Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

 Με τα εθνικά χρώματα της Ουκρανίας επέλεξε να εμφανιστεί η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Ευρωκοινοβούλιο για την τρίτη ομιλία της για την Κατάσταση της Ενωσης. Φορώντας ένα κίτρινο σακάκι και μπλε μπλούζα, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε ότι «σήμερα το θάρρος έχει όνομα και αυτό είναι Ουκρανία».

Η φον ντερ Λάιεν επανέλαβε ότι η ρωσική εισβολή δεν είναι απλώς ένας πόλεμος κατά της Ουκρανίας. «Είναι ένας πόλεμος για τον ενεργειακό μας εφοδιασμό, την οικονομία μας, τις αξίες μας και το μέλλον μας». 

Πριν από 10 χρόνια, η Ούρσουλα φον  ντερ Λάιεν είχε γίνει γνωστή ως η Γερμανίδα υπουργός που ήθελε να διασφαλίσει ότι κάθε παιδί θα τρώει μεσημεριανό στο σχολείο. Και όχι οτιδήποτε, αλλά ένα «ζεστό γεύμα». Σήμερα η φον ντερ Λάιεν είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και οι άνθρωποι στους οποίους απευθύνεται -οι Ευρωπαίοι πολίτες- έχουν επίσης πρόβλημα με τη «ζέστη». Αυτή τη φορά το ερώτημα είναι αν ή σε ποια τιμή θα είναι δυνατή η θέρμανση των νοικοκυριών αυτόν τον χειμώνα. Ένα είναι βέβαιο: Λόγω των εξαιρετικά υψηλών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου, εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ θα αντιμετωπίσουν προβλήματα  επιβίωσης στο άμεσο μέλλον.

Η πρόεδρος της Κομισιόν ήρθε μάλιστα αντιμέτωπη με πολλούς ευρωβουλευτές, που ζητούσαν συγκεκριμένα μέτρα για τους υψηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, κραδαίνοντας κάποια τιμολόγια: «Ο Ζιλ πλήρωσε 2.300 ευρώ σε έξι μήνες για φυσικό αέριο και η Μπριζίτ αναρωτιέται αν θα πρέπει να σταματήσει να τρώει ή να ζεσταθεί αυτόν τον χειμώνα », φώναξε μια Γαλλίδα ευρωβουλευτής. Η απάντηση της φον ντερ Λάιεν; «Στείλτε αυτούς τους λογαριασμούς στη Μόσχα, εκεί είναι η ευθύνη»!

Σκληρό ήταν το σχόλιο της γερμανικής Suddeutsche Zeitung, για την πρόεδρο της Κομισιόν: «Η φον ντερ Λάιεν επέδειξε πολύ ουκρανικό ηρωικό πάθος, αλλά αυτό απέχει πολύ από το να αποδώσει δικαιοσύνη στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη», γράφει η γερμανική εφημερίδα. «Εκατοντάδες χιλιάδες εταιρείες στην ΕΕ και δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν πολύ σκληρούς μήνες το επόμενο διάστημα. Ο φόβος με τον οποίο όλοι αυτοί ατενίζουν το μέλλον, είναι το υλικό από το οποίο αντλούν τη δύναμή τους οι εχθροί της ΕΕ. Μετά την ομιλία της φον ντερ Λάιεν, ουδείς γνωρίζει αν κατάλαβε η πρόεδρος της Κομισιόν τι συγκεκριμένο επιφυλάσσει ακόμη η Ευρώπη για τους πολίτες της»

Όχι συγκεκριμένα μέτρα  

Η φον ντερ Λάιεν είπε ότι η ΕΕ σκοπεύει να προωθήσει «μια πλήρη και σε βάθος μεταρρύθμιση» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Στόχος της Κομισιόν είναι η αποσύνδεση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας από το φυσικό αέριο και η μείωση των εσόδων των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος με βάση τις ανανεώσιμες πηγές και την πυρηνική ενέργεια. «Θα εξοικονομηθούν περισσότερα από 140 δισεκατομμύρια ευρώ » για τα κράτη της ΕΕ, τα οποία θα μπορούσαν να αναδιανείμουν σε ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, υποσχέθηκε η φον ντερ Λάιεν. Βρέθηκαν άλλωστε τόσα δισεκατομμύρια για όπλα που δόθηκαν στην Ουκρανία. Δεν θα πρέπει να βρεθούν χρήματα και για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στην ίδια την Ευρώπη; Συγκεκριμένα μέτρα ανακούφισης των Ευρωπαίων πολιτών, δεν ακούστηκαν, πάντως.

Την ίδια ώρα ελλοχεύει ο κίνδυνος μεγαλύτερης φυγής κεφαλαίων από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών ταμείων, που θα μπορούσαν να αποφασίσουν να επενδύσουν αλλού, σε χώρες εκτός ΕΕ και με μικρότερη φορολογία.

Η φον ντερ Λάιεν εστίασε και πάλι στον στόχο της εξοικονόμησης, όσο το δυνατόν, περισσότερης ενέργειας. Σύμφωνα με το σχέδιο, η κατανάλωση ρεύματος σε ώρες αιχμής θα πρέπει να μειωθεί τουλάχιστον κατά 5%.

Οσο για τη μεταρρύθμιση στην ενέργεια; Αυτή θα πραγματοποιηθεί ίσως το πρώτο εξάμηνο του 2023. Πράγμα που σημαίνει ότι αυτόν τον χειμώνα τουλάχιστον, τα νοικοκυριά κινδυνεύουν να παγώσουν και πολλές επιχειρήσεις να μην αντέξουν το τεράστιο ενεργειακό κόστος. Πέρα από το γεγονός ότι, δεδομένου ότι υπάρχουν στην πραγματικότητα 27 διαφορετικές ενεργειακές πολιτικές, είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς μια ενιαία κοινή στρατηγική που να ισχύει για όλα τα κράτη μέλη.

Τίποτα για το «μάρμαρο»

H Φον ντερ Λάιεν δεν είναι επικεφαλής της κυβέρνησης και έχει πολύ λίγες άμεσες εξουσίες. Ωστόσο, τα μέτρα που πρότεινε σίγουρα δίνουν μια αρκετά καλή ιδέα για το πού οδεύει η Ευρώπη. Σε μια οικονομία «πολεμικού χαρακτήρα». Θα λειτουργήσει; Ουδείς γνωρίζει με σιγουριά. Τέτοιες μορφές ελέγχων σε καιρό πολέμου –έστω και οικονομικού- με τη Ρωσία, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν. Όταν μάλιστα την ίδια στιγμή που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αυστηροποιεί τη νομισματική πολιτική, με σημαντικό κίνδυνο η επερχόμενη ύφεση να είναι ακόμη πιο βαθιά.

Για το «μάρμαρο» όμως-το κρίσιμο θέμα της επιβολής πλαφόν στην χονδρεμπορική τιμή του φυσικού αερίου, η φον ντερ Λάιεν δεν είπε, ουσιαστικά, τίποτα. Η ΕΕ εργάζεται για την υιοθέτηση μιας «πιο αντιπροσωπευτικής τιμής αναφοράς» για το φυσικό αέριο στην αγορά TTF του Αμστερνταμ. «Πρέπει να απομακρυνθούμε από τη Ρωσία και να πάμε σε αξιόπιστους προμηθευτές αερίου, όπως η Νορβηγία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αλγερία και άλλοι, είπε η φον ντερ Λάιεν. Μόνο που αυτές οι χώρες απορρίπτουν κάθε σκέψη για πλαφόν, αφού κάτι τέτοιο θα περιόριζε τα κέρδη τους. Η κοινή λογική λέει πώς οι χώρες αυτές, δεν θα διστάσουν να βρουν πελάτες πρόθυμους να πληρώσουν περισσότερα για το φυσικό αέριο, από τις χώρες της ΕΕ. Για το πλαφόν δεν υπάρχει επίσης η απαραίτητη συναίνεση μεταξύ των χωρών μελών. Το θέμα παραπέμφθηκε στην έκτακτη  σύνοδο των υπουργών ενέργειας των 27 στις 30 Σεπτεμβρίου, αλλά το πιθανότερο είναι να συζητηθεί στη σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου. Μέχρι τότε, ας ελπίσουμε ότι ο χειμώνας δεν θα είναι πολύ βαρύς…