Του Στράτου Στρατηγάκη
Μαθηματικού - Ερευνητή
[email protected]
www.stadiodromia.gr
Εντύπωση μου προκαλεί εδώ και δεκαετίες το πλήθος των υποψηφίων που κάνουν λάθος στην επιλογή σπουδών. Αποτυπώνεται αυτό καθαρά στον αριθμό των λιμναζόντων φοιτητών, εκείνων δηλαδή που καθυστερούν πολύ να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και στο τέλος τις εγκαταλείπουν. Σίγουρα δεν είναι ελκυστικός ο τρόπος φοίτησης στα Ελληνικά Πανεπιστήμια, με τους φοιτητές στοιβαγμένους, με λίγους διδάσκοντες και προβληματικές υποδομές.
Η Νομική Αθήνας είναι η σχολή που έχει το μεγαλύτερο αριθμό λιμναζόντων φοιτητών από όλα τα τμήματα όλων των Ελληνικών Πανεπιστημίων, έχει δηλαδή 2.655 φοιτητές στα κανονικά εξάμηνα σπουδών και 10.918 πέρα από τα κανονικά εξάμηνα σπουδών. Αυτοί οι 10.918 φοιτητές που καθυστερούν και τελικά εγκαταλείπουν είχαν όλοι εισαχθεί στη Νομική Αθήνας γράφοντας στις Πανελλαδικές Εξετάσεις πάνω από 18.000 μόρια. Επίσης θα μπορούσαν να εισαχθούν σε όποια άλλη σχολή ήθελαν, αφού η Νομική Αθήνας έχει παραδοσιακά την υψηλότερη βάση στο 1 ο Πεδίο. Ως αριστούχοι στις Πανελλαδικές δεν υπάρχει και καμία αμφιβολία ως προς την επάρκειά τους να παρακολουθήσουν τις σπουδές τους, ούτε στην ικανότητά τους να αποφοιτήσουν. Ακόμα και όσοι ήρθαν με μετεγγραφή από τα άλλα δύο τμήματα Νομικής (της Θεσσαλονίκης και της Κομοτηνής) είχαν γράψει πάνω από 17.500 μόρια, συνεπώς ήταν ικανοί να παρακολουθήσουν τις σπουδές τους και να αποφοιτήσουν, σύμφωνα με το μέτρο των Πανελλαδικών Εξετάσεων.
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι όλα τα επιχειρήματα που ακούγονται για την εγκατάλειψη των σπουδών από τους φοιτητές, σ’ αυτή την περίπτωση δεν ισχύουν. Το συμπέρασμα είναι, λοιπόν, ότι η εγκατάλειψη των σπουδών τους οφείλεται σε λάθος επιλογή σπουδών. Γιατί, όμως, έκαναν λάθος επιλογή σπουδών;
Πολλοί και διαφορετικοί μπορεί να είναι οι λόγοι. Θα προσπαθήσουμε να τους ανιχνεύσουμε. Είναι όμως προφανές ότι δεν ήταν αυτή η επιθυμία τους για τις σπουδές τους. Άλλα κριτήρια επικράτησαν στην επιλογή, που τους εξέτρεψαν από την επιθυμία τους, που, προφανώς, ήταν κάποια άλλη, διότι αν ήταν η Νομική θα είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους. Δε νομίζω ότι τίθεται θέμα επάρκειας για την ολοκλήρωση των σπουδών, εξαιρώντας, ίσως, κάποιους που αρίστευσαν στις Πανελλαδικές παπαγαλίζοντας.
Όταν ο υποψήφιος επιλέγει σπουδές πολλοί παράγοντες εμπλέκονται. Ας τους δούμε, γενικότερα, με αφορμή τη Νομική Αθήνας: ένας παράγοντας είναι το κύρος της σχολής και του πτυχίου στην κοινωνία· γιατρός μηχανικός και δικηγόρος ήταν το όνειρο για δεκαετίες, διατηρώντας ακόμη κάτι από την παλιά του αίγλη, αν και τώρα έχει αντικατασταθεί από το χρήμα όπως και αν μπορεί αυτό να αποκτηθεί. Υπάρχουν όμως πολλοί υποψήφιοι που θέλουν πτυχίο κύρους από Πανεπιστήμιο κύρους, παραβλέποντας τις επιθυμίες τους, κρύβοντας τις αμφιβολίες και τις ανασφάλειές τους πίσω από το κύρος του πτυχίου.
Ένας άλλος παράγοντας είναι η εντύπωση του κόσμου ότι ο διαθέτων το συγκεκριμένο πτυχίο θα έχει καλές επαγγελματικές προοπτικές. Κοιτάζοντας κάποιους λίγους επιτυχημένους μεγαλοδικηγόρους (βάλτε ότι άλλο μεγάλο στη θέση των μεγαλοδικηγόρων, για να μιλάμε γενικότερα), ελπίζουν ότι θα γίνουν έτσι και αυτοί. Αυτό που πιστεύει πολύς κόσμος ότι μπορεί να έχει καλές επαγγελματικές προοπτικές απέχει πολύ από την πραγματικότητα τις περισσότερες φορές. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πραγματικά τις επαγγελματικές προοπτικές του πτυχίου, διότι ο κόσμος μας αλλάζει πολύ γρήγορα και οι φετινοί υποψήφιοι θα κάνουν τα πρώτα τους βήματα στην αγορά εργασίας περίπου το 2030. Ποιος ξέρει πως θα είναι ο κόσμος μας τότε, για να μπορέσουμε να προβλέψουμε τις ανάγκες της οικονομίας και, συνεπώς, τις επαγγελματικές προοπτικές ενός πτυχίου.
Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει τις αποφάσεις είναι οι απόψεις των σημαντικών άλλων, των γονέων, αλλά και γενικότερα του κοινωνικού περίγυρου μπορεί να στρέψουν τον υποψήφιο αλλού. Γονείς που νιώθουν μεγάλη ανασφάλεια και φοβούνται για την επιβίωση των παιδιών τους, στρέφουν πολλές φορές τα παιδιά τους προς την αναζήτηση μονιμότητας στην εργασία, που παλιά οδηγούσε γενικά στο Δημόσιο, ενώ τώρα σχεδόν αποκλειστικά στις σχολές ενστόλων. Άλλοι, πάλι, ωθούν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν το δικό τους επάγγελμα, ανεξάρτητα αν τους αρέσει και τους ταιριάζει. Αυτό είναι πολύ έντονο στη χώρα μας. Βλέπουμε γιους πρωθυπουργών και βουλευτών, δικηγόρων, γιατρών και οδοντιάτρων αλλά και παιδιά σεισμολόγων και μετεωρολόγων να ακολουθούν το πατρικό επάγγελμα. Δεν είναι κακό να ακολουθούν το επάγγελμα της οικογένειας· είναι κακό, όμως, αν δεν τους ταιριάζει και, σ’ αυτή την περίπτωση, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αποτυχία.
Σημαντικοί άλλοι που πιστεύουν ότι γνωρίζουν την αγορά εργασίας στρέφουν υποψηφίους προς την πληροφορική, για παράδειγμα, διότι έχει μεγάλη ζήτηση εργαζομένων, δίχως να κοιτάζουν αν το παιδί ενδιαφέρεται γι’ αυτό και αν του ταιριάζει. Πράγματι η τεχνολογία γνωρίζει εκρηκτική ανάπτυξη, αλλά δεν μπορεί να είναι ο μοναδικός λόγος επιλογής σπουδών. Άλλοι κοιτάζουν αυτό που συμβαίνει σήμερα στην αγορά εργασίας και νομίζουν ότι έτσι θα είναι τα πράγματα για πάντα. Έβλεπαν, για παράδειγμα, το 2009 να χτίζεται όλη η Ελλάδα και πίστευαν ότι το επάγγελμα του Πολιτικού Μηχανικού είναι επάγγελμα του μέλλοντος. Το 2014, με την κρίση να έχει εξαφανίσει τον κατασκευαστικό τομέα, πίστευαν ότι το επάγγελμα του Πολιτικού Μηχανικού δεν έχει κανένα μέλλον. Παραβλέπουν ότι ο κόσμος μας αλλάζει με ιστορικά πρωτοφανείς ταχύτητες και, συνεπώς, δεν γνωρίζουμε ποια επαγγέλματα θα υπάρχουν το 2030 που θα βγουν στην αγορά εργασίας οι σημερινοί υποψήφιοι.
Όλα αυτά και πολλά άλλα εκτρέπουν τους υποψηφίους από το πιο σημαντικό κριτήριο στην επιλογή σπουδών, που είναι η επιθυμία, ο δρόμος της καρδιάς του. Αυτό που θέλει να σπουδάσει το παιδί, αν είναι πράγματι η δική του επιθυμία και όχι κάποιου άλλου, είναι το ασφαλέστερο κριτήριο για την επιλογή σπουδών. Το επάγγελμα που θα ασκήσει στον εργασιακό του βίο δεν θα είναι μοναδικό. Οι περισσότεροι σημερινοί υποψήφιοι θα αλλάξουν πολλά επαγγέλματα στη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, καθώς η οικονομία και οι ανάγκες της αλλάζουν ταχύτατα. Το επάγγελμα που θα ασκήσει εξαρτάται όχι μόνο από τις σπουδές του, αλλά και από τις δεξιότητες που απέκτησε συνολικά, αλλά και από την τύχη, που σίγουρα παίζει το ρόλο της στη σταδιοδρομία του ανθρώπου. Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι τώρα επιλέγουν κυρίως τις σπουδές τους. Ας επιλέξουν τις σπουδές που τους αρέσουν πραγματικά, ώστε να έχουν αυξημένες πιθανότητες να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Έτσι κι αλλιώς είναι πολύ δύσκολο να επιλέξει κάποιος επάγγελμα στα 18, περίοδο που εξερευνά και ανακαλύπτει τον εαυτό του, που αλλάζει συνεχώς. Πολύ λίγοι είναι ξεκάθαροι στο τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους σ’ αυτή την ηλικία.
Το επάγγελμα θα έρθει αργότερα και η αντιστοιχία σπουδών και επαγγέλματος είναι πιο χαλαρή από κάθε άλλη εποχή. Αυτό σημαίνει ότι όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων άλλο σπουδάζουν και αλλού εργάζονται, καθώς η εκπαίδευση (και ειδικά στην Ελλάδα) δεν προλαβαίνει να ακολουθήσει τις ανάγκες της οικονομίας, που εξελίσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
