Το βιβλίο «Ιστορία της πόλης του Πειραιά - 19ος και 20ός αιώνας» του Νίκου Μπελαβίλα, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Ο σύγχρονος Πειραιάς δεν θα υπήρχε αν δεν διέθετε το μεγάλο φυσικό αγκυροβόλιο σε αυτή τη θέση της ελληνικής χερσονήσου και της ανατολικής Μεσογείου και αν δεν είχε χωροθετηθεί η πρωτεύουσα του νέου μετεπαναστατικού κράτους στην Αθήνα.
Τμήμα φωτογραφικού πανοράματος του 1875. Ο πρώτος πυρήνας της υδραίικης συνοικίας, ο παλαιός ναός του Αγίου Νικολάου και στο βάθος η Χιακή συνοικία και η ακτή Μιαούλη. Στον ορίζοντα οι καμινάδες των πρώτων εργοστασίων και ο αδόμητος ελαιώναςπου χωρίζει τον Πειραιά από την Αθήνα.
Οι πρώτοι πυρήνες όσων διοίκησαν και σχεδίασαν την πόλη, παρότι από την πρώτη στιγμή στράφηκαν στο εμπόριο, συνειδητοποίησαν νωρίς, μετά το μέσο του 19ου αιώνα, ότι συντελείτο στην Ευρώπη μια κοσμογονική αλλαγή, η εκβιομηχάνιση, και έσπρωξαν την πόλη προς αυτή την κατεύθυνση.
Το Δημαρχείο ή Ρολόι (όπως πέρασε στη συλλογική μνήμη), έργο του στρατιωτικού μηχανικού και Καθηγητή του Πολυτεχνείου Γεράσιμου Μεταξά. Η τελευταία εικόνα του διασώθηκε από έναν διάσημο αρχιτέκτονα-αρχαιολόγο, τον Ιωάννης Τραυλό, που το φωτογράφησε λίγο πριν από την κατεδάφισή του από τον δήμαρχο της δικτατορίας των συνταγματαρχών Αριστείδη Σκυλίτση το 1968.
Αυτό που κανείς δεν προέβλεψε ποτέ ήταν τα μεγέθη της πληθυσμιακής ανάπτυξης. Ό,τι συνέβη στον Μεσοπόλεμο, η αλληλουχία πολέμων και η εκδίωξη πληθυσμών με αποτέλεσμα τη συνεχή ροή προσφύγων, ήταν ένα άλμα, όχι πάντα προς τα εμπρός. Η πόλη, μέσα στους δύο αιώνες της ιστορίας της, απλώθηκε σε όλο το μήκος της ακτής από το Φάληρο ως το Πέραμα, και ως τις παρυφές του Αιγάλεω, με μισό εκατομμύριο κατοίκους και μια ταυτότητα ιδιαίτερη.
Ο Ατμοηλεκτρικός Σταθμός Νέου Φαλήρου το 1939 πλαισιωμένος από τον Κηφισό και τη σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών – Πειραιώς Στη βάση της αεροφωτογραφίας φαίνεται ο οικισμός του Μοσχάτου και στο βάθος τα εργοστάσια της οδού Πειραιώς, ο οικισμός Απόλλων και ο οικισμός του Αγίου Ιωάννη Ρέντη.
Η ζωή και η εξέλιξή της είναι και θα είναι δεμένη διαχρονικά με το λιμάνι της. Από τις πλούσιες συνοικίες των αστών του 19ου αιώνα ως τις ταλαιπωρημένες από τη φτώχεια και τη βιομηχανική ρύπανση γειτονιές των κάθε λογής πολεμικών προσφύγων και οικονομικών μεταναστών, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του ως σήμερα, ο Πειραιάς είναι συγκροτημένος ως μία ενιαία πόλη, παρά τις συγκλονιστικές ταξικές αντιθέσεις που χωρίζουν την κοινωνία του. Για όλον αυτόν τον Πειραιά επιχειρεί να μιλήσει το παρόν βιβλίο. Για την πόλη-λιμάνι που ξεκίνησε να κτίζεται στις αρχές του 19ου αιώνα επάνω σε έρημα αρχαία ερείπια, ωρίμασε, έφτασε στην ακμή της και παράκμασε οδεύοντας προς το τέλος του 20ού αιώνα. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν αν συνεχίζει να παρακμάζει ή αν περνάει σε φάση ανάκαμψης.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
