Του καθηγητή Φίλιππου Πατσαλή,
ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου NIPD Genetics a Medicover Company
Ηχηρό καμπανάκι χτύπησε και πάλι στο νησί μας, την Κύπρο, μετά την καταγραφή των πρώτων κρουσμάτων ευλογιάς των πιθήκων. Γνώριμες λέξεις επανήλθαν στο προσκήνιο για μια ακόμα φορά μετά την πανδημία COVID-19: Μοριακοί έλεγχοι, πρωτόκολλα αυτοπεριορισμού και ιχνηλάτηση στενών επαφών. Τον περασμένο μήνα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε παγκόσμια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για τη Δημόσια Υγεία, λόγω της έκρηξης των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων. Μπορεί η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης να μην εξαναγκάζει τα κράτη να επιβάλουν προστατευτικά μέτρα, αλλά κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας την επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης της συλλογικής προσπάθειας για την αποτροπή της δυνητικής αύξησης των κρουσμάτων.
Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων δεν είναι καινούριος ιός. Η ιστορία του ξεκινάει πριν μισό περίπου αιώνα όταν παρατηρήθηκε σε πιθήκους εργαστηρίου στη Δανία, εξ ου και η ονομασία του. Ο εντοπισμός του πρώτου κρούσματος σε άνθρωπο έλαβε χώρα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη δεκαετία του 1970. Επί του παρόντος, έχουν καταγραφεί ανά το παγκόσμιο περισσότερα από 28.000 κρούσματα σε σχεδόν 80 χώρες, με κάποιες από αυτές να έχουν ανακοινώσει και περιστατικά θανάτου. Η Ευρώπη μετρά το 80% των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, στοιχείο που την καθιστά επίκεντρο της διασποράς.
Η αύξηση κρουσμάτων που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες οφείλεται κυρίως στη «συμπεριφορά» του ιού, η οποία δείχνει να έχει γίνει πιο επιθετική. Ενώ από το 1970 μέχρι πρότινος, η συχνότερη καταγραφή κρουσμάτων γινόταν στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, με εξαίρεση την έξαρση το 2003 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, τώρα παρατηρείται για πρώτη φορά ταυτόχρονη καταγραφή πολλών κρουσμάτων σε διαφορετικές χώρες. Ακόμη, διαφαίνεται ότι ο ιός έχει ανακαλύψει νέες οδούς μετάδοσης, για τις οποίες αυτά που γνωρίζουμε είναι λιγοστά. Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων είναι ζωονοτικός, δηλαδή μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο μέσω στενής επαφής. Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο ήταν σχετικά σπάνια, ωστόσο, σήμερα παρατηρείται ολοένα και συχνότερα, είτε με άμεση επαφή πχ. πρόσωπο με πρόσωπο, είτε με έμμεση επαφή όπως άγγιγμα μολυσμένων αντικειμένων, γεγονός που θορυβεί ακόμη περισσότερο τον ΠΟΥ.
«Αίνιγμα» αποτελούν και τα συμπτώματα της ασθένειας. Σε προηγούμενα περιστατικά, τα συμπτώματα εκδηλώνονταν 5 έως 21 μέρες μετά την επαφή με τον ιό και το φάσμα αυτών περιλάμβανε πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες, ρίγος και οίδημα λεμφαδένων. Στη συνέχεια, συνήθως 1-3 μέρες μετά τον πυρετό, εμφανιζόταν το χαρακτηριστικό εξάνθημα που υποδήλωνε το αποκορύφωμα της μεταδοτικότητας των ασθενών.
Στην παρούσα έξαρση κρουσμάτων ξεδιπλώνεται ένα διαφορετικό φάσμα συμπτωμάτων. Ορισμένοι ασθενείς εκτός από τα κοινά συμπτώματα, μπορεί να εμφανίσουν πονόλαιμο ή διογκωμένες αμυγδαλές, με το χαρακτηριστικό εξάνθημα να εμφανίζεται σε ακαθόριστο χρονικό διάστημα, ενώ μπορεί να εμφανίσουν μόνο το εξάνθημα χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα. Μέχρι τώρα, δεν υπάρχουν δεδομένα κατά πόσο ένα άτομο μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι, η σοβαρότητα της ασθένειας αυξάνεται σε μικρά παιδιά, εγκύους και ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
Χάρη στα κοινά χαρακτηριστικά του ιού της ευλογιάς των πιθήκων με τον ιό της ανθρώπινης ευλογιάς, σε ασθενείς με ευλογιά των πιθήκων που νοσηλεύονται σε σοβαρή κατάσταση μπορούν να χορηγηθούν εγκεκριμένα φάρμακα για την ευλογιά για βελτιστοποίηση των συμπτωμάτων τους. Στην Κύπρο, είναι ήδη διαθέσιμο εγκεκριμένο εμβόλιο για την ευλογιά των πιθήκων και δύναται να εμβολιαστούν άτομα που είναι στενές επαφές επιβεβαιωμένου περιστατικού ή επαγγελματίες υγείας που έχουν έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο περιστατικό. Το εμβόλιο περιέχει έναν εξασθενημένο ιό ο οποίος συνδέεται στενά με τον ιό της ευλογιάς και της ευλογιάς των πιθήκων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εγκρίνει την κυκλοφορία του εμβολίου το 2013 έναντι του ιού της ευλογιάς, ενώ πρόσφατα επέκτεινε τη χρήση του και για την ευλογιά των πιθήκων .
Ήρθε η ώρα να αποδείξουμε ότι τα παθήματα της πανδημίας COVID-19 μας έγιναν μαθήματα και να αντιμετωπίσουμε πρώτα σε ατομικό επίπεδο και μετά σε συλλογικό, τις προκλήσεις της ευλογιάς των πιθήκων. Ως ευσυνείδητοι πολίτες, οφείλουμε να προστατευόμαστε και να προστατεύουμε τους γύρω μας, τηρώντας τα υγειονομικά πρωτόκολλα και τις υφιστάμενες κατευθυντήριες οδηγίες. Ο ΠΟΥ έχει επιστήσει την προσοχή όλων μας για να προλάβουμε τα χειρότερα. Ας μην επιλέξουμε να γίνουμε «στο ίδιο έργο θεατές».
