Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Μετά από δεκαετίες διαφωνιών και διενέξεων, Ισραήλ και Λίβανος κατέληξαν σε μια ιστορική συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων τους , που θα άρει τα εμπόδια στην εκμετάλλευση του τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου Καρίς, στην  ανατολική Μεσόγειο.

Το κοίτασμα αυτό θα μπορούσε επίσης να γίνει σημαντική πηγή φυσικού αερίου για την Ευρώπη, επειδή το Ισραήλ υποσχέθηκε να προμηθεύσει περισσότερο αέριο στην ΕΕ μετά τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και την επακόλουθη ενεργειακή κρίση.

Η συμφωνία αυτή μπορεί να συμβάλει επίσης και στην αναβίωση του αγωγού EastMed για την μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη, μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας.

Ο Λίβανος ελπίζει ότι η παραγωγή φυσικού αερίου θα βοηθήσει τη χώρα να αντιμετωπίσει την οικονομική της κρίση. Το εθνικό νόμισμα έχει χάσει δραστικά την αξία του από το 2019 και η φτώχεια και η ανεργία έχουν αυξηθεί απότομα πρόσφατα.

Πρόκειται για μια ιστορική επιτυχία – σχολίασε ο ισραηλινός πρωθυπουργός  Γιάιρ Λαπίντ - που θα ενισχύσει την ασφάλεια του Ισραήλ, θα φέρει δισεκατομμύρια στην ισραηλινή οικονομία και θα εγγυηθεί τη σταθερότητα στα βόρεια σύνορα της χώρας.

 Από την πλευρά του ο πρόεδρος του Λιβάνου Μισέλ Αούν δήλωσε ότι οι όροι του τελικού σχεδίου συμφωνίας ικανοποιεί την Βηρυτό και εξέφρασε την ελπίδα να ανακοινωθεί μια συμφωνία το συντομότερο δυνατό.

Το κοίτασμα φυσικού αερίου Καρίς h βρίσκεται σε μια περιοχή που τόσο το Ισραήλ όσο και ο Λίβανος διεκδικούσαν ως δική τους αποκλειστική οικονομική ζώνη. Η σιϊτική οργάνωση Χεζμπολάχ είχε μάλιστα προειδοποιήσει με επιθέσεις, αν το Ισραήλ ξεκινούσε την παραγωγή φυσικού αερίου στο κοίτασμα. Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα δεν σχολίασε τις λεπτομέρειες της συμφωνίας, αλλά είπε ότι θα αποδεχθεί  τη θέση της λιβανικής κυβέρνησης.

Το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο ασφαλείας θα συνεδριάσει αύριο για να συζητήσει τη συμφωνία και  στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στο κοινοβούλιο.

Αμερικανική μεσολάβηση

Η συμφωνία έγινε μετά από δύο ετών μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Αποφασιστικό και τεχνικό ρόλο έπαιξε ο Αμερικανός μεσολαβητής Αμος Χοχστάιν ,ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο  για να γεφυρωθούν οι διαφορές ανάμεσα στις δύο πλευρές.Προβλήματα προέκυψαν μόλις πριν από λίγες ημέρες - το Ισραήλ είχε δηλώσει ότι θα απορρίψει τις αλλαγές που ζήτησε ο Λίβανος. Μετά από νέες  συζητήσεις, οι δυο πλευρές δήλωσαν ότι οι απαιτήσεις τους έγιναν δεκτές.

Το αποτέλεσμα είναι επίσης αξιοσημείωτο γιατί και οι δύο χώρες βρίσκονται επίσημα σε πόλεμο από το 1948 και δεν έχουν ουσιαστικά  αποκαταστήσει  διπλωματικές σχέσεις. Στρατιώτες περιπολούν στα κοινά χερσαία σύνορά τους ,για λογαριασμό των Ηνωμένων Εθνών.

Μετά τη συμφωνία που κατέληξαν ο ισραηλινός πρωθυπουργός Γιάιρ Λαπίντ και ο πρόεδρος του Λιβάνου ,Μισέλ Αούν, η Βηρυτός ζήτησε από την TotalEnergies  να ξεκινήσει την εξερεύνηση φυσικού αερίου.Ο Γαλλικός κολοσσός είχε λάβει  άδεια εξερεύνησης από το 2018, αλλά οι έρευνες είχαν σταματήσει από το 2020 λόγω της διαμάχης με το Ισραήλ για τα υπεράκτια κοιτάσματα. Η TotalEnergies είναι μέρος μιας κοινοπραξίας ενεργειακών κολοσσών που το 2018 απέκτησε άδεια για να εξερευνήσει φυσικό αέριο σε δύο από τα δέκα υπεράκτια «οικόπεδα»  του Λιβάνου, γνωστά ως Block 4 και Block 9. Ένα πηγάδι που ανοίχτηκε στο Block 4, ανοιχτά του κεντρικού Λιβάνου το 2020, αποκάλυψε μόνο ίχνη αερίου αλλά όχι εμπορικά βιώσιμα αποθέματα. Το «οικόπεδο» 9, κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ, περιέχει το τεράστιο πεδίο Κανά, όπου η TotalEnergies θα είναι υπεύθυνη για τη γεώτρηση. Ωστόσο, καθώς μέρος αυτού του κοιτάσματος υπερβαίνει τη μελλοντική γραμμή οριοθέτησης, το εβραϊκό κράτος θα λάβει μέρος των μελλοντικών εσόδων από την εκμετάλλευση φυσικού αερίου της Κανά από την TotalEnergies, σύμφωνα με ισραηλινές πηγές.  Ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι  «ζήτησε από τους εκπροσώπους της TotalEnergies να λάβουν άμεσα επιχειρησιακά μέτρα για διερευνητικές γεωτρήσεις στα λιβανικά ύδατα».Ο Λίβανος, βρίσκεται σε πλήρη οικονομική κατάρρευση και ελπίζει ότι με την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου θα μπορέσει να ορθοποδήσει. Ο Λιβανέζος διαπραγματευτής και αντιπρόεδρος του κοινοβουλίου Ελίας Μπου Σάαμπ, , διαβεβαίωσε ότι υπήρξε «μια συμφωνία μεταξύ της Total και των Ισραηλινών» βάσει της οποίας το Ισραήλ θα μπορούσε να «λάβει  αποζημίωση» από τον ενεργειακό κολοσσό και όχι από τον Λίβανο.

Αντιδράσεις στο Ισραήλ

Δεν λείπουν βέβαια και οι αντιδράσεις, κυρίως  στο Ισραήλ. Ο πρώην πρωθυπουργός Μπένζαμιν Νετανιάχου κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Λαπίντ και τον υπουργό Άμυνας Μπένι Γκαντζ  ότι «παραδόθηκαν στον εκβιασμό της Χεζμπολάχ , μεταφέροντας  στρατηγικούς ισραηλινούς πόρους στην τρομοκρατική οργάνωση». Όπως είπε ο Νετανιάχου, «η συμφωνία συνιστά  μια ιστορική συνθηκολόγηση» στη Χεζμπολάχ. «Αυτή δεν είναι μια ιστορική συμφωνία, αυτή είναι μια ιστορική παράδοση», υποστήριξε ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ.

Η θέση του Νετανιάχου  είναι ότι η Χεζμπολάχ θα χρησιμοποιήσει δισεκατομμύρια δολάρια από τις εξαγωγές του φυσικού αερίου για να εξοπλιστεί με πυραύλους και ρουκέτες, εξαπολύοντας νέες επιθέσεις   εναντίον των πολιτών του Ισραήλ. «Αυτή η αδύναμη και ερασιτεχνική προσωρινή κυβέρνηση δεν έχει εντολή να κάνει κάτι τέτοιο», είπε ο Νετανιάχου.

Ο ισραηλινός υπουργός Αμυνας, Μπένι Γκαντζ προειδοποίησε πάντως τη Χεζμπολάχ ότι «αν κάνει αυτό το λάθος και επιτεθεί στο Ισραήλ, με οποιονδήποτε τρόπο -από ξηρά, θάλασσα ή αέρα- η απάντηση θα είναι η καταστροφή του Λιβάνου».