Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Τι κοινό έχει η μακρινή Σρι Λάνκα, που συγκλονίζεται τις τελευταίες ημέρες από βίαιες διαδηλώσεις, με την Ευρώπη; Τις συνέπειες από την εισβολή στην Ουκρανία! Κυρίως τους κινδύνους από τον υψηλό πληθωρισμό.

Στη Σρι Λάνκα,οι πολίτες ανέτρεψαν την κυβέρνηση, καθώς ο πληθωρισμός έφτασε στο 70% και οι πολίτες ζουν εδώ και μήνες με συνεχείς διακοπές στην ηλεκτροδότηση, δελτίο στα τρόφιμα και ατέλειωτες ουρές στα πρατήρια καυσίμων, με την τιμή της βενζίνης στα ύψη.

Ισως οι εικόνες βίας και εξέγερσης από αυτό το νησί των 22 εκατομμυρίων κατοίκων που βρίσκεται κοντά στην Ινδία, να φαντάζουν εξωπραγματικές στους περισσότερους Ευρωπαίους. Αλλά με τον πληθωρισμό να τρέχει ανεξέλεγκτα και τις τιμές στα καύσιμα να απογειώνονται καθημερινά, τίποτα πλέον δεν μπορεί να φαντάζει εξωπραγματικό!

Από τις αρχές του 2021, η αύξηση των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το φυσικό αέριο στο Χρηματιστήριο του Άμστερνταμ έχει ξεπεράσει το 800%. Το πρώτο μεγάλο σοκ του φυσικού αερίου ξεδιπλώνει τις επιπτώσεις του σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου του 2022, απλώς επιδείνωσε ένα πρόβλημα που προϋπήρχε. Είναι μάλιστα θεμιτό να αναρωτηθεί κανείς εάν η Ευρώπη είναι πράγματι θύμα μιας σύγκρουσης που συνέβαλε στην πρωτοφανή αυτή αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου. Γιατί είναι σαφές ότι εδώ και πολλά χρόνια, οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν επαναπαυθεί στο φθηνό ρωσικό αέριο και δεν είχαν κάνει ουσιαστικά τίποτα στην ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Η κρίση προϋπήρχε του πολέμου

Η κρίση του φυσικού αερίου είχε ήδη ξεσπάσει στο παρελθόν. Με αυξανόμενη ζήτηση σε σχέση με την προσφορά. Φυσικά, το φυσικό αέριο δεν είχε ποτέ γνωρίσει τέτοια εκθετική αύξηση: Η τιμή στην ευρωπαϊκή αγορά ξεπέρασε τα 180 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Τον περασμένο Αύγουστο, το φυσικό αέριο  διαπραγματευόταν  γύρω στα 30 ευρώ. Στις αρχές του 2021 ήταν λιγότερο από 20 ευρώ τη μεγαβατώρα.

Με τη μια ή την άλλη μορφή, η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών εξαρτώνται από τον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία. Παρά τις πολυάριθμες «προειδοποιητικές βολές» από τον Ρώσο Πρόεδρο  Βλαντιμίρ Πούτιν και την αποδεδειγμένη τάση του να χρησιμοποιεί το φυσικό αέριο ως εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης, «οι ευρωπαϊκές χώρες, προτίμησαν να κλείσουν τα μάτια τους, επαναλαμβάνοντας τα ίδια λάθη όλα αυτά τα χρόνια», γράφει η ιταλική Il Sole 24 Ore. «Δεν επένδυσαν όσο θα έπρεπε στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, με αποτέλεσμα με 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα εισαγωγών, η ενεργειακή εξάρτηση των χωρών της ΕΕ από τη Μόσχα να  φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Και σήμερα βρίσκονται στο έλεος του εκβιασμού του Πούτιν», προσθέτει η ιταλική οικονομική εφημερίδα, χωρίς σοβαρές εναλλακτικές.  Οσο για το υγροποιημένο φυσικό αέριο; Όπως αναφέρει το Bloomberg Intelligence, έως το 2026 η εισαγωγή LNG θα μπορούσε να ικανοποιήσει το 40% των ευρωπαϊκών αναγκών σε φυσικό αέριο. Διπλάσιο από αυτό του 2021, αλλά πολύ χαμηλότερο από τους όγκους που παρείχε η Ρωσία.

Κλειστός ο Nord Stream 1    

Από σήμερα μάλιστα, η Gazprom κλείνει τον αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream 1 για εργασίες συντήρησης . Επισήμως η διακοπή θα είναι μόνο για 10 ημέρες, αλλά ουδείς είναι βέβαιος αν η Μόσχα θα ανοίξει και πάλι τη στρόφιγγα, προκειμένου να πιέσει για την άρση των δυτικών κυρώσεων.

 Η ρωσική κρατική εταιρεία Gazprom είχε ήδη μειώσει κατά 60% τον όγκο παράδοσης μέσω του αγωγού από τον Ιούνιο. Το απέδωσε στην έλλειψη μιας τουρμπίνας, που είχε σταλεί για επισκευή στον Καναδά και η κυβέρνηση Τριντό αρνείτο να την στείλει πίσω, επικαλούμενη τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Τελικά, η καναδική κυβέρνηση, συμφώνησε το Σαββατοκύριακο να στείλει την επίμαχη τουρμπίνα στην Ευρώπη για να μπορέσει να ολοκληρωθεί η επισκευή του Nord Stream 1. Όταν όμως, η επιστροφή μιας τουρμπίνας γίνεται το βασικό ζήτημα στην ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη γενικά και στη Γερμανία ειδικότερα, τα πράγματα είναι πολύ σοβαρά. Οσο και αν,ο βαθμός ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, διαφέρει πολύ από χώρα σε χώρα - όπως και οι στρατηγικές με τις οποίες οι αντίστοιχες κυβερνήσεις προσπαθούν να αντικαταστήσουν το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, να περιορίσουν την κατανάλωση ενέργειας και να προστατεύσουν πολίτες και εταιρείες από υπερβολικές αυξήσεις κόστους. Πολλοί αναλυτές αρχίζουν μάλιστα να πιστεύουν την πρόβλεψη της προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για πλήρη διακοπή του φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη.

Πάντα πιο προνοητικοί οι Γερμανοί παίρνουν ήδη μέτρα από τώρα: Ο κύριος γερμανικός όμιλος ακινήτων, η Vonovia, έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα μειώσει τη θερμοκρασία κεντρικής θέρμανσης των κατοικιών της στους 17 βαθμούς από τις 23:00 έως τις 6 το πρωί . Το μέτρο αυτό έχει στόχο να εξοικονομήσει κατά 8% το κόστος ενέργειας. Μια ένωση ιδιοκτητών στην πόλη Ντιπολντισβάλντε της Σαξονίας, στα σύνορα με την Τσεχία, έχει ήδη επιβάλει δελτίο για ζεστό νερό, καθορίζοντας ώρες για ντους στους κατοίκους : από τις 4 έως τις 8 το πρωί, από τις 11 το πρωί έως τις 13.00 και από 17.00 έως 21.00, σύμφωνα με ανακοίνωση που αναρτήθηκε σε όλα τα κτίρια. Μιλάμε για τη Γερμανία του 2022. Και όχι για το 1922 ….

Ο Χέλμουτ Ντέντι, πρόεδρος της Deutscher Stadtetag που εκπροσωπεί όλους τους γερμανικούς δήμους, ανακοίνωσε ότι η ένωσή του έχει ήδη εκδώσει γενικές οδηγίες σε όλες τις πόλεις της Γερμανίας, για άμεση μείωση της κατανάλωσης ενέργειας το καλοκαίρι, ώστε να έχουν θέρμανση τα σπίτια το χειμώνα. Ο Ντέντι κάνει μάλιστα περιοδεία σε όλη τη Γερμανία για να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες, δίνοντας ορισμένες συμβουλές που πρέπει να εφαρμοστούν αμέσως: σβήστε το δημόσιο φωτισμό τη νύχτα, κλείστε το ζεστό νερό στο δημόσια κτίρια, σε μουσεία και αθλητικά κέντρα, μη φωτίζετε μνημεία και ιστορικά κτίρια ! Ηδη σε περιοχές γύρω από την  Φρανκφούρτη, το πήραν πολύ σοβαρά από την αρχή: το ζεστό νερό έκλεισε σε εκατοντάδες σχολεία.Στο Ντίσελντορφ, οι αρχές της πόλης έκλεισαν το περίφημο Münster-Therme, ένα τεράστιο συγκρότημα με πισίνες και σπα, στο Βερολίνο το νερό στις ανοικτές πισίνες είναι 2 βαθμούς Κελσίου πιο κρύο και στην Κολωνία ο φωτισμός των δρόμων μειώνεται κατά 70% από τις 23:00 έως το ξημέρωμα .

Δεν λειτουργούν οι κυρώσεις

Με απλά λόγια, η Γερμανία βρίσκεται ήδη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης . Και λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα σαν να είναι όντως οριστικό το κλείσιμο του Nordstream 1.  Οι Γερμανοί καταναλωτές δεν μπορούν άλλωστε να ανταπεξέλθουν με τις τιμές της ενέργειας να έχουν αυξηθεί μεταξύ 71% και 200%. Μια αύξηση που μεταφράζεται σε ετήσιο κόστος από 1.000 έως και 5000 ευρώ επιπλέον, για μια μέση τετραμελή οικογένεια, σε σύγκριση με το 2021.Πολλοί αναλυτές εκφράζουν μάλιστα φόβους ότι η ακρίβεια αυτή, σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές στα τρόφιμα, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την  κοινωνική ειρήνη.

Το πρόβλημα είναι πραγματικό, τόσο πραγματικό που συνοψίζεται δραματικά από τον Αξελ Γκέντατσκο, επικεφαλής της GdW, της Ενωσης Γερμανικών Εταιρειών Ακινήτων: «Η κοινωνική ειρήνη στη χώρα σήμερα βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο».

Τώρα λοιπόν, που τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ θέλουν να κόψουν τον ενεργειακό ομφάλιο λώρο που τα δένει με τη Μόσχα, είναι όμως πολύ αργά. Η πλήρης διακοπή των ρωσικών προμηθειών στην Ευρώπη αυξάνει δραματικά μάλιστα τον κίνδυνο ύφεσης. Και το χειρότερο: Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση στη Ρωσία, δεν λειτουργούν, όπως γράφει η ισπανική El Pais. «Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική οικονομία υφίσταται σοβαρή ζημιά, άλλα ότι, ωστόσο, παραμένει όρθια με κάποια στιβαρότητα. Την ίδια ώρα, η πολεμική μηχανή του Κρεμλίνου προχωρά στο πεδίο της μάχης μετά από τις αρχικές αποτυχίες και ο ξέφρενος πληθωρισμός κλονίζει τις δυτικές κοινωνίες», τονίζει η ισπανική εφημερίδα. Και οι εικόνες βίας από τη μακρινή Σρι Λάνκα, είναι προς το παρόν μόνο στις τηλεοράσεις των Ευρωπαίων…