Σημαντικά ευρήματα που εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για το προϊστορικό, αλλά και ιστορικό παρελθόν της Αλμωπίας ήρθαν στο φως στο πλαίσιο του έργου «Βελτίωση – Επέκταση Δικτύου Ύδρευσης Αριδαίας».
Οπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, συγκεκριμένα στη Σωσάνδρα διαπιστώθηκε, μετά από σύντομη αναγνωριστική έρευνα των αρχαιολόγων της ΙΖ' ΕΠΚΑ, πως τα οικοδομικά λείψανα (καμμένες πηλόμαζες με αποτυπώματα ξύλων), που εμφανίστηκαν κατά τη διάνοιξη της αύλακας του κεντρικού αγωγού μεταφοράς νερού από τη Σωσάνδρα προς την Αριδαία, αποτελούσαν το στρώμα καταστροφής από την ανωδομή των τοίχων μίας προϊστορικής κατοικίας που χρονολογείται περίπου στη 4η χιλιετία π.Χ.
Η ανασκαφή που ακολούθησε από τον Μάρτιο έως και τον Ιούλιο του 2008 έφερε στο φως, μετά την απομάκρυνση του στρώματος καταστροφής που προαναφέρθηκε, ένα πλήρες σχεδόν πλέγμα από πασσαλότρυπες. Παράλληλα αποκαλύφθηκε σε άριστη κατάσταση και κατά χώραν ο οικιακός εξοπλισμός, που περιελάμβανε ένα μεγάλο αριθμό πήλινων αγγείων, λίθινα εργαλεία και δύο οικιακούς φούρνους. Συλλέχθηκαν, έτσι, πληροφορίες, όχι μόνο για τη μορφή και την εσωτερική διαρρύθμιση του οικοδομήματος, αλλά και την οργάνωση του νοικοκυριού.
Το κτίριο ήταν ορθογώνιο στη κάτοψη, με επιφάνεια 58 τ.μ. και τριμερή διάρθρωση στο εσωτερικό. Ανήκει στο γνωστό τύπο του πασσαλόπηκτου οικήματος, όπου ο ξύλινος σκελετός κατασκευασμένος με πασσάλους, πλέγμα κλαδιών και καλαμιών επαλείφονταν με πηλό.
Σύμφωνα με τους οικιακούς φούρνους και την κατανομή των αγγείων και εργαλείων στο εσωτερικό συμπεραίνουμε, ότι οι δύο ακρινοί χώροι ήταν χώροι παρασκευής της τροφής και συνεστίασης. Ανάμεσα τους υπήρχε ένας τρίτος χώρος, με είσοδο στη νότια απάνεμη πλευρά, που θα πρέπει να ερμηνευθεί ως χώρος επεξεργασίας των σιτηρών και αποθήκευσης των αγροτικών προϊόντων, αφού εδώ βρέθηκαν αρκετά εργαλεία, όπως μυλόπετρες και τριπτήρες, αλλά και ένας από τους δύο συνολικά αποθηκευτικούς λάκκους. Από αποτυπώματα στις βάσεις των πήλινων σκευών, διαπιστώθηκε ότι τα δάπεδα ήταν καλυμμένα με ψάθες.
Το κτίριο καταστράφηκε από φωτιά. Οι ένοικοι προηγουμένως πρόλαβαν να το εγκαταλείψουν παίρνοντας μαζί τους λεπίδες και πελέκεις, τα λίθινα δηλαδή εργαλεία, η κατασκευή των οποίων απαιτεί μια ιδιαίτερα χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία. Τα μεγάλα και βαριά, δύσκολα στη μεταφορά εργαλεία, όπως οι μυλόπετρες, αφέθηκαν πίσω, υποδηλώνοντας έτσι την επεξεργασία των σιτηρών και εμμέσως την καλλιέργειά τους, τα οποία φαίνεται ότι αποτελούσαν μία από τις κύριες τροφές των ανθρώπων του οικισμού της Σωσάνδρας.
Μπορούμε έτσι να υποθέσουμε, ότι η γεωργία αποτελούσε την βασική ενασχόληση των κατοίκων και κατ’ επέκταση μία από τις κύριες παραμέτρους της οικονομίας της κοινωνίας αυτής.
Η ανασκαφή της προϊστορικής κατοικίας στη Σωσάνδρα προσέφερε πολύτιμες και μοναδικές πληροφορίες για την αρχιτεκτονική και την οργάνωση ενός σπιτιού της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής, καθώς πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση όπου οι αρχαιότητες έμειναν ανέπαφες από την καλλιέργεια ή άλλου είδους επεμβάσεις για περίπου 6.000 χρόνια από σήμερα.
Πέραν όμως του προϊστορικού οικοδομήματος που προαναφέρθηκε, εντοπίστηκε και ένα δεύτερο κτίριο ιστορικών χρόνων στο Λυκόστομο, το οποίο χρονολογείται στην ύστερη αρχαιότητα (4ος-5ος αι. μ.Χ.).
Η έκτασή του, με βάση τα έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα, υπολογίζεται σε 340 τ.μ. Οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι με αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό. Μετά την αποκάλυψη της επιφάνειας τους αποκαταστάθηκε εν μέρει η κάτοψη του κτιρίου. Πρόκειται για ένα τετράγωνο σχεδόν οικοδόμημα με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τη διαίρεση του εσωτερικού του σε επιμέρους χώρους, διαστάσεων 4Χ4 μέτρων.
Με την αποκάλυψη των δύο αυτών θέσεων στο Δήμο Αριδαίας του Νομού Πέλλας επιβεβαιώνεται εκ νέου, πως ακόμη και τα μικρά, περιφερειακά έργα συμβάλουν, όχι μόνο στην καλυτέρευση των σύγχρονων συνθηκών διαβίωσης των πολιτών, αλλά μας αποκαλύπτουν παράλληλα και στοιχεία από τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα των μακρινών προγόνων μας.
