθεκτικότητας.
Οι ολοένα και συχνότερες αλλά και εντεινόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής απαιτούν την ενσωμάτωση προσεγγίσεων και πολιτικών για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή σε αυτήν και τη μείωση του κινδύνου καταστροφών σε όλους τους τομείς, σε συνδυασμό με μεγαλύτερες επενδύσεις και ενισχύοντας τον συντονισμό μεταξύ των υφιστάμενων δομών όπως τον Διάλογο για τον Οδικό Χάρτη Μείωσης του Κινδύνου Καταστροφών των Ηνωμένων Εθνών, (EFDRR) την πρωτοβουλία για την προετοιμασία και την πρόληψη από τις καταστροφές στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο (DPPI- SEE) καθώς και Εθνικές Πλατφόρμες.
ΕΡ. Στις 6 Νοεμβρίου θα διεξαχθεί στην Αίγυπτο η Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP27). Ποιες είναι προσδοκίες, οι στόχοι και πώς κατά τη γνώμη σας αντιδρούν τα κράτη-μέλη της ΕΕ στις αυξανόμενες προκλήσεις της κλιματικής κρίσης;
ΑΠ. Όπως επανέλαβε ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, το COP27 είναι «η νούμερο ένα λυδία λίθος» για το πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις τον αυξανόμενο κλιματικό αντίκτυπο στις πιο ευάλωτες χώρες. Οι τρέχουσες δεσμεύσεις και πολιτικές δεν φτάνουν τον στόχο του 1,5°C και η ανάγκη για επείγουσα δράση για το κλίμα δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Οι χώρες πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων για να μειώσουν τους μελλοντικούς κινδύνους καταστροφών. Την ίδια ώρα οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να αυξήσουν τη χρηματοδότηση για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών, τηρώντας τις δεσμεύσεις τους γι αυτό αλλά και για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η δημιουργία ενός κόσμου μηδενικών κλιματικών καταστροφών είναι πιθανή αν οι χώρες που είναι πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή λάβουν αυτή την χρηματοδότηση ώστε να εφαρμόσουν το Πλαίσιο Δράσης Σεντάι και να σταματήσουν την αύξηση των μεγάλων και ζημιογόνων καταστροφών.
Η δέσμευση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για την μείωση του κινδύνου των καταστροφών στο COP 27 στοχεύει στην προώθηση της επιτάχυνσης των δράσεων για τη μείωση των κινδύνων καταστροφών. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με την πανδημία COVID-19, τον ταχύ πληθωρισμό και τις εκτεταμένες επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία περιπλέκουν το τοπίο για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μόνο. Είναι κρίσιμο για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων, οι χώρες να μην κάνουν πίσω στις υφιστάμενες δεσμεύσεις και να συνεχίσουν να εργάζονται από κοινού μέσω των υφιστάμενων μηχανισμών για την ανάπτυξη προσεγγίσεων για τη διαχείριση όλων των κινδύνων με ολοκληρωμένο τρόπο.
Η ανταπόκριση στην κλιματική κρίση δεν μπορεί να περιμένει, γι' αυτό ενθαρρύνουμε όλα τα μέλη της ΕΕ, καθώς και άλλα κράτη μέλη του ΟΗΕ, να λάβουν φιλόδοξα μέτρα για την ενίσχυση και υποστήριξη της δράσης για το κλίμα και την υλοποίηση των στόχων που τίθενται στο Πλαίσιο Sendai, Συμφωνία του Παρισιού και συνολική Ατζέντα 2030, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.
