Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Μισό αιώνα μετά την τελευταία τους προσεδάφιση στη Σελήνη, οι Αμερικανοί επιστρέφουν. Αρχικά με μια μη επανδρωμένη αποστολή.
Στις 29 Αυγούστου η διαστημική κάψουλα Orion της NASA θα εκτοξευθεί προς τον δορυφόρο της Γης. Είναι μια στιγμή που περιμέναμε σχεδόν 50 χρόνια. Ακριβώς από τις 19 Δεκεμβρίου 1972, όταν τελείωσε η αποστολή Apollo 17. Τότε ο κυβερνήτης Εουτζίν Τσέρναν ξεκινώντας από το έδαφος της Σελήνης είχε πει: «... Αφήνουμε τη Σελήνη όπως τη βρήκαμε και, αν θέλει ο Θεός, θα τη βρούμε όταν επιστρέψουμε, με ειρήνη και ελπίδα για όλη την ανθρωπότητα». Όμως, κατά την επιστροφή τους, ο Τσέρναν και το πλήρωμά του, ανακάλυψαν ότι το Apollo 17 θα ήταν το τελευταίο κεφάλαιο του έργου και ήταν οι τελευταίοι άνθρωποι που περπάτησαν στη Σελήνη. Το υψηλό κόστος και ο πόλεμος του Βιετνάμ είχαν αμβλύνει τον ενθουσιασμό για το διάστημα.
Τώρα όμως πολλά πράγματα έχουν αλλάξει και ο ανταγωνισμός στο Διάστημα, κλιμακώνεται.
Για μια αποστολή στη Σελήνη και για την προσελήνωση, χρειάζονται τρία θεμελιώδη στοιχεία: ένας πύραυλος, ένα διαστημόπλοιο (το οποίο θα φιλοξενήσει τους αστροναύτες με τον πιο ασφαλή και άνετο δυνατό τρόπο) και ένα σύστημα προσεδάφισης, το αντίστοιχο των περίφημων αποστολών Lem για τα διαστημόπλοια Apollo.
Για την αποστολή Artemis, ο πύραυλος ονομάζεται Space Launch System, ή πιο απλά SLS και το διαστημόπλοιο Orion, προς τιμήν του αστερισμού Ωρίωνα.
Ο SLS, που ορίζεται από τη NASA ως «ο πιο ισχυρός πύραυλος στον κόσμο», είναι ένας κολοσσός ύψους 98 μέτρων του οποίου η ανάπτυξη έχει κοστίσει, από το 2011 έως σήμερα, πάνω από 23 δισεκατομμύρια δολάρια. Μετά από χρόνια καθυστερήσεων, φαίνεται όλο και περισσότερο ότι ο πύραυλος Space Launch System είναι έτοιμος για εκτόξευση.
Οι τέσσερις κύριοι κινητήρες πυραύλου προέρχονται από τις μηχανές των Διαστημικών Λεωφορείων που αποσύρθηκαν το 2011. Η επαναχρησιμοποίησή τους οφείλεται τόσο στην ανάγκη περιορισμού του κόστους όσο και στο ότι έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά ασφαλείς. «Είναι πολύ αξιόπιστοι. Έχουμε χρησιμοποιήσει αυτόν τον τύπο κινητήρα για 135 αποστολές και γνωρίζουμε πώς λειτουργεί », λέει εκπρόσωπος της NASA. «Η μετάβαση στο Διάστημα είναι δύσκολη. Όταν εφευρίσκεις κάτι νέο, πρέπει να το δοκιμάσεις χίλιες φορές πριν το στείλεις σε τροχιά. Αν έχεις κάτι αξιόπιστο στα χέρια σου που ξέρεις ότι μπορεί να κάνει για σένα, δεν χρειάζεται να επανεφεύρεις τα πάντα από την αρχή».
Στρατηγική παζλ
Η NASA επέλεξε μια στρατηγική «παζλ». Κάθε αποστολή θα εισάγει ένα κομμάτι και το Artemis 1 είναι το πρώτο κομμάτι αυτού του παζλ. Η μη επανδρωμένη αποστολή θα διαρκέσει από 39 έως 42 ημέρες. Μετά, η διαστημική κάψουλα θα επιστρέψει στη Γη και θα πέσει στον Ειρηνικό. Θα μεταφερθεί στη συνέχεια στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, στη Φλόριντα για τη δοκιμή ορισμένων θεμελιωδών στοιχείων: για παράδειγμα, τη θερμική ασπίδα της κάψουλας που θα μεταφέρει τους αστροναύτες σε επόμενες αποστολές. Κατά την επιστροφή στη Γη, η ασπίδα θα υποβληθεί σε ενα «τεστ» θερμοκρασίας άνω των 2000 βαθμών Κελσίου.
Αν όλα πάνε καλά με την αποστολή Artemis-1, θα ακολουθήσει άλλη μια μη επανδρωμένη δοκιμή το 2024: Αμερικανοί αστροναύτες θα βρεθούν για πρώτη φορά σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη με τον πύραυλο Artemis-2 και ένα χρόνο αργότερα, η NASA σχεδιάζει προσελήνωση με το Artemis-3.
Βέβαια, η αεροδιαστημική εταιρεία SpaceX του Ελον Μασκ ανέπτυξε τον δικό της γιγάντιο πύραυλο σε ένα κλάσμα του χρόνου.
Το Starship του Ελον Μασκ έχει επίσης προγραμματιστεί να απογειωθεί για μια πρώτη τροχιακή πτήση σύντομα, αλλά είναι ακόμα ασαφές ποιος θα κερδίσει τον αγώνα.
Ενδιάμεσος σταθμός
Γιατί οι Αμερικανοί θέλουν να επιστρέψουν στο φεγγάρι; Οταν και οι ίδιοι είχαν διακόψει το πρόγραμμα Apollo στις αρχές της δεκαετίας του 1970 για λόγους κόστους και έλλειψης προοπτικής.
Για να κατανοήσουμε την νέα αποστολή πρέπει να ανατρέξουμε στο 2004. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους είχε ανακοινώσει «ότι οι Αμερικανοί θα χώριζαν το Διάστημα στα δύο»: Στο Διάστημα μεταξύ της σελήνης και της γης, το λεγόμενο cislinar space, και οτιδήποτε πέρα από αυτό, το translunar space.Οι Αμερικανοί σταμάτησαν το πρόγραμμα διαστημικών λεωφορείων το 2011 και η ιδιωτική αμερικανική εταιρεία SpaceX του Ελον Μασκ, μεταφέρει τώρα τους αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS.
Η Σελήνη θα χρησιμεύσει στους Αμερικανούς ως ενδιάμεσος σταθμός για τον Άρη, λέει ο Γερμανός αστροναύτης Ούλριχ Βάλτερ. « Για τη NASA,τονίζει, ο Αρης είναι ο μακροπρόθεσμος στόχος. Ξέρουμε ποια τεχνολογία χρειαζόμαστε, αλλά δεν είναι ακόμη αξιόπιστη. Απλώς πρέπει να διασφαλίσουμε την αξιοπιστία τώρα, όταν τελικά πάμε στον Άρη και η Σελήνη είναι ιδανική για αυτό» Με το Artemis δεν επιστρέφουμε απλώς στο φεγγάρι», είπε ο Τζέρεμι Πάρσονς, αναπληρωτής διευθυντής για το Πρόγραμμα Συστημάτων Εξερεύνησης Γης Artemis 1 στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι. «Ο τελικός μας προορισμός είναι ο Άρης. Θα πάμε να εξερευνήσουμε μέρη της Σελήνης που δεν έχουμε δει ποτέ και θα μάθουμε να ζούμε στο Διάστημα. Θέλουμε να καταλάβουμε πώς να χρησιμοποιήσουμε τους σεληνιακούς πόρους για να δημιουργήσουμε εργαλεία, ενέργεια, τρόφιμα. Ο απώτερος στόχος είναι να πάμε παραπέρα, εκεί που δεν έχουμε πάει ποτέ πριν».
Έτσι οι αστροναύτες του Artemis θα επιστρέψουν στο φεγγάρι για να εξασκηθούν για ταξίδια και παραμονή στον Άρη. Πρέπει να ζουν και να εργάζονται σε σταθμούς στη Σελήνη για ορισμένο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση προβλημάτων, μπορούν να επικοινωνήσουν με τον έλεγχο εδάφους μέσα σε δευτερόλεπτα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στον Άρη γιατί λόγω της απόστασης, η μετάδοση του σήματος μπορεί να διαρκέσει ένα τέταρτο της ώρας ή και περισσότερο. «Επιπλέον, μπορούν να πετάξουν πίσω στη Γη από τη Σελήνη ανά πάσα στιγμή και η πτήση επιστροφής διαρκεί μόνο τρεις ημέρες», λέει ο Βάλτερ. «Για τον Άρη, πρέπει να περιμένουμε έως και δύο χρόνια και η πτήση επιστροφής διαρκεί 200 ημέρες».
«Πρατήριο καυσίμων» στη Σελήνη
Αλλά το φεγγάρι είναι επίσης ενδιαφέρον για την επιστήμη: είναι πλέον σαφές ότι υπάρχει πάγος στις πολικές περιοχές της Σελήνης-ένας πολύτιμος πόρος. Ο αστροναύτης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος ESA, Ματίας Μάουερ εξηγεί ότι ο πάγος δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο ως πόσιμο νερό: «Φυσικά μπορούμε επίσης να χωρίσουμε το νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο - και αυτό είναι ακριβώς καύσιμο πυραύλων». Τότε η Σελήνη θα γινόταν πρατήριο καυσίμων: «Αν θέλουμε να ξεκινήσουμε από τη Γη στο Διάστημα, προς τον Άρη για παράδειγμα, τότε θα ήταν πολύ φτηνό να πετάξουμε στη Σελήνη με έναν πύραυλο μεσαίου μεγέθους, να ανεφοδιαστούμε με καύσιμα και να απογειωθούμε ξανά»,λέει ο Μάουρερ.
Η Σελήνη ως… βιβλίο ιστορίας
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ, είχε ανακοινώσει αισιόδοξα ότι η NASA θα έστελνε ξανά αστροναύτες στη Σελήνη ήδη από το 2024. Αν ο Τραμπ είχε επανεκλεγεί, θα μπορούσε να το κάνει στο τέλος της δεύτερης θητείας του. Μεταξύ 2017 και 2021, όταν ο Τραμπ ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ, η NASA ξεκίνησε ένα πρόγραμμα με τη συμμετοχή ιδιωτικών διαστημικών εταιρειών για την νέα προσελήνωση. Από τις πέντε εταιρείες που επιλέχθηκαν αρχικά, μία αποχώρησε πάντως από το πρόγραμμα μετά από μόλις δύο μήνες και μία μπήκε πρόσφατα σε διαδικασία πτώχευσης.«Προκειμένου να μεταφερθεί τεχνικό υλικό και επιστημονικός εξοπλισμός στη σεληνιακή επιφάνεια πριν επιστρέψουν οι άνθρωποι, χρειάζονται κατάλληλες σεληνιακές προσεδαφίσεις, για παράδειγμα. « Ο,τι είναι σε αυτή την πλευρά του φεγγαριού θα πρέπει να εμπορευματοποιηθεί, αυτό είναι το καθήκον των μελλοντικών εξερευνητικών αποστολών της NASA», λέει ο Γερμανός αστροναύτης Ούλριχ Βάλτερ. Εκτός από τις πολικές περιοχές του φεγγαριού, η μακρινή πλευρά του φεγγαριού έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες. Εκεί θα μπορούσανε να εγκαταστήσουμε τηλεσκόπια που να κοιτάζουν στα βάθη του σύμπαντος. Το πίσω μέρος του φεγγαριού είναι πάντα στραμμένο μακριά από τη γη και δεν υπάρχει παρεμβαλλόμενη ακτινοβολία. Οι επιστήμονες ελπίζουν επίσης ότι μελετώντας γεωλογικά τα πετρώματα της Σελήνης, να μάθουν περισσότερα για το παρελθόν της Γης. «Η Γη και η Σελήνη έχουν περίπου την ίδια ηλικία και το φεγγάρι σχηματίστηκε από τη Γη, τουλάχιστον αυτή είναι η τρέχουσα θεωρία», λέει ο αστροναύτης της ESA Μάουρερ. Γι' αυτό η Σελήνη μοιάζει με ένα… βιβλίο ιστορίας: «Μας επιτρέπει να κοιτάξουμε πίσω μερικά δισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν, από τα οποία πέρασε και η Γη. Γιατί η γη -σε αντίθεση με το φεγγάρι- είναι πάντα «φρέσκια και νέα» στην επιφάνεια λόγω καιρού, κλίματος, ηφαιστειότητας και τεκτονικών πλακών.
Νέος διαστημικός αγώνας
Η νέα αποστολή στη Σελήνη κρύβει βέβαια και τον νέο ανταγωνισμό στο Διάστημα ανάμεσα στις δυο νέες υπερδυνάμεις. Σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1960 και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, δεν είναι σήμερα οι ΗΠΑ και η Ρωσία που ανταγωνίζονται για την επιστροφή στη Σελήνη. Ο νέος ανταγωνιστής της NASA ονομάζεται Κίνα, ένα νέο Διαστημικό έθνος που επενδύει πολλά χρήματα. "Καταρχήν, είναι και πάλι ένας αγώνας, αλλά στην πραγματικότητα όχι για τη Σελήνη, αλλά για τον Άρη. Οι Κινέζοι έχουν ένα πολύ ακριβές πρόγραμμα για το πότε θέλουν να κάνουν τι», λέει ο Ούλριχ Βάλτερ. Αλλά το Πεκίνο αυτή τη στιγμή υστερεί, γιατί "οι Κινέζοι δεν έχουν ακόμη κατασκευάσει πύραυλο για τη Σελήνη. Με το πρόγραμμα Artemis, οι Αμερικανοί θα είναι και πάλι πρώτοι στο φεγγάρι. Αλλά οι Κινέζοι θα μπορούσαν να είναι μπροστά από τους Αμερικανούς στον Άρη».
