Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Θα αρχίσει από σήμερα να ρέει ρωσικό φυσικό αέριο, μέσω του αγωγού Nord Stream 1; Εν μέρει, ναι, αν πιστέψουμε τον Βλαντίμιρ Πούτιν. «Η Gazprom είναι έτοιμη να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της αναφορικά με τις εξαγωγές φυσικού αερίου», είπε ο Ρώσος πρόεδρος, μιλώντας στους δημοσιογράφους μετά την επίσκεψή του στην Τεχεράνη, όπου συναντήθηκε με τους ομολόγους του της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί.

Ο αγωγός Nord Stream 1 τέθηκε σε λειτουργία το 2011 και έχει χωρητικότητα περίπου 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως. Από τον Ιούνιο, η Gazprom μείωσε τις παραδόσεις φυσικού αερίου στη Γερμανία πάνω από το ήμισυ της ημερήσιας μέγιστης χωρητικότητας - στα 67 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. 

Ο Πούτιν είπε πάντως ότι αν δεν επιστραφεί άμεσα στη Ρωσία η τουρμπίνα της Siemens Energy AG, που επισκευάσθηκε στον Καναδά και ήδη βρίσκεται στη Γερμανία, ο αγωγός θα  λειτουργήσει μόνο στο 20% της χωρητικότητας την επόμενη εβδομάδα. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ρώσο πρόεδρο, άλλη μία τουρμπίνα του Nord Stream 1, θα πρέπει επίσης να πάει για συντήρηση. «Αν έρθει και η δεύτερη τουρμπίνα, θα λειτουργήσει πλήρως ο αγωγός. Αν όχι, μόνο 30 εκατομμύρια κυβικά μέτρα θα ρέουν κάθε ημέρα», διευκρίνισε ο Ρώσος πρόεδρος. Τα «ανταλλακτικά» αφορούν  τον σταθμό συμπίεσης Πορτοβάγια της Gazprom, στις ρωσικές ακτές της Βαλτικής, απ` όπου οι προμήθειες φυσικού αερίου ξεκινούν ένα «ταξίδι»1.200 χιλιομέτρων προς τη Γερμανία, μέσω του Nord Stream. Η Ρωσία ανέφερε προβλήματα με τον σταθμό Πορτοβάγια, όταν διέκοψε τις προμήθειες αερίου  τον περασμένο μήνα. Ο σταθμός αυτός έχει έξι μεγάλες τουρμπίνες, που δημιουργούν επαρκή πίεση για να σταλεί το αέριο σε τόσο μεγάλη απόσταση. Μόνο δύο από αυτές τις τουρμπίνες λειτουργούσαν πριν κλείσει ο Nord Stream 1 για συντήρηση στις αρχές του μήνα, σύμφωνα με την Gazprom. Και φυσικά από τότε, ο πόλεμος νεύρων καλά κρατεί και όπως φαίνεται, θα συνεχιστεί για μεγάλο διάστημα μέχρι τον χειμώνα.

Η γερμανική Tagesschau εκτιμά ότι ο Πούτιν θα συνεχίσει τις πιέσεις για να αναγκάσει τη Γερμανία και την ΕΕ να λειτουργήσουν τον Nord Stream 2. Ο αγωγός Nord Stream 2 ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2021, αλλά η λειτουργία του ανεστάλη από τη Γερμανία μετά τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία.

Η ΕΕ στα κάγκελα

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζεται πάντως με την υπόθεση ότι οι ροές θα μειωθούν και προσπαθεί να βρει τρόπους μείωσης της κατανάλωσης. Μετά από εβδομάδες συζητήσεων, η Κομισιόν κάλεσε χθες τα κράτη μέλη να μειώσουν την κατανάλωση  φυσικού αερίου εθελοντικά  τους επόμενους μήνες κατά 15%, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών. Εάν η κατάσταση επιδεινωθεί, οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν πιο δραστικά μέτρα. Προϋπόθεση για την εισαγωγή υποχρεωτικών στόχων εξοικονόμησης αερίου θα ήταν τουλάχιστον τρία κράτη να αντιμετωπίσουν οξείες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης λόγω ανεπαρκούς παροχής φυσικού αερίου. Σε κάθε περίπτωση όμως, η απειλή των ελλείψεων στον ενεργειακό εφοδιασμό της ΕΕ, υπονομεύει το ευρώ και αυξάνει τους κινδύνους της ύφεσης. «Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι όταν ετοιμάζουμε τα χειμερινά σχέδια έκτακτης ανάγκης, βασιζόμαστε στο χειρότερο δυνατό σενάριο», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Έρικ Μάμερ.

Η Ευρώπη βρίσκεται στα κάγκελα, περιμένοντας να δει πότε θα επαναληφθούν πλήρως οι ροές φυσικού αερίου. Και την ίδια ώρα φυσικά, οι τιμές του φυσικού αερίου αυξάνονται, καθώς οι έμποροι προσπαθούσαν να κατανοήσουν τον «χρησμό» του Πούτιν. «Είναι απολύτως σαφές ότι η Μόσχα μειώνει τις προμήθειες για γεωπολιτικούς λόγους - θέλει να δημιουργήσει μια ευρωπαϊκή κρίση φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα για να γονατίσει την Ευρώπη σε σημείο που να μειώσει την υποστήριξής της προς την Ουκρανία», εκτιμά ο Τιμ Ας, ανώτερος αναλυτής στην Bluebay.

Τέσσερα σενάρια

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι υπάρχουν τέσσερα σενάρια:

Το πρώτο και το πιο απίθανο είναι η επιστροφή στην κανονικότητα: Να αυξήσει δηλαδή η Ρωσία την ποσότητα του φυσικού αερίου, στο συμβατικά συμφωνημένο κανονικό επίπεδο μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης. Αυτό θα επέτρεπε στην Ευρώπη να γεμίσει άνετα τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου πριν από τον χειμώνα. Ωστόσο, οι πρόσφατοι ελιγμοί της Gazprom έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτό το σενάριο
Το δεύτερο σενάριο, που είναι πιο πιθανό, είναι το Κρεμλίνο να συνεχίσει να ελίσσεται και να καθυστερεί τις παραδόσεις για ορισμένο ή αόριστο χρονικό διάστημα. 

Το τρίτο σενάριο, ίσως και το πιο δύσκολο, θα ήταν η πλήρης διακοπή των παραδόσεων μέσω του Nord Stream 1 - είτε με νέες δικαιολογίες, είτε χωρίς εξήγηση από την Gazprom. Είναι επίσης πιθανό η Μόσχα, κατά παράβαση της σύμβασης, να θελήσει να επιβάλει νέους όρους σε περαιτέρω παραδόσεις φυσικού αερίου, που οι πελάτες δεν θα μπορούν ή δεν θα θέλουν να εκπληρώσουν. Ωστόσο, υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι που δεν συνηγορούν σε αυτό: Πρώτον, το ρωσικό κράτος χρειάζεται επειγόντως τα χρήματα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου για να συνεχίσει να χρηματοδοτεί και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Δεύτερον, μια τέτοια αθέτηση της σύμβασης θα έστελνε ένα καταστροφικό μήνυμα σε άλλους αγοραστές ρωσικού φυσικού αερίου, όπως η Κίνα ή η Τουρκία και θα υπονόμευε περαιτέρω την αξιοπιστία της Μόσχας ως ενεργειακού εταίρου.

Το τέταρτο και πιο ρεαλιστικό σενάριο είναι η συνέχιση της προμήθειας φυσικού αερίου σε μειωμένες ποσότητες, με ταυτόχρονη άσκηση πολιτικής πίεσης από τη Μόσχα, με το αέριο ως ενεργειακό όπλο. Αυτό θα σήμαινε ότι η ΕΕ θα πρέπει να ανησυχεί για μια ενεργειακή κρίση στο άμεσο μέλλον και ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Άλλωστε, οι προσπάθειες για την απόκτηση φυσικού αερίου από άλλες πηγές, όπως το LNG ή από το Αζερμπαϊτζάν ή την Αίγυπτο, δεν θα μπορέσουν να τερματίσουν πλήρως την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο τα επόμενα χρόνια. Και οι πολίτες, ακόμη και αν δεν παγώσουν αυτόν τον χειμώνα, θα χρειαστεί σίγουρα να ψάξουν πολύ πιο βαθιά στις τσέπες τους...