Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Ήταν μια ηλιόλουστη Κυριακή του Δεκεμβρίου του 2012, όταν πολλές κινεζικές οικογένειες στο Σεντζέν πήγαιναν στην εξοχή για να απολαύσουν την ημέρα ξεκούρασης. Δύσκολα θα είχαν προσέξει και οι πιο παρατηρητικοί ότι προσπερνούσαν το αυτοκίνητο στο οποίο καθόταν ο ισχυρότερος άνδρας της χώρας: ο Σι Τζινπίνγκ, ο οποίος μόλις είχε εκλεγεί επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος και πραγματοποιούσε την εναρκτήρια επίσκεψή του στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ για ένα απλό γεύμα.  Ο Σι είχε διατάξει να μην ληφθεί κανένα μέτρο ασφαλείας. Δεν υπήρχε ούτε ένα αυτοκίνητο συνοδείας.

Με εντολή του επίσης δεν στρώθηκαν κόκκινα χαλιά. Στο πρώτο του ταξίδι ως νέος ηγέτης του ΚΚ Κίνας, ο Σι χάραξε μια νέα πορεία: η ηγεσία του κόμματος πρέπει να είναι πιο κοντά στον λαό. Τα προηγούμενα χρόνια, η χώρα είχε γνωρίσει μια άνευ προηγουμένου άνθηση στο πλαίσιο της μεταρρυθμιστικής ατζέντας του Ντενγκ Σιαοπίνγκ.

Από τότε διεξήχθησαν δυο συνέδρια. Αλλά αυτά με ζυγό  αριθμό είναι τα πιο σημαντικά, γιατί κάθε 10 χρόνια, συνήθως λαμβάνει χώρα αλλαγή ηγεσίας. Έτσι, ο Σι Τζινπίνγκ που ανέλαβε τα καθήκοντά του στο 18ο συνέδριο του 2012 , θα έπρεπε σύμφωνα με τους παλιούς κανόνες, να περάσει σήμερα το τιμόνι σε μια νέα γενιά  ηγετών-την «έκτη γενιά» μετά την επανάσταση του 1949. Αλλά, με μια τροπολογία του 2018 στο καταστατικό του Κόμματος, αποφασίστηκε ότι ο γενικός γραμματέας μπορεί να παραμείνει στη θέση του για περισσότερες από δύο θητείες.

Έτσι, στο 20ό συνέδριό του που αρχίζει από σήμερα, το Κομμουνιστικό Κόμμα αναμένεται να επανεκλέξει τον 69χρονο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ ως αρχηγό του κόμματος και του κράτους για μια τρίτη πενταετή θητεία. Αυτό θα κάνει τον Σι πιο ισχυρό από οποιονδήποτε ηγέτη του ΚΚ μετά τον Μάο Τσετούνγκ.

Σιδηρά πυγμή

Στην 100ή επέτειο από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας ,τον Ιούλιο του 2021, ο  Σι Τζινπίνγκ διακήρυξε καταχειροκροτούμενος: «Ο κινεζικός λαός δεν θα επιτρέψει ποτέ σε καμία ξένη δύναμη να μας τυραννά, να καταπιέζει ή να μας υποδουλώνει. Όποιος προσπαθήσει, θα συντριβεί μέχρι το αίμα του να ρέει  από το κεφάλι από το Μεγάλο Τείχος, το οποίο πάνω από 1,4 δισεκατομμύρια Κινέζοι έχτισαν με τη σάρκα και το αίμα τους».

Το κοινό απάντησε με βροντερό χειροκρότημα. Ο Σι Τζινπίνγκ ήταν σίγουρος για τη νίκη και αυτό το μαχητικό πνεύμα τον έκανε να ανέβει πολύ στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Γεννημένος το 1953, ο Σι ήταν αυτό που αποκαλούν «πρίγκιπα» στην Κίνα: ανήκει στη δεύτερη γενιά της «κόκκινης αριστοκρατίας». Ο πατέρας του, Σι Ζονγκχούν , ήταν κάποτε το δεξί χέρι του Μάο ΤσεΤουνγκ. Μαζί πολέμησαν δίπλα δίπλα στην κομμουνιστική επανάσταση. Το 1959 βραβεύτηκε για την πίστη του και διορίστηκε Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της χώρας. Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο ηλικιωμένος Μάο δέχτηκε τεράστια πίεση μετά από μια καταστροφικά αποτυχημένη πολιτική εκβιομηχάνισης: Το «Μεγάλο Άλμα Εμπρός» τελείωσε σε αυτό που ήταν ίσως ο μεγαλύτερος λιμός στη σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία.

Ο Μάο πίστευε ότι εξυφαίνονταν  μια συνωμοσία σε κάθε γωνιά της χώρας. Το 1962, ο πατέρας του Σι απολύθηκε , απομακρύνθηκε από όλες τις θέσεις και στάλθηκε σε στρατόπεδο εργασίας. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ολόκληρη η οικογένεια εντάχθηκε στα «κοινωνικά αποβράσματα» από την ελίτ του κόμματος. Η  μεγαλύτερη αδερφή του Σι Τζιπινγκ δεν άντεξε την ταπείνωση: αυτοκτόνησε κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης.

Ως εκ τούτου, οι ιστορικοί και οι σινολόγοι ασχολούνται με το ερώτημα γιατί ο Σι, ο οποίος υπέφερε από την αυταρχική εξουσία του Μεγάλου Τιμονιέρη σε νεαρή ηλικία, φαίνεται τώρα να ακολουθεί τα βήματα του Μάο Τσε Τουνγκ. Οταν μάλιστα ,πολλοί από τη γενιά του Σι εγκατέλειψαν το κόμμα, μετανάστευσαν στο εξωτερικό ή κατέφυγαν στον καπιταλιστικό τρόπο ζωής, αυτός επέλεξε το αντίθετο. Ειπώθηκε ότι είχε εμμονή να δείξει στην κοινωνία τι πρότυπο κομμουνιστή ήταν: ιδεολογικά υγιής, αδιάφθορος από τα χρήματα και πιστός στην κυβέρνηση. Έκανε αίτηση για ένταξη στο Κομμουνιστικό κόμμα περισσότερες από 12 φορές πριν γίνει δεκτός το 1974.

Η αποκατάσταση

Μετά τον θάνατο του Μάο, ο πατέρας του Σι αποκαταστάθηκε τελικά. Κάνοντας άλματα , ο Σι ανέβηκε στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος χάρη στη σιδερένια εργασιακή πειθαρχία του. Τον βοήθησε πολύ το γεγονός ότι τον θεωρούσαν δυσδιάκριτο, σχεδόν βαρετό. Ο Σι Τζινπίνγκ δεν έδινε  στόχο για αντιπαράθεση, μένοντας επιδέξια στο παρασκήνιο. Φαινόταν να ήξερε ότι θα ερχόταν η ώρα του. Το 2012, ήρθε επιτέλους η ώρα: εξελέγη γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Ο Σι είδε από νωρίς τη δημοτικότητά του να αυξάνεται μεταξύ των απλών ανθρώπων λόγω της συνεπούς γραμμής του κατά της διαφθοράς.

Στους νέους άρεσε επίσης η νέα, εθνικιστική αυτοπεποίθηση που ξεκίνησε ο Σι με τον πληθωρικό προπαγανδιστικό μηχανισμό του. Αλλά φυσικά ο αυξανόμενος πατριωτισμός βασίστηκε επίσης σε πραγματικά επιτεύγματα: στην επιστήμη, στον τομέα των τεχνολογιών και στην αρχικά ταχεία οικονομική ανάκαμψη μετά το πρώτο κύμα κορωνοϊού. Αναμφίβολα , υπό την αιγίδα του Σι, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έχει γίνει μια χώρα που δεν συγκλονίζεται πλέον τακτικά από διατροφικά σκάνδαλα, όπου η ποιότητα του αέρα στις μεγάλες πόλεις είναι αισθητά καλύτερη και όπου οι διοικητικές διαδικασίες είναι πιο αποτελεσματικές.

Παγκόσμια δύναμη

Σήμερα, η  Κίνα είναι μια παγκόσμια δύναμη . Το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα είναι το παγκόσμιο έργο υποδομής του New Silk Road (Belt and Road Initiative, BRI), στο οποίο η Κίνα έχει επενδύσει συνολικά 932 δισεκατομμύρια δολάρια  τα τελευταία εννέα χρόνια. Ενώ οι επικριτές κατηγορούν την Κίνα ότι οδηγεί τις φτωχότερες χώρες σε παγίδα χρέους, οι οικονομικές αναλύσεις δείχνουν ότι το Πεκίνο προσπαθεί να εκτελέσει τεράστια έργα υποδομών.

Όμως πριν από 10  χρόνια ο Σι ανέβηκε στην εξουσία, η οικονομία βρισκόταν σε κρίση. Η διαφθορά άνθιζε. Υπήρξε η πρώτη κοινωνική αναταραχή.

Μόλις ανέβηκε για πρώτη φορά στην εξουσία , ο Σι εκφώνησε μια ομιλία σε στελέχη του κόμματος που πολλοί τη θεώρησαν ως προγραμματική για τη σκέψη του. Στον πυρήνα της ομιλίας του, ο Σι ασχολήθηκε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Είπε: «Γιατί κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση; Γιατί κατέρρευσε το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης; Ένας σημαντικός λόγος ήταν ότι τα ιδανικά και οι πεποιθήσεις τους είχαν κλονιστεί. Στο τέλος, η κόκκινη σημαία στο Κρεμλίνο  κατέβηκε μέσα σε μια νύχτα. Είναι ένα βαθύ μάθημα για εμάς! Το να απορρίπτουμε την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης και του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το να απορρίπτουμε τον Λένιν και τον Στάλιν και το να απορρίπτουμε οτιδήποτε άλλο σημαίνει ιστορικό μηδενισμό, και μπερδεύει το μυαλό μας και υπονομεύει τις οργανώσεις του Κόμματος σε όλα τα επίπεδα».

Τα μεγάλα προβλήματα

Αλλά από τότε έχουν αυξηθεί τα σημάδια ότι ο Σι μπορεί να έχει φτάσει στο ζενίθ της δύναμής του. Τουλάχιστον τρεις λανθασμένες αποφάσεις είχαν σοβαρές συνέπειες: Η δογματική τήρηση του «μηδενικού Covid» έχει οδηγήσει τη χώρα σε μια δίνη lockdown και οικονομικής ύφεσης και έχει προκαλέσει διαμαρτυρίες. Η Κίνα έχει αποχωριστεί ανεπιστρεπτί πλέον τους διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης. Ο στόχος του «περίπου 5,5%» που ετέθη από τις κινεζικές αρχές για το 2022 έχει σιωπηλά εγκαταλειφθεί. Αλλά και για το μέλλον όλες οι προβολές κατατείνουν σε αισθητά χαμηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ κι αυτό εγκυμονεί κινδύνους.
Πρόσφατα, η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλε κυρώσεις στην Κίνα στον τομέα των ημιαγωγών. Ένα μέτρο που οι New York Times περιέγραψαν ως «κήρυξη πολέμου», επειδή θα απέκοβαν την Κίνα από την ανάπτυξη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης.

Τον τελευταίο χρόνο η εικόνα του «αλάνθαστου» ΚΚΚ που μεριμνά για την ευημερία των Κινέζων πολιτών έχει επίσης  δεχθεί σοβαρά πλήγματα. Η κρίση στον τομέα των ακινήτων, όπως και η αναζωπύρωση της πανδημίας φέτος και τα συνεχή lockdowns, καταρρίπτουν το θέσφατο ότι η Κίνα δεν αντιμετωπίζει κρίσεις. Ταυτόχρονα, το Πεκίνο έχει δημιουργήσει προβλήματα  τις πιο επιτυχημένες εταιρείες τεχνολογίας της χώρας, θεσπίζοντας ένα αυστηρό πλαίσιο κανονισμών λειτουργίας και στερώντας έτσι την οικονομία από τη μηχανή ανάπτυξής της. Προφανώς, ωστόσο, ο Σι ήταν διατεθειμένος να πληρώσει αυτό το τίμημα με αντάλλαγμα τον πολιτικό έλεγχο. Πάνω από 100.000 κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν επίσης φυλακιστεί στην  εκστρατεία κατά της διαφθοράς, ορισμένοι καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Όμως μόλις τρεις ημέρες πριν από την έναρξη του συνεδρίου του κόμματος, υπάρχουν σημάδια διαμαρτυρίας στο κέντρο του Πεκίνου. Ένας άνδρας ντυμένος οικοδόμος,  τοποθέτησε πολλά πανό διαμαρτυρίας δίπλα σε έναν κεντρικό δρόμο. «Θέλουμε φαγητό, όχι test PCR. Θέλουμε μεταρρυθμίσεις, όχι πολιτιστική επανάσταση» έγραφε.

Η ανεργία των νέων υπολογίζεται στο 20%.  Τεράστια είναι και η πίεση στα κοινωνικά συστήματα από μια ολοένα και πιο γερασμένη κοινωνία.

Η σχέση με τη Μόσχα

Το 20ό Συνέδριο  του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος συμπίπτει επίσης με μια παγκόσμια αναδιάταξη δυνάμεων , που έχει πυροδοτήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Η Κίνα παρακολουθεί τη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης με μεγάλο ενδιαφέρον και ανησυχία.

Είναι πολύ πιθανό ο Σι να αποδίδει τις δυσκολίες της Ρωσίας στην Ουκρανία στην έλλειψη ιδεολογικής αγκύρωσης του στρατού σε μια αυστηρά διαχειριζόμενη κομματική δομή. Στη σύνοδο του Οργανισμού της Σαγκάης (SCO) στη Σαμαρκάνδη, ο Σι ξεκαθάρισε πρόσφατα στους Ρώσους ότι δεν του αρέσουν οι εξελίξεις στην Ουκρανία. Η αστάθεια στο παγκόσμιο πλαίσιο θα επηρεάσει άλλωστε και τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας.Το Πεκίνο πιθανότατα θα μπει σε στρατιωτική σύγκρουση με τη Δύση - για παράδειγμα για την Ταϊβάν - και ουδείς γνωρίζει ποια θα είναι η έκβαση. Όταν μάλιστα η Αμερική έχει ξεκαθαρίσει πώς θα εμπλακεί στρατιωτικά…