Του Νίκου Ταμπακίδη,
πρώην δημάρχου Αγίων Αναργύρων,
πρώην γ.γ. Περιφέρειας Ιονίων Νήσων
Όπως είχαμε αναφέρει σε προηγούμενο κείμενο, δεν υπάρχει ένας διεθνώς συμπεφωνημένος ορισμός της έννοιας διακυβέρνηση. Μεταξύ των ευρύτερα αποδεκτών ορισμών είχαμε αναφέρει τους εξής 2:
Σύμφωνα1 με το UNDP (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών), «…Διακυβέρνηση είναι η άσκηση οικονομικής, πολιτικής και διοικητικής εξουσίας για την διαχείριση των διάφορων θεμάτων σε όλα τα επίπεδα …
Η Διακυβέρνηση περιλαμβάνει μηχανισμούς, διαδικασίες και θεσμούς μέσω των οποίων κοινωνικοί φορείς, πολίτες και ομάδες πολιτών εκφράζουν τα ενδιαφέροντά τους, ασκούν τα νόμιμα δικαιώματά τους, εκτελούν τις υποχρεώσεις τους και λύνουν τις διαφορές τους…» Σύμφωνα με τον ορισμό του Jon Pierre2: «η Διακυβέρνηση αναφέρεται στη δημιουργία και διατήρηση του συντονισμού και της συνοχής ανάμεσα σε μια μεγάλη ποικιλία παραγόντων με διαφορετικούς σκοπούς και στόχους».
Η Διακυβέρνηση σχετίζεται με θεμελιώδη θέματα της λειτουργίας κάθε κοινωνίας και κάθε πολιτικού και κοινωνικού συστήματος. Στην πραγματικότητα, αναφέρεται σε μια οντότητα που προσδιορίζει την αναπτυξιακή δυναμική, την σταθερότητα και την απόδοση μιας κοινωνίας.
Όπως κάθε σύνθετο ανθρωπογενές σύστημα, έτσι και η κοινωνία για να λειτουργήσει εύρυθμα και αποδοτικά πρέπει να λειτουργεί μέσα σε ένα πλαίσιο Αρχών και Αξιών που είναι ευρέως αποδεκτό. Αυτός ο όρος ισχύει στο έπακρο για την περίπτωση ενός τόσο σύνθετου πεδίου όπως είναι η Διακυβέρνηση και ανεξαρτήτως του αν αναφερόμαστε σε Δήμο, σε Περιφέρεια, σε Κράτος ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Καινοτομία και την καλή Διακυβέρνηση εγκρίθηκε στην Σύνοδο Υπουργών που έγινε στις 15 – 16 Οκτωβρίου 2007 στη Βαλένθια. Τον επόμενο χρόνο, η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε την απόφαση της Συνόδου Υπουργών στη Βαλένθια.
Είναι αρκετά ασφαλές να ισχυρισθούμε πως το «πλαίσιο Αρχών και Αξιών» που τυγχάνει σήμερα ευρύτατης αποδοχής είναι αυτό που περιεγράφη στη Σύνοδο της Βαλένθια το 2007. Το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνει δώδεκα Αρχές και τους στόχους που εξυπηρετούν. Ο επόμενος Πίνακας 1 παρουσιάζει αυτές τις Αρχές.
Πίνακας 1: Οι 12 αρχές για την καλή Διακυβέρνηση
| | Αρχή | Ώστε… |
| 1 | Έντιμες, αντιπροσωπευτικές, συμμετοχικές εκλογές (FAIR elections, representativeness and participation of citizens) | …να δοθεί πραγματικά η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να συμμετέχουν στα κοινά και να εκφράσουν ελεύθερα τη θέση τους για θέματα που τους αφορούν. |
| |
| 2 | Αποκριτικότητα (responsiveness) | …να υπάρχει έγκαιρη απόκριση στα νόμιμα αιτήματα και προσδοκίες των πολιτών. |
| |
| 3 | Αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα (Efficiency and Effectiveness) | …να επιτυγχάνονται οι στόχοι (αποτελεσματικότητα) με την, κατά το δυνατόν, μικρότερη κατανάλωση πόρων (αποδοτικότητα). |
| |
| 4 | Έλλειψη στεγανών και διαφάνεια (Openness and transparency) | …να μπορούν όλοι οι πολίτες να δουν τον τρόπο λειτουργίας των οργάνων στη διαχείριση των υποθέσεων. |
| |
| 5 | Σεβασμός και εφαρμογή των νόμων (rule of law) | … να εξασφαλιστεί η ισότιμη αντιμετώπιση των πολιτών και η δυνατότητα πρόβλεψης των ενεργειών της Διοίκησης. |
| |
| 6 | Ηθική συμπεριφορά (Ethical conduct) | …να εξασφαλιστεί ότι το δημόσιο συμφέρον βρίσκεται πάνω από το οποιοδήποτε προσωπικό συμφέρον. |
| |
| 7 | Επάρκεια και ικανότητα (competence and capacity) | …να εξασφαλιστεί ότι οι αιρετοί και τα στελέχη της Διοίκησης έχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν στις ανάγκες της αποστολής τους. |
| |
| 8 | Καινοτομία και έλλειψη αρνητισμού προς τις αλλαγές (Innovation and openness to Change) | … να εξασφαλιστεί η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων από την εξέλιξη της Τεχνολογίας και την εφαρμογή νέων λειτουργικών σχημάτων. |
| |
| 9 | Αειφορία και μακρόπνοος προσανατολισμός (Sustainability and long- term orientation) | …να εξασφαλιστεί η αναπτυξιακή πορεία και για τις επόμενες γενεές. |
| |
| 10 | Σωστή οικονομική διαχείριση (Sound financial management) | …να διασφαλιστεί η συνετή και παραγωγική χρήση των δημόσιων πόρων. |
| |
| 11 | Ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτιστική ποικιλότητα και κοινωνική συνοχή (Human rights, cultural diversity and social cohesion) | …κανείς πολίτης να μη βιώνει διακρίσεις ή αποκλεισμό. |
| |
| 12 | Λογοδοσία (Accountability) | …να εξασφαλιστεί ότι θεσμικά όργανα και διοικητικά στελέχη φέρουν την ευθύνη των ενεργειών τους. |
Η ετικέτα «Εξαίρετης Διακυβέρνησης» ELoGE από το Συμβούλιο της Ευρώπης
Tο Συμβούλιο της Ευρώπης, στην επιδίωξή του να προωθήσει τις δώδεκα βασικές αρχές καλής Διακυβέρνησης όπως αποφασίστηκαν στην Σύνοδο της Βαλένθια, έχει προχωρήσει στη δημιουργία δικτύου στην Ευρώπη για την απονομή της ετικέτας «Εξαίρετης διακυβέρνησης, ELoGE» (European Label of Governance Excellence) σε δήμους που πληρούν μια σειρά από αυστηρά κριτήρια οργάνωσης και λειτουργίας.
Η διαδικασία αξιολόγησης της ωριμότητας των Ευρωπαϊκών δήμων στην εναρμόνιση με την εφαρμογή των 12 Αρχών καλής Διακυβέρνησης προκύπτει από την αυτοαξιολόγηση που κάνουν οι υπό κρίση δήμοι, αφού συμπληρώσουν τις φόρμες που περιέχουν μια ακριβή περιγραφή κάθε μιας από τις δώδεκα Αρχές καλής Διακυβέρνησης.
Στις φόρμες αυτοαξιολόγησης, οι δήμοι μπορούν να επιλέξουν ότι ανήκουν, από άποψη ωριμότητας σεβασμού και εφαρμογής κάθε μιας από τις 12 Αρχές, σε μια από τις ακόλουθες πέντε κατηγορίες του επόμενου Πίνακα 2 :
| Πίνακας 2 ΣΤΑΔΙΟ ΩΡΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ 12 ΑΡΧΩΝ ΚΑΛΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ |
| Κατηγορία | | Δηλαδή: |
| Μηδενική ωριμότητα | 0 | Γνωρίζουμε τι απαιτείται να κάνουμε, αλλά επί του παρόντος δεν έχουμε ασχοληθεί καθόλου (ή πρακτικά καθόλου) με το θέμα. |
| | | |
| Ελάχιστη ωριμότητα | 1 | Γνωρίζουμε τις αρχές και έχουμε ξεκινήσει να ασχολούμαστε με τον σχεδιασμό για την υλοποίηση των απαραίτητων δράσεων. |
| Αρχικό στάδιο προσπάθειας | 2 | Έχουμε προχωρήσει στον προσδιορισμό των κατευθύνσεων που πρέπει να κινηθούμε, αλλά δεν υπάρχουν ακόμα αποτελέσματα στην πράξη. |
| | | |
| Ικανοποιητικό στάδιο δράσεων | 3 | Έχουμε ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης και έχουμε ήδη σε εξέλιξη ενέργειες με απτά αποτελέσματα. |
| | | |
| Πολύ καλή εικόνα σύγχρονης Διακυβέρνησης | 4 | Διαθέτουμε αποδείξεις που στοιχειοθετούν καλή πρακτική στην προσπάθεια εκτεταμένης επίτευξης καλής σύγχρονης Διακυβέρνησης και εξακολουθούμε να βελτιώνουμε την προσέγγισή μας για μια επιτυχή ολοκλήρωση αυτού του στόχου. |
Οι φόρμες του Συμβουλίου για την καλή Διακυβέρνηση αναλύουν κάθε μία από τις δώδεκα αρχές της Συνόδου της Βαλένθια σε πολλά επί μέρους σημεία. Με τον τρόπο αυτό, προκύπτει ένα σύνολο εκατό περίπου σημείων για την ακριβέστερη εξέταση του βαθμού ωριμότητας των Ευρωπαϊκών δήμων στην επίτευξη υψηλού επιπέδου τήρησης και εφαρμογής των 12 αρχών της Συνόδου της Βαλένθια για την καλή Διακυβέρνηση.
Στα επόμενα κείμενα θα ακολουθήσει αναλυτική παρουσίαση των φορμών των 12 Αρχών για την καλή Διακυβέρνηση.
1. UN Economic and Social Council Committee of Experts on Public Administration: Definition of basic concepts and terminologies in governance and public administration New York, 2006
2. Pierre, Jon, Debating Governance: Authority, Steering, and Democracy, Oxford University Press, 2000.
