Κανείς δεν ήθελε να παίξει ποδόσφαιρο με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.  Οι συμμαθητές του προτιμούσαν τη συντροφιά των  ξαδέρφων του, που ήταν ψηλότερα  στην σειρά διαδοχής του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, θυμάται ένας παιδικός γνώριμος. Το απομονωμένο παιδί που εντέλει θα γινόταν διάδοχος, είχε το παρατσούκλι «μικρός Σαντάμ».

Ο ανταποκριτής του  Economist στη Μέση Ανατολή,Nicolas Pelham ανατρέχοντας στο παρελθόν επιχειρεί να σκιαγραφήσει την εικόνα του ανθρώπου που μέχρι προτινος κανείς δεν ήθελε να «ξέρει», κυρίως μετά την άγρια δολοφονία του αντιφρονούντα δημοσιογράφου Τζ. Κασόγκι,  και που σήμερα «χάρη σε έναν άλλο αυτοκράτορα, τον Βλαντιμίρ Πούτιν» είναι περιζήτητος. 

Η ζωή στο σπίτι ήταν δύσκολη και για τον Μπιν Σαλμάν που από δω και στο εξής είναι πλέον γνωστός με τα αρχικά του, MBS. 

Ο πατέρας του, Σαλμάν, είχε ήδη πέντε γιους με την πρώτη του σύζυγο, μια μορφωμένη γυναίκα από την αστική ελίτ της χώρας.  Αντίθετα η μητέρα του mbs, η τρίτη σύζυγος του Σαλμάν, ήταν Βεδουΐνα. 

Όταν ο mbs, ως παιδί, επισκέφτηκε το παλάτι όπου ζούσε ο πατέρας του με την πρώτη του σύζυγο, τα ετεροθαλή αδέρφια του τον κορόιδευαν ως «γιο της Βεδουΐνας». Αυτοί άλλωστε στάλθηκαν σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Βρετανίας για να σπουδάσουν. Οι βεδουίνοι απόγονοι του πρίγκιπα Σαλμάν παρέμειναν στο Ριάντ για να σπουδάσουν στο Πανεπιστήμιο King Saud.

Το παιδί για τα τσιγάρα...

Αλλά και ως νεαρός ενήλικας ο mbs αντιμετωπιζόταν ως το «παιδί για τα τσιγάρα».

Χαρακτηριστική είναι φωτογραφία από κάποιες διακοπές με16 μέλη της βασιλικής οικογένειας να ποζάρουν στο κατάστρωμα ενός γιοτ με σορτς και γυαλιά ηλίου και φόντο τους λόφους της Γαλλικής Ριβιέρας. Στη μέση είναι ο ξάδελφος του mbs, ο πρίγκιπας Alwaleed bin Talal, ένας δισεκατομμυριούχος επενδυτής που έχει χαρακτηριστεί "ο Αραβικός Warren Buffett". Ο mbs, παρότι ψηλός και με φαρδείς ώμους, είναι παραγκωνισμένος στην άκρη.

Και ξαφνικά όλα άλλαξαν. Όταν ο πατέρας του έγινε ο υποψήφιος διάδοχος σε ηλικία 76 ετών, χρειαζόταν έναν αρχηγό για το επιτελείο του. Οι περισσότεροι περίμεναν να διαλέξει έναν από τα ευγενή, αγγλόφωνα παιδιά της πρώτης του συζύγου. Αντί γι' αυτό, διόρισε τον γιο που μιλούσε αραβικά με βεδουίνικη προφορά. ( ο mbs έμαθε γρήγορα αγγλικά από τότε: όταν γνωριστήκαμε το 2016 διόρθωνε μερικές φορές τον μεταφραστή του.)

Φαίνεται πως ο Σαλμάν στον έκτο γιο του είδε καθαρά κάτι από τον εαυτό του. Ο mbs μπορεί να αγαπούσε τα βιντεοπαιχνίδια, αλλά ήταν επίσης σκληρά εργαζόμενος και πρόθυμος να προχωρήσει.

Οι πρωτόγνωρες μεταρρυθμισεις...

Με την πρώτη ματιά, ο 36χρονος πρίγκιπας έμοιαζε με τον ηγεμόνα που περίμεναν πολλοί νέοι Σαουδάραβες. Πιο κοντά ηλικιακά στο λαό  από οποιονδήποτε προηγούμενο βασιλιά – το 70% του πληθυσμού της Σαουδικής Αραβίας είναι κάτω των 30 ετών.  

Η  περιφρόνησή του για τις συμβάσεις τον ώθησαν να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που ήταν πρωτοφανείς για την χώρα. Η πιο ορατή αλλαγή στην Σαουδική Αραβίας είναι η απαλλαγή των γυναικών από τον ασφυκτικό έλεγχο των συζύγων και των πατεράδων τους. Ο πρίγκιπας ανέτρεψε στους νόμους περί κηδεμονίας που εμπόδιζαν τις γυναίκες να εργάζονται, να ταξιδεύουν, να έχουν διαβατήριο, να ανοίγουν επιχειρήσεις, να έχουν νοσοκομειακή περίθαλψη ή να παίρνουν διαζύγιο χωρίς την έγκριση ενός άνδρα συγγενή 

Έγιναν και άλλες αλλαγές. Ο MBS διέρρηξε κι άλλο τα θρησκευτικά ταμπού. Σήμερα οι Σαουδάραβες, μπορούν να παρακολουθήσουν τον Justin Bieber σε συναυλία, να τραγουδήσουν καραόκε ή να πάνε σε έναν αγώνα Formula 1.  Το νέο του κρατικό τηλεοπτικό κανάλι έθιξε το θέμα της ομοφυλοφιλίας. Τον Σεπτέμβριο του 2017 ήρε την απαγόρευση του Tinder, της εφαρμογής γνωριμιών.

 Έφερε πολλά νέα αθλήματα στο βασίλειο: πυγμαχία, πάλη, μηχανοκίνητα αθλήματα monster-jam για υπερτροφοδοτούμενα 4x4 και ακόμη και ένα τρέξιμο ταύρων τύπου Παμπλόνα. "Είναι ένας γαμάτος ροκ σταρ", είπε ένας Αμερικανός θεατής που τον είχε παρακολουθήσει να τον χειροκροτεί όρθιος στον αγώνα της Φόρμουλα 1 στην Τζέντα στα τέλη του περασμένου έτους.

Αλλά το να ενστερνιστεί κανείς τη δυτική καταναλωτική κουλτούρα δεν σημαίνει ότι ενστερνίζεται τις δυτικές δημοκρατικές αξίες

REUTERS/EVELYN HOCKSTEIN

 «Προκάλυμμα» ενός δικτάτορα

Παρά την «κοινωνική επανάσταση» ο πρίγκιπας δεν είναι πιο πρόθυμος από τους κληρικούς των Ουαχαμπιτών να αφήσει τους ανθρώπους να σκεφτούν μόνοι τους. Λίγο πριν από την άρση της απαγόρευσης της οδήγησης των γυναικών το 2018, οι αξιωματούχοι του ΜΒΣ φυλάκισαν τη Λουτζαΐν αλ-Χαθλούλ, μία από τις ηγέτιδες της εκστρατείας για τα δικαιώματα των γυναικών. Η οικογένειά της λέει ότι οι δεσμοφύλακες της έκαναν πνιγμό με νερό και ηλεκτροπληξία και ότι ο Σαούντ αλ-Καχτάνι, ένας από τους στενότερους συμβούλους του mbs, ήταν παρών κατά τη διάρκεια του βασανισμού της και απείλησε να τη βιάσει.  

Στην πραγματικότητα ο νεαρός πρίγκιπας έχει αντιστρέψει τα όποια μικρά βήματα έγιναν προς τη δημοκρατία. Οι δημοτικές εκλογές έχουν ανασταλεί – ως άσκηση περικοπής δαπανών, εξηγεί ο κυβερνητικός Τύπος. Το Συμβούλιο της Σούρα, ένα συμβουλευτικό όργανο 150 ατόμων, έχει συνεδριάσει μόνο διαδικτυακά μετά την πανδημία. 

Ένας συχνός επισκέπτης στη βασιλική αυλή λέει ότι ο mbs δίνει τώρα την εντύπωση κάποιου που πάντα σκέφτεται ότι οι άνθρωποι συνωμοτούν εναντίον του. Καλύπτει τις βασικές κυβερνητικές θέσεις με ξένους ή με ανθρώπους που έχει ήδη χειραγωγήσει δια της βίας.

Όλοι παραμένουν ευάλωτοι στα βίαια ξεσπάσματά του . Πηγές από τη Σαουδική Αραβία λένε ότι κάποτε έκλεισε έναν υπουργό σε μια τουαλέτα για δέκα ώρες. (Ο υπουργός εμφανίστηκε αργότερα στην τηλεόραση και φλυαρούσε κοινοτοπίες για τη σοφία του πρίγκιπα.)

«Οι άνθρωποι του κύκλου  του είναι τρομοκρατημένοι», λέει αξιωματούχος. Κανείς δεν τολμάει να πει «όχι» στα μεγαλεπήβολα σχέδιά του 

Το ανέλπιστο γύρισμα της τύχης

Ο ΜΒS είναι αδίστακτα φιλόδοξος – φέρεται να του άρεσε να διαβάζει για τον Μέγα Αλέξανδρο ως έφηβος – ενώ οφείλει  την άνοδό του σε μερικές εξαιρετικές ανατροπές της τύχης του. Η διαδοχή  είναι μια απρόβλεπτη υπόθεση στη Σαουδική Αραβία. Η μοναρχία μετρά μόλις δύο γενιές, ιδρύθηκε το 1932, και το στέμμα  μέχρι στιγμής έχει περάσει από αδελφό σε αδελφό.  Ο πατέρας του mbs δεν προοριζόταν για  βασιλιάς, αλλά μετά τον απροσδόκητο θάνατο των δύο μεγαλύτερων αδερφών του το 2011 και το 2012, εκτοξεύτηκε στη γραμμή της διαδοχής.

Πώς «ξέκανε» τους εχθρούς του

 Στην πορεία του mbs προς τον θρόνο υπήρχε ένα προφανές εμπόδιο: ο ξάδερφός του, ο 57χρονος υποψήφιος διάδοχος, Μοχάμεντ Μπιν Νάγιεφ,αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών και ο κύριος συνομιλητής του βασιλείου με την CIA.Σε αυτόν πιστώθηκε η εξάλειψη της Αλ Κάιντα στη Σαουδική Αραβία μετά την 11η Σεπτεμβρίου.

 Τον Ιούνιο του 2017 ο Μπιν Ναγιέφ κλήθηκε να συναντήσει τον ηλικιωμένο βασιλιά στο παλάτι του στη Μέκκα.

Η ιστορία του τι συνέβη στη συνέχεια προέκυψε από δημοσιεύματα τύπου και συνεντεύξεις. Φαίνεται ότι ο Μπιν Ναγιέφ έφτασε με ελικόπτερο και πήρε τον ανελκυστήρα στον τέταρτο όροφο. Αντί για τον μονάρχη, τον περίμεναν οι πράκτορες του mbs.  Αφού του αφαίρεσαν τα όπλα και το τηλέφωνό του  του ανακοίνωσαν ότι το βασιλικό συμβούλιο τον απέλυσε.

Τον άφησαν μόνο του να εξετάσει τις επιλογές του. 

Επτά ώρες αργότερα, οι κάμερες κατέγραφαν μια παρωδία. Τον mbs που φιλούσε τον ξάδερφό του και στη συνέχεια αποδέχονταν την παραίτησή του από τον διάδοχο. 

Ο Μπιν Ναγιέφ βρίσκεται τώρα υπό κράτηση  Η σταδιακή παραίτηση –ένα παλιό κόλπο του Σαντάμ Χουσεΐν– θα γινόταν η κίνηση κατατεθέν του νεαρού πρίγκιπα.

Οι «κρατούμενοι» του Ritz-Carlton 

Αυτή ήταν απλώς μια πράξη προθέρμανσης. Τον Οκτώβριο του 2017 φιλοξένησε ένα διεθνές επενδυτικό συνέδριο στο Ritz-Carlton στο Ριάντ. Στο «Νταβός στην έρημο», εξέχοντες καλεσμένοι, όπως η Κριστίν Λαγκάρντ, ο Σον Μασαγιόσι και ισχυροί επιχειρηματίες, άκουσαν από το βήμα τον mbs να μιλά για το μέλλον της Σαουδικής Αραβίας μετά το πετρέλαιο, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής του Neom, μιας νέας «έξυπνης πόλης» 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

 Η εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία. Οι διπλωματικές γκρίνιες για τον πόλεμο στην Υεμένη ή για τη μοίρα του εταίρου ασφαλείας της Αμερικής, Μοχάμεντ μπιν Ναγιέφ, έσβησαν.

Η συγκέντρωση ωστόσο έκρυβε μία μεγάλη παγίδα για τα μέλη της βασιλικής οικογένειας που βρίσκονταν στο εξωτερικό και προσκλήθηκαν.

Μόλις έφυγαν οι ξένοι,ο MBS επιτέθηκε.

Εκατοντάδες πρίγκιπες και επιχειρηματίες παγιδεύτηκαν. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο των New York Times, Ben Hubbard, ένας από αυτούς συνειδητοποίησε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά μόνο όταν έφτασαν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου τους: δεν υπήρχαν στυλό, ξυράφια ή γυαλιά – τίποτα που να μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο.

Ολική παράδοση

Όλοι τους έμειναν ως κρατούμενοι στο Ritz-Carlton για  εβδομάδες (το Marriott και άλλα ξενοδοχεία είχαν επίσης επιταχθεί για να στεγάσουν τους πολυπληθείς φυλακισμένους ). Τα τηλέφωνά τους κατασχέθηκαν. Σε κάποιους λέγεται ότι φορέθηκαν κουκούλες, σε άλλους στέρησαν τον ύπνο και άλλους τους ξυλοκόπησαν. Μέχρι που όλοι τους συμφώνησαν να μεταφέρουν χρήματα και να παραδώσουν την πλήρη απογραφή των περιουσιακών τους στοιχείων. Συνολικά, οι καλεσμένοι του mbs στο Ritz-Carlton κατέβαλαν περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια.

Παρόμοια μεταχείριση έτυχαν ακόμη και οι βασιλικοί που θεωρούνταν ανέγγιχτοι, όπως ο ισχυρός πρίγκιπας που διηύθυνε την εθνική φρουρά. Η πριγκίπισσα Μπασμά, το μικρότερο παιδί του δεύτερου βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, φυλακίστηκε για τρία χρόνια χωρίς να της απαγγελθεί κατηγορία και χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο. 

Η τελική εξόντωση

Πολλοί απλοί άνθρωποι χάρηκαν για την πτώση της ελίτ .Πρίγκιπες και πριγκίπισσες αναγκάστηκαν να ψάχνουν για δουλειά. Οι τίτλοι τους έγιναν κουρελόχαρτα. Ανίκανοι να αντέξουν οικονομικά το κόστος της άρδευσης, τα καταπράσινα ράντσα τους έγιναν ξανά έρημοι. Οι τράπεζες τους απέκλεισαν. Ένας οικονομικός σύμβουλος θυμήθηκε την απάντησή του στους πρίγκιπες που προσπαθούσαν να κερδίσουν τη δύναμη της βασιλικής τους θέσης: «Αποκαλείτε τους εαυτούς σας πρίγκιπες, αλλά  υπάρχει μόνο ένας πρίγκιπας τώρα».

Η συντριβή της βασιλικής οικογένειας και της επιχειρηματικής ελίτ πλασαρίστηκε ως καταστολή της διαφθοράς – και αναμφίβολα έφερε πίσω πολλά περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν παράνομα, τα οποία ο mbs υποστήριξε ότι θα επιστραφούν στο ταμείο της Σαουδικής Αραβίας. 

Η μέθοδος βέβαια ήταν χειρότερη από γκανγκστερική. 

VIA REUTERS/SAUDI ROYAL COURT

Η εκδίκηση τρώγεται κρύα

Το επεισόδιο Ritz-Carlton ήταν  η αρχή του συγκεντρωτισμού. Ο mbs απέσυρε τον έλεγχο διαφόρων υπηρεσιών ασφαλείας από τους πρίγκιπες. Ανέλαβε την Aramco, την ημιαυτόνομη κρατική εταιρεία πετρελαίου. Εγκαταστάθηκε ως αφεντικό του κρατικού επενδυτικού ταμείου, του Ταμείου Δημοσίων Επενδύσεων. «Κατέστρεψε όλες τις ισχυρές οικογένειες», λέει ένας συνταξιούχος διπλωμάτης. Μέχρι τα τέλη του 2017, ο νόμος, τα χρήματα και η ασφάλεια στη Σαουδική Αραβία πήγαιναν απευθείας από αυτόν.

Μεταξύ αυτών που έξοντώθηκαν οικονομικά ήταν και πρίγκιπες που είχαν σπρώξει τον  νεαρό mbs στην άκρη της οικογενειακής φωτογραφίας στο γιοτ. 

Η -στην κυριολεξία-σφαγή και κατόπιν ο τεμαχισμός -του αντικαθεστωτικού δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγγκι, στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης, οδήγησε την Δυση στα όριά της. Οι προσβάσεις έκλεισαν για τον πρίγκιπα. 

 Μέχρι που η...τύχη του χαμογέλασε πάλι. 

REUTERS/POOL

Η ταπείνωση του Μπάιντεν

 Μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, η τιμή του αργού εκτοξεύτηκε.  Ο πόλεμος ανάγκασε ακόμη και τον πρόεδρο της Αμερικής σε μια ταπεινωτική άνοδο. Στην προεκλογική εκστρατεία του 2020, ο Τζο Μπάιντεν είχε ορκιστεί να μετατρέψει τη Σαουδική Αραβία σε «παρία». Αλλά στις 15 Ιουλίου αναγκάστηκε σε συμφιλίωση. Προσπαθώντας ο Μπάιντεν να αποφύγει το χειραψία του mbs επέλεξε μια γροθιά που όμως έδωσε την εικόνα πως οι δύο τους ήρθαν πιο κοντά.«Έκανε τον Μπάιντεν να φαίνεται αδύναμος», είπε ένας Σαουδάραβας αρθρογράφος στη Τζέντα. «Στάθηκε απέναντι σε μια υπερδύναμη και κέρδισε ενώπιον του κόσμου».

...αλλα δεν είναι όλα όπως φαίνονται

Εκ πρώτης όψεως, ο πριγκιπας σήμερα.δεν έχει τίποτα να ανησυχεί. Οι δημοσκοπήσεις - εάν μπορεί κάποιος να τις εμπιστευτεί - δείχνουν ότι είναι δημοφιλής, ιδιαίτερα στους νεότερους Σαουδάραβες. Αλλά υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι η δυσαρέσκεια κρύβεται κάτω από την επιφάνεια. 

Πολλοί άνθρωποι αγωνίζονται καθώς το κόστος ζωής αυξάνεται. Όταν άλλες κυβερνήσεις απορρόφησαν την οικονομική ζημιά   κατά τη διάρκεια της πανδημίας,  ο mbs μείωσε τις επιδοτήσεις καυσίμων και τριπλασίασε τον φπα . Ανίκανοι να αντέξουν οικονομικά το κόστος άντλησης νερού, ορισμένοι αγρότες άφησαν τις καλλιέργειες να μαραίνονται. Οι φόροι έχουν επίσης αυξηθεί. Αν και ο mbs μιλάει την γλώσσα της νεολαίας της χώρας, αγωνίζεται να τους βρει δουλειά. Η ανεργία παραμένει πεισματικά κολλημένη σε διψήφια νούμερα. Οι μισοί από τους άνεργους έχουν πτυχίο πανεπιστημίου, αλλά οι περισσότεροι υπάλληλοι στα μεγάλα έργα του mbs ήταν ξένοι.

Οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας να διαφοροποιήσει την οικονομία της – και έτσι να αντισταθμίσει τη μακροπρόθεσμη μείωση των αποθεμάτων πετρελαίου – δεν πάνε καλά επίσης. Η πανδημία καθυστέρησε τα σχέδια για ταχεία αύξηση του διεθνούς τουρισμού. 

Και εντέλει, το να εκβιάζεις δισεκατομμύρια δολάρια από τους συγγενείς σου αποδείχτηκε ότι δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να πείσεις τους επενδυτές ότι το βασίλειό σου είναι ένα φιλελεύθερο καταφύγιο.

O θησαυρός συρρικνώνεται

Για τον mbs, αυτή είναι μια στιγμή θριάμβου. Το ταξίδι του από το περιθώριο μιας φωτογραφίας στην καρδιά της εξουσίας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Μάλλον θα είναι βασιλιάς για δεκαετίες. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το πετρέλαιο της χώρας του θα χρειαστεί για να καλυφθεί η διαρκής ζήτηση ενέργειας στον κόσμο.

Αλλά πολλοι φοβούνται ότι  μπορεί να γίνει ακόμη πιο επικίνδυνος καθώς τα αποθέματα πετρελαίου αρχίζουν να μειώνονται και ο θησαυρός συρρικνώνεται.

naftemporiki.gr